Bartın çöven ekmeği, Türkiye'nin Karadeniz bölgesinde yer alan Bartın iline özgü geleneksel bir ekmek türüdür. 10 Mart 2022 tarihinde mahreç işaretiyle tescillenmiş olan bu ürün, Bartın mutfak kültüründe köklü bir geçmişe sahiptir ve yöreyle ün bağı kurmuş yerel bir gıda mirasıdır.
Ürün Nitelikleri
Bartın çöven ekmeği; buğday unu, mısır unu, buğday kepeği, ekşi maya, yaş maya, tuz ve su ile hazırlanır. Genellikle dikdörtgen biçimli olan bu ekmek, Bartın’da “çöven” adı verilen özel tavalarda, odun ateşiyle ısıtılan taş fırınlarda pişirilir. Bu pişirme yöntemi, ekmeğe kendine özgü bir aroma ve doku kazandırır.
Ürünün ayırt edici yönlerinden biri, ekşi mayanın bir gün önceden hazırlanması ve hamurun uzun süreli dinlendirme süreçlerinden geçmesidir. Pişirme sonrası ekmeğin üzerine vurulduğunda tok bir ses çıkması, içinin tam olarak piştiğini gösteren geleneksel bir yöntemdir. Bartın çöven ekmeği genellikle ambalajsız olarak fırın tezgâhlarında satışa sunulur.
Coğrafi Sınır ve Üretim
Bartın çöven ekmeğinin üretimi yalnızca Bartın ili sınırları içinde gerçekleştirilebilir. Ürünün ünü ve üretim yöntemi bu coğrafi sınırla doğrudan ilişkilidir. Tüm üretim aşamalarının Bartın’da yapılması, coğrafi işaretin geçerliliği açısından zorunludur.
Beş adet 250 gramlık Bartın çöven ekmeği üretimi için aşağıdaki bileşenler kullanılır:
- 1 kg buğday unu
- 10 g mısır unu
- 10 g buğday kepeği
- 200 g ekşi maya
- 12,5 g yaş maya
- 20 g tuz
- 1 litre su
Ekşi maya, ılık su ve buğday unu ile yoğrularak serin bir ortamda bir gece bekletilir. Ana hamur, buğday unu, kepek, mısır unu ve su ile karıştırıldıktan sonra ekşi maya ve yaş maya eklenir. Tuz ve kalan su ilavesiyle yumuşak bir hamur elde edilir. Hamur, iki katı kabarıncaya kadar dinlendirilir. Yağlanmış çöven tavalara alınan hamur, tavada bir süre daha mayalandırılır ve ardından 200°C’de yaklaşık 45-50 dakika pişirilir. Pişen ekmek, soğutulmak üzere hava alabileceği bir ızgaraya yerleştirilir.
Denetim Süreci
Ürünün denetimi, Bartın Belediyesi koordinasyonunda Bartın İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Bartın İl Tarım ve Orman Müdürlüğü ve Bartın Belediyesi’nden uzman temsilcilerin yer aldığı üç kişilik bir denetim mercii tarafından yürütülür. Denetimler yılda en az bir kez düzenli olarak yapılır; ayrıca ihtiyaç duyulduğunda veya şikâyet halinde her zaman gerçekleştirilebilir.
Denetimlerde; bileşenlerin uygunluğu, üretim metoduna sadakat ve ürün üzerinde “Bartın Çöven Ekmeği” ibaresi ile mahreç işareti ambleminin doğru kullanımı kontrol edilir. Denetim mercii, gerektiğinde kamu veya özel kuruluşlardan hizmet alabilir. Tescil ettiren kurum olan Bartın Belediyesi, ürünün hukuki korunmasından sorumludur.
