Büyük Mısır Müzesi (Grand Egyptian Museum, GEM), Antik Mısır uygarlığının mirasını sergilemek üzere kurulmuş ulusal bir arkeoloji müzesidir. Kahire’nin batısında Giza Platosu’nda, piramitlere yaklaşık iki kilometre uzaklıkta yer alan müze, yaklaşık 500.000 metrekare alana yayılmıştır. Müze'de 100.000’den fazla eser bulunmaktadır. Koleksiyonunda, firavun Tutankhamun’un 5.000 parçalık hazinesi, II. Ramses’in granit heykeli ve Khufu’nun Güneş Gemisi gibi eserler yer almaktadır. Müzenin resmi açılışı 1 Kasım 2025 tarihinde yapılacaktır.
Büyük Mısır Müzesi - (Anadolu Ajansı)
Kuruluş ve Proje Geçmişi
Büyük Mısır Müzesi’nin kuruluş fikri 1990’lı yıllarda ortaya çıkmıştır. Bu dönemde, Kahire’deki mevcut Mısır Müzesi’nin kapasite yetersizliği ve korunma koşullarının sınırlı olması nedeniyle, daha büyük ve modern bir müze kompleksine ihtiyaç duyulmuştur.
2002 yılı Ocak ayında Mısır hükümeti, UNESCO ve Uluslararası Mimarlar Birliği (UIA) gözetiminde yeni müze için uluslararası bir mimari tasarım yarışması ilan etmiştir. Yarışmaya 82 ülkeden 1.500 proje başvurusu yapılmıştır. Aynı yıl şubat ayında düzenlenen temel atma töreniyle müzenin inşası resmen başlatılmıştır.
2003 yılında, İrlanda merkezli Heneghan Peng Architects tarafından sunulan üçgen formlu modernist tasarım, yarışmayı kazanarak uygulama hakkı elde etmiştir. Bu tasarım, Giza’daki üç piramidin oluşturduğu güneş eksenini esas alarak müze binasının geometrik biçimini şekillendirmiştir.
İnşaat faaliyetleri Mayıs 2005’te başlamıştır. 2006 yılında, proje kapsamında Orta Doğu’nun en büyük restorasyon ve koruma merkezlerinden biri kurulmuş ve 2010 yılında faaliyete geçmiştir. Ancak 2011’deki siyasi gelişmeler ve Arap Baharı süreci nedeniyle çalışmalar yaklaşık üç yıl süreyle askıya alınmıştır. 2014’te siyasi istikrarın yeniden sağlanmasıyla inşaat süreci uluslararası finansman desteğiyle tekrar başlatılmıştır. Özellikle Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA), projenin finansmanına katkı sağlamıştır.
Yapı 2021 yılı itibarıyla tamamlanmış, bu dönemde alanın hazır olup olmadığını test etmek amacıyla sınırlı ziyaretler başlatılmıştır. Müzenin tam açılışı birkaç kez ertelenmiş; 2018 ve 2019’da açıklanan tarihler gerçekleşmemiştir. Nihai olarak 1 Kasım 2025 tarihinde resmi açılış yapılmasına, halkın genel ziyaretinin ise 4 Kasım 2025’te başlatılmasına karar verilmiştir.
Mimari Tasarım ve Yapısal Özellikler
Büyük Mısır Müzesi’nin mimari tasarımı Heneghan Peng Architects tarafından gerçekleştirilmiştir. Yapının mühendislik çalışmaları Arup ve Buro Happold firmaları tarafından yürütülmüştür. Müze, Giza Platosu’ndaki üç büyük piramit ile hizalanacak biçimde tasarlanmıştır. Mimari yapı, piramitlerin formlarını yansıtan üçgen geometrili bir cam ve taş cepheye sahiptir.
Müze, yaklaşık 500.000 metrekarelik bir arazi üzerine inşa edilmiştir. Yapının toplam kapalı alanı 300.000 metrekareyi, sergi ve araştırma bölümleri dâhil olmak üzere 81.000 metrekarelik alanı kapsamaktadır. Müzenin ana kütlesi betondan inşa edilmiştir ve ısı dengeleme sistemi sayesinde iç ortam sıcaklığı doğal yollarla korunabilmektedir. Bu özellik, enerji tüketimini azaltmaya yönelik çevresel bir önlem olarak uygulanmıştır.
Dış cephede kullanılan malzemeler arasında yarı saydam alabaster taşları, Mısır kireçtaşı ve cam paneller yer almaktadır. Bu bileşenler, müzenin çöl cephesinde doğal ışığın süzülmesini sağlayan geçirgen bir yüzey oluşturmuştur.
Müze binasının yüksekliği, piramitlerin siluetine saygı gösterecek şekilde belirlenmiştir; yapı, piramitlerin zirve hattını aşmamaktadır. Ana cephede “Heneghan Wedge” olarak adlandırılan kamamsı üçgen form, Giza’nın ufuk çizgisiyle bütünleşecek biçimde konumlandırılmıştır.
Yapı, enerji verimliliği ve sürdürülebilirlik prensipleri gözetilerek tasarlanmıştır. 2024 yılında müze, Uluslararası Finans Kurumu (IFC) tarafından verilen EDGE Advanced Green Building Sertifikasını almıştır. Bu sertifikaya göre, bina benzer yapılara kıyasla enerji kullanımını %60’tan fazla, su tüketimini ise %34 oranında azaltmaktadır.
Yapının sürdürülebilirlik unsurları arasında güneş panelleri, yağmur suyu toplama sistemleri, doğal havalandırma düzenekleri ve akıllı tüketim izleme sistemleri yer almaktadır. Bu sistemler, binanın enerji ve su tasarrufu hedeflerini desteklemiştir.
Müzenin genel mimari düzeni, piramitlerle optik ve sembolik bir eksen oluşturacak biçimde planlanmıştır. Yapının ana girişi, Kahire–İskenderiye Çöl Yolu’na açılmaktadır ve ziyaretçiler, 27.000 metrekarelik Mısır Obeliski Meydanı (Midan el-Masalla) üzerinden ana salona ulaşmaktadırlar.
Binanın dış cephesinde kullanılan üçgen taş paneller, Giza Piramitleri’nin geometrisini çağrıştırmakta ve yapının hem tarihsel hem de topografik çevreyle uyumunu sağlamaktadır. Müze, mimari olarak "21. yüzyılın en büyük kültürel yapılarından biri" olarak nitelendirilmektedir.
Büyük Mısır Müzesi - (Anadolu Ajansı)
İç Mekan ve Mimari Düzen
Büyük Mısır Müzesi’nin iç düzeni, farklı işlevsel alanlardan oluşan bir mimari kurguyla planlanmıştır. Ziyaretçi akışı, girişte yer alan Ana Salon (Büyük Salon / Grand Hall) üzerinden sağlanmaktadır. Bu salon yaklaşık 7.000 metrekare genişliğindedir ve içinde Kral II. Ramses’in 11 metre yüksekliğindeki granit heykeli ile birlikte beş büyük arkeolojik eser bulunmaktadır.
Ana salondan yukarı doğru uzanan Büyük Merdiven (Great Staircase), altı kat yüksekliğinde ve yaklaşık 6.000 metrekare alana sahiptir. Bu merdivenin iki yanında, farklı dönemlere ait 87 büyük boyutlu heykel ve anıtsal eser sergilenmektedir. Merdiven, ana galerilere ve piramit manzaralı üst bölümlere geçiş sağlamaktadır.
Kalıcı sergi salonları 18.000 metrekare alana yayılmakta ve Mısır uygarlığının tarihini prehistorik dönemden Roma dönemine kadar kronolojik ve tematik biçimde sunmaktadır. Bu alanda 12 ana galeri bulunmaktadır. Salonlarda, dijital etiketleme, karma gerçeklik (mixed reality) ve multimedya teknolojileri kullanılmıştır. Ziyaretçi deneyimini desteklemek üzere sesli anlatım ve interaktif görsel sistemler kurulmuştur.
Müzede ayrıca 5.000 metrekarelik geçici sergi alanı bulunmaktadır. Bu bölümde dört farklı tema salonu yer almakta ve dönemsel olarak değişen sergilere ayrılmıştır.
Tutankhamun Galerisi, müzenin en dikkat çekici iç mekânlarından biridir. Yaklaşık 7.500 metrekare alana sahip olan bu galeri, firavun Tutankhamun’a ait 5.000 parçalık koleksiyonu ilk kez tek bir alanda bir araya getirmiştir. Bu eserler arasında altın maskesi, altın kaplamalı lahdi, üç cenaze yatağı, altı savaş arabası, altın tahtı ve gömü eşyaları yer almaktadır.
Çocuk Müzesi, 5.000 metrekarelik alanda yer almakta olup, çoklu ortam uygulamalarıyla arkeolojik bilgilerin çocuklara görsel modeller aracılığıyla aktarılmasını amaçlamaktadır. Ayrıca 650 metrekarelik özel bir alan, fiziksel engelli ziyaretçilerin erişimine uygun şekilde düzenlenmiştir.
Eğitim, kültür ve konferans faaliyetleri için planlanan merkezlerde, 900 kişilik çok amaçlı konferans salonu, 500 kişilik üç boyutlu sinema salonu ve 1.400 metrekarelik kültür merkezi yer almaktadır. Bu alanlarda derslikler, bilgisayar laboratuvarları ve sergi alanları bulunmaktadır.
Araştırma ve bilgi hizmetlerine yönelik olarak 1.100 metrekarelik ana kütüphane, 250 metrekarelik nadir eser kitaplığı ve 325 metrekarelik görsel-işitsel medya kütüphanesi oluşturulmuştur. Ayrıca 880 metrekarelik el sanatları ve geleneksel zanaat atölyeleri bölümünde beş farklı eğitim odası bulunmaktadır.
Büyük Mısır Müzesi - (Anadolu Ajansı)
Koleksiyonlar ve Eserler
Büyük Mısır Müzesi, toplamda 100.000’in üzerinde arkeolojik eseri barındırmaktadır. Bu eserlerin yaklaşık 50.000 kadarı kalıcı sergilerde, geri kalan kısmı ise depolama ve araştırma alanlarında muhafaza edilmektedir.
Müzenin en kapsamlı bölümlerinden biri, Kral Tutankhamun Koleksiyonudur. Bu koleksiyon, 1922 yılında Howard Carter tarafından Luxor’daki Krallar Vadisi’nde keşfedilen Tutankhamun’un mezarındaki eserlerin tamamını içermektedir. Koleksiyonda 5.000 parça bulunmakta olup, bunlar arasında altın cenaze maskesi, altın kaplama lahit, taht, üç cenaze yatağı ve altı savaş arabası yer almaktadır.
Bu eserlerin bir bölümü, 2014 yılında yanlışlıkla hasar gören Tutankhamun’un sakalının restorasyonu dâhil olmak üzere, müzenin kendi koruma merkezinde restore edilmiştir. Restorasyon çalışmaları, 2015 yılında tamamlanmıştır.
Müzenin ana salonunda yer alan II. Ramses Heykeli, 3.200 yıllık bir granit kolostur. Yaklaşık 11 metre yüksekliğinde olan heykel, 1820’de Memphis yakınlarında keşfedilmiş ve uzun yıllar Kahire’nin merkezinde sergilenmiştir. 1954–2006 yılları arasında Kahire Merkez İstasyonu önünde yer alan heykel, daha sonra taşınarak müzenin giriş salonuna yerleştirilmiştir.
Bir diğer önemli eser, "Firavun Khufu’nun Güneş Gemisi (Solar Boat)"dir. Yaklaşık 43–44 metre uzunluğundaki bu ahşap tekne, M.Ö. 2500 yılı civarında inşa edilmiştir ve Büyük Piramit’in yanında gömülü olarak bulunmuştur. Gemi, Khufu’nun öteki yaşamda kullanması amacıyla gömülmüştür. 2021 yılında, özel bir uzaktan kumandalı taşıma aracı kullanılarak müze alanına taşınmıştır.
Müzede ayrıca Kraliçe Hetepheres Koleksiyonu da yer almaktadır. Bu koleksiyon, Keops’un annesine ait eserlerden oluşmakta ve hanedanlık öncesinden Yunan-Roma dönemine kadar uzanan farklı dönemlerin objeleriyle birlikte sergilenmektedir.
Birçok eser, Kahire’nin Tahrir Meydanı’ndaki Mısır Müzesi’nden ve Saqqara nekropolü gibi yeni arkeolojik kazı alanlarından taşınmıştır. Saqqara bölgesinden getirilen eserler arasında mezar buluntuları, heykeller ve ritüel objeler bulunmaktadır.
Toplamda 51.472 arkeolojik eser müzeye taşınmış, bunlardan 50.466’sı restore edilmiştir. Ayrıca Khufu’nun ikinci gemisinden çıkarılan 1.240 parçanın 1.006 adedi müze laboratuvarlarına aktarılmıştır.
Müzenin sergileri, dönemlere ve temalara göre düzenlenmiştir. Eski, Orta ve Yeni Krallık dönemlerinin yanı sıra, geç dönem, Helenistik ve Roma dönemi eserleri de ayrı bölümlerde yer almaktadır. Tüm eserler, dijital belgeleme ve etkileşimli sergileme teknolojileri kullanılarak sunulmaktadır.
Restorasyon, Koruma ve Araştırma
Büyük Mısır Müzesi bünyesinde, 2006 yılında Orta Doğu’nun en büyük restorasyon merkezi kurulmuştur. Bu merkez, müzenin ana binasına tünelle bağlanmış ve 17 ayrı laboratuvar içermektedir. Merkez, arkeolojik eserlerin belgelenmesi, korunması, restorasyonu ve bilimsel incelenmesi amacıyla tasarlanmıştır.
Restorasyon merkezi 2010 yılında faaliyete geçmiş ve özellikle Tutankhamun koleksiyonuna ait eserlerin onarım çalışmalarında etkin olarak kullanılmıştır. Bu kapsamda, cenaze yatakları, savaş arabaları, altın maskesi ve organ kapları gibi objeler yeniden monte edilmiştir.
Koruma merkezinde yürütülen faaliyetler arasında dijital envanter ve kayıt sistemleri, laboratuvar testleri, biyolojik ve kimyasal koruma işlemleri yer almaktadır. Tüm çalışmalar, uluslararası koruma standartlarına uygun biçimde yürütülmektedir.
Merkezde ayrıca Khufu’nun ikinci gemisine ait parçalar üzerinde kapsamlı bir restorasyon programı yürütülmüştür. Bu gemiye ait toplam 1.272 parça çıkarılmış, bunlardan 1.006 parça müzenin restorasyon laboratuvarına taşınarak koruma altına alınmıştır.
Büyük Mısır Müzesi’nin koruma birimi, yalnızca mevcut sergi objelerinin değil, aynı zamanda gelecekte sergilenecek arkeolojik buluntuların da bakımını üstlenmektedir. Merkez, arkeolojik eserlerin bozulmasını önlemek amacıyla ısı, nem ve ışık kontrolü sağlayan gelişmiş iklimlendirme sistemleriyle donatılmıştır.
Müze ayrıca araştırmacılara açık depolama alanlarına sahiptir. Bu alanlarda, sergilenmeyen eserler bilim insanlarının incelemesine sunulmakta; depolardaki objeler, kataloglama ve dijital arşiv sistemleriyle takip edilmektedir.
Büyük Mısır Müzesi - (Anadolu Ajansı)
Dış Mekanlar ve Ziyaretçi Alanları
Büyük Mısır Müzesi kompleksi, iç mekanların yanı sıra geniş dış alan düzenlemeleriyle de yapılandırılmıştır. Ziyaretçi girişi, Kahire–İskenderiye Çöl Yolu üzerinden sağlanmakta ve ziyaretçiler ilk olarak Mısır Obeliski Meydanı (Midan el-Masalla) olarak adlandırılan 27.000 metrekarelik giriş alanına ulaşmaktadır.
Müze çevresinde oluşturulan bahçeler, tematik olarak tasarlanmıştır. Tapınak Bahçesi (Garden of the Temple), Çocuk Bahçesi (Child Garden), Aroma Bitkileri Bahçesi, Mısır Toprağı Bahçesi (Land of Egypt Garden) ve Kumul Bölgesi (Sand Dunes Zone) gibi alanlar, farklı temalara göre düzenlenmiştir.
Bahçelerin toplam yüzölçümü yaklaşık 200.000 metrekareyi aşmaktadır. Tapınak Bahçesi müzenin güneyinde yer almakta olup, antik döneme özgü aromatik bitkilerle donatılmıştır. Mısır Toprağı Bahçesi ise müzenin batısında bulunmakta ve eski Nil vadisi tarımını temsil eden bitki çeşitliliğini içermektedir. Çocuk Bahçesi, müze alanının kuzeybatısında yer almakta ve çocuklara yönelik eğitici aktiviteler için tasarlanmıştır.
Müze binasının güneyinde Arkeolojik Eser Bahçesi (Garden of Exhibits) bulunmaktadır. Bu alan 19.000 metrekare büyüklüğünde olup, açık havada sergilenen büyük boyutlu taş eserlerden oluşmaktadır. Ayrıca, kuzey bölümde 58.000 metrekarelik eğlence parkı yer almakta ve ziyaretçilerin dinlenme alanı olarak kullanılmaktadır.
Büyük Mısır Müzesi - (Anadolu Ajansı)
Ziyaretçilerin dinlenme ve gözlem yapabilmeleri için oluşturulan “Sonsuzluk Penceresi (Window of Eternity)”, piramitlerin doğrudan görülebildiği panoramik cam yüzeylerden oluşmaktadır. Bu bölüm, müze binasının batı cephesinde yer almakta ve piramitlerle görsel bir bütünlük sağlamaktadır.
Ziyaretçi hizmetleri için planlanan ticari alanlar arasında 2.000 metrekarelik 28 mağaza, 30 satış standı, 1.600 metrekarelik 8 restoran, ve 6.300 metrekarelik ana yemek salonu bulunmaktadır. Bu alanlar, “Müze Yürüyüş Alanı (Commercial Promenade)” çevresinde konumlanmıştır.
Müzenin güney bölümünde 6.000 metrekarelik Piramitler Restoranı ve 3.000 metrekarelik Tapınak Bahçesi Restoranı yer almakta olup, her iki mekân da piramitlere doğrudan bakış açısı sunmaktadır. Ayrıca 17.000 metrekarelik çok amaçlı yapı, otopark alanı (30.000 m²) ve ziyaretçi yürüyüş yolları dış alan planlamasının diğer bileşenlerini oluşturmaktadır.
Müze alanının çevresinde ulaşımı kolaylaştırmak amacıyla metro hattı ve Sfenks Uluslararası Havalimanı bağlantısı geliştirilmiştir. Havalimanı, müzeye yaklaşık 40 dakikalık mesafede yer almaktadır.
İdari Yapı ve Yönetim
Büyük Mısır Müzesi’nin yönetim yapısı, Mısır hükümetine bağlı olarak Büyük Mısır Müzesi Kurumu adıyla oluşturulmuştur. Bu kurum, 2016 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı (No. 2795) ile kurulmuş, 2020 yılında yürürlüğe giren 9 numaralı yasa ile yeniden düzenlenerek “ekonomik kamu kurumu” statüsüne kavuşturulmuştur.
Yönetim yapısında iki ana organ bulunmaktadır: Mütevelli Heyeti ve Yönetim Kurulu. Mütevelli Heyeti, Cumhurbaşkanı’nın başkanlığında toplanmakta olup, üyeleri arasında Turizm ve Tarihi Eserler Bakanı, yüksek düzeyli devlet yetkilileri, ekonomi, hukuk, arkeoloji, yönetim, uluslararası iş birliği ve pazarlama alanlarında uzman kişiler yer almaktadır. Heyet, müzenin genel politikalarını, planlarını ve bütçe stratejilerini onaylamakla görevlidir.
Yönetim Kurulu ise Turizm ve Tarihi Eserler Bakanı’nın başkanlığında faaliyet göstermekte ve günlük idari işleyişten sorumludur. Kurul, müzenin koleksiyon politikası, araştırma projeleri, sergi planlamaları, finansman süreçleri ve uluslararası ortaklıklarını yürütmektedir.
Müze hizmetlerinin işletilmesi için özel sektörle iş birliği yapılmıştır. Bu kapsamda, Hassan Allam Holding şirketiyle 2021 yılında ziyaretçi hizmetlerinin yönetimi ve işletmesi için sözleşme imzalanmıştır. Anlaşma, müzenin restoranları, mağazaları, konferans salonları, kültürel etkinlik alanları ve lojistik hizmetlerinin işletilmesini kapsamaktadır. Bakanlık, yalnızca arkeolojik eserlerin güvenliği, bakımı, restorasyonu ve sergi düzeni üzerindeki yetkisini sürdürmektedir.
2019 yılında, müzenin hizmet yönetimi için uluslararası ihaleye çıkılmıştır. Ön yeterlilik süreci sonunda dört uluslararası konsorsiyum ve bir şirket kısa listeye alınmıştır. Bu konsorsiyumlar arasında Hassan Allam (Mısır–ABD ortaklığı), Orascom (Mısır–Fransa ortaklığı), G4S (Mısır–İngiltere ortaklığı), Khrafi National (Mısır–İtalya ortaklığı) ve MAP (Birleşik Arap Emirlikleri) yer almıştır.
İhale süreci, Mısır Bakanlar Kurulu kararıyla oluşturulan beş üyeli komite tarafından denetlenmiştir. Komitede Turizm ve Tarihi Eserler Bakanlığı, Yatırım ve Uluslararası İşbirliği Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Devlet Konseyi temsilcileri yer almıştır.
Açılış Töreni (2025)
Büyük Mısır Müzesi’nin resmi açılış töreni 1 Kasım 2025 tarihinde gerçekleştirilecektir. Törenin, Cumhurbaşkanı Abdülfettah el-Sisi’nin himayesinde yapılması ve devlet başkanları, uluslararası örgüt temsilcileri ve kültürel kurum yöneticilerinin katılımıyla düzenlenmesi öngörülmektedir. Açılışın ardından müzenin tüm bölümleri kademeli biçimde ziyarete açılacaktır.
Halihazırda müze, “ön izleme turları (preview tours)” adıyla sınırlı ziyaret programları yürütmektedir. Bu program kapsamında yalnızca bahçeler, ticari alanlar, restoranlar, hediyelik eşya mağazaları, ana giriş salonu (Büyük Salon) ve bitişik açık hava bölümleri gezilebilmektedir. Ana sergi galerileri, Tutankhamun Salonu, Etkileşimli Sergi Salonu, Khufu Gemisi Müzesi ve iç bölümler henüz ziyarete açılmamıştır.
4 Kasım 2025 tarihinde, müzenin genel ziyarete açılması planlanmaktadır. Bu tarih, Tutankhamun’un mezarının 1922’de keşfedilişinin 103. yıldönümü ile aynı güne denk gelmektedir. Mısır makamları, bu tarihsel çakışmayı sembolik bir zamanlama olarak duyurmuştur.
