Balıkdamı, Eskişehir ili Sivrihisar ilçesinin güneyinde, Ahiler, Kurtşeyh, Ertuğrul, Göktepe, İlyaspaşa, Yenidoğan ve Buhara mahalleleri arasında yer alan, Türkiye’nin önde gelen sulak alanlarından biridir. Sakarya Nehri üzerinde konumlanan bu ekosistem, Sivrihisar’a yaklaşık 30 km, Eskişehir’e 125 km ve Ankara’ya 170 km uzaklıktadır. Yaklaşık 1470 hektarlık bir alana yayılan Balıkdamı, 5 km genişliğinde ve 20 km uzunluğunda olup toplamda yaklaşık 30 bin dönümlük bir yüzeye sahiptir.
Balıkdamı, Sakarya Nehri’nin düşük eğimli menderesli yapısıyla oluşmuş çok sayıda küçük gölet, bataklık, sulak çayır ve geniş sazlıklardan meydana gelmektedir. Bölge, su basar çayır ekosistemi olarak tanımlanan ve dünyada nadir görülen özel bir ekosistem tipini temsil etmektedir.
Balıkdamı Sulak Alanı (Anadolu Ajansı)
Ekolojik Özellikleri ve Koruma Statüsü
Balıkdamı, 1980 yılında II. derece doğal sit alanı, 1994 yılında Yaban Hayatı Koruma Sahası, 2005 yılında ise Yaban Hayatı Geliştirme Sahası ilan edilmiştir. Aynı zamanda, Ramsar Sözleşmesi kriterlerine göre ulusal öneme sahip 48 sulak alandan biridir.
Alan; sazlıklar, bataklıklar, açık su yüzeyleri ve çevresindeki bozkır habitatları ile zengin bir biyolojik çeşitlilik barındırmaktadır. Sazlık ve bataklık alanlar su kuşlarının üreme, beslenme ve barınma alanı olarak kritik öneme sahiptir. Sakarya Nehri ve su yüzeyleri, alanın hidrobiyolojik dengesini desteklemekte ve ekosistemin sürekliliğini sağlamaktadır.
Flora ve Endemik Türler
Balıkdamı bozkır alanlarında koruma öncelikli bitki türleri yer almaktadır. Bunlar arasında yalnızca bu bölgede görülen Gemici kardikeni (Acantholimon gemicianum) ve Bozkır kardikeni (Acantholimon riyatguelii), nesli tehlikede olan uyuz otu (Scabiosa hololeuca), hassas sınıfta yer alan yabani tere (Lepidium caespitosum) ve ana kekik (Thymus leucostomus) bulunmaktadır. Bu türler alanın bitkisel çeşitliliği açısından önemli ekolojik değer taşımaktadır.
Fauna
Kuşlar
Balıkdamı, göçmen kuşlar açısından Batı Palearktik kuş göç yolları üzerinde yer alması sebebiyle büyük bir öneme sahiptir. Alanda bugüne kadar 203 kuş türü tespit edilmiştir. Bunlardan en az 70 türün kesin veya muhtemel olarak ürediği, 144 türün ise göçmen statüsünde olduğu belirlenmiştir. Balıkçıl türleri alanda koloni halinde ağaçlık alanlarda üremektedir. Özellikle Ertuğrul Mahallesi güneyindeki söğütlük alanda gece balıkçılı, alaca balıkçıl, küçük ak balıkçıl ve sığır balıkçılı türleri kuluçkaya yatmaktadır.
Balıkdamı (Anadolu Ajansı)
Balıklar
Balıkdamı, Sakarya Nehri’nin balık çeşitliliği açısından en zengin bölümlerinden biridir. Alan, 17 balık türüne ev sahipliği yapmaktadır. Bu türler arasında sazan, tatlısu kefali, yayın balığı gibi ekonomik ve ekolojik değeri yüksek türler bulunmaktadır. Ayrıca, gümüşi havuz balığı (Carassius gibelio) ve Afrika yayın balığı (Clarias gariepinus) gibi istilacı türler de tespit edilmiştir. Balık zenginliği, bölgenin kuşlar açısından da cazip bir habitat olmasını sağlamaktadır.
Diğer Hayvanlar
Balıkdamı ve çevresinde yapılan çalışmalarda 16 memeli türü, 5 amfibi (iki yaşamlı) türü ve 12 sürüngen türü tespit edilmiştir. Bu memelilerden gelengi (Spermophilus xanthoprymnus) IUCN kriterlerine göre "tehdide yakın (NT)" olarak sınıflandırılmaktadır. Alan endemik sürüngen türü barındırmamaktadır.
Ekolojik Yapı ve Su Kalitesi
Balıkdamı’nın ekosistemi büyük oranda sazlık ve bataklık alanlardan oluşmaktadır. Bu alanlar kuşlar için önemli bir üreme ve beslenme alanı sağlarken, su kalitesi açısından da oldukça elverişli koşullara sahiptir. Yapılan analizlerde alanın su kalitesi I. sınıf olarak belirlenmiş, özellikle fosfor ve azot düzeyleri açısından mezotrofik ve hipertrofik özellikler göstermiştir. Klorofil-a seviyeleri ise tüm istasyonlarda oligotrofik düzeydedir.
Arazi Kullanımı
Bölge halkının temel geçim kaynakları tarım ve hayvancılıktır. Tarım bölge halkının temel geçim kaynağı olup, ekili arazilerin %80’inde tahıllar (buğday, arpa, çavdar) yetiştirilmektedir. Şekerpancarı, nohut ve yem bitkileri ikinci sıradaki ürünlerdir. Meyvecilik ise iklim koşulları nedeniyle sınırlıdır.
Ekonomik ve Sosyal Etkinlikler
Alanda ticari balıkçılık veya ormancılık yapılmamaktadır. Sazcılık faaliyetleri ise oldukça sınırlıdır. Yalnızca birkaç köy sakini kendi ihtiyacını karşılayacak ölçüde saz veya hasır otu kesimi yapmaktadır.
Koruma ve Kullanım
Alanda ormancılık faaliyeti bulunmamakta, saz kesimi ise yerel halk tarafından sınırlı şekilde gerçekleştirilmektedir. Ticari balıkçılık yapılmamakta, bireysel ihtiyaçlar doğrultusunda amatör balıkçılık sürdürülmektedir. Turizm açısından ise tesisleşme yoktur. Ancak bölgenin ekoturizm potansiyeli göz önüne alınarak kuş gözlemciliği için bir gözlem kulesi inşa edilmiştir. Alanın yakın çevresinde Frig Yolu ve Pessinus Antik Kenti gibi tarihi noktalar yer almaktadır.
