Cadı merdiveni (İngilizce: Witch's Ladder), genellikle halk büyüsü ve cadılıkla ilişkilendirilen, ipe belirli aralıklarla tüy veya başka nesnelerin düğümlenmesiyle oluşturulan bir nesnedir. En bilinen örneği Somerset, İngiltere'de bulunmuş ve Pitt Rivers Müzesinde sergilenmekte olan tüylü bir iptir. Nesnenin işlevi ve kökeni hakkında farklı teoriler bulunmakla birlikte, bilimsel ve folklorik çevrelerdeki tartışmalar 19. yüzyılın sonlarından itibaren süregelmektedir.

Cadı merdiveni, genellikle üç kollu bir ipe belirli aralıklarla kuş tüylerinin dokunması veya düğümlenmesiyle yapılan bir nesnedir. Bilinen en somut örnek, yaklaşık 1.5 metre uzunluğunda olup üzerine 66 adet tüyün yaklaşık 2 cm aralıklarla sabitlendiği bir iptir. Tüyler, ipin üretimi sırasında liflerin arasına yerleştirilmiştir, sonradan eklenmemiştir. Nesnenin bir ucunda asmak için bir halka bulunabilir.

Literatürde İtalya kökenli benzer bir nesneden de bahsedilmektedir; bu nesne "guirlanda" (çelenk) olarak adlandırılır ve yine pamuklu bir ipe çapraz şekilde tüylerin takılmasıyla oluşturulur.

^{Cadı Merdiveni (Yapay Zeka ile Oluşturuldu)}

Tarihsel Gelişim

Keşfi ve İlk Tanımlamalar

Cadı merdiveni olarak bilinen nesne, yaklaşık olarak 1878 yılında İngiltere'nin Somerset bölgesindeki Wellington kasabasında keşfedilmiştir. Yıkılmakta olan eski bir çiftlik evinin çatı katı ile üst kat odası arasında, erişimi olmayan bir boşlukta altı adet süpürge, eski bir koltuk ve tüylerle dokunmuş bir iple birlikte bulunmuştur. Keşfi yapan işçiler, nesneyi gördükleri anda "cadı merdiveni" olarak adlandırmış ve cadıların çatıyı geçmek için kullandıklarını iddia etmişlerdir.

Akademik Tartışmaların Başlaması

Nesne, Dr. Abraham Colles tarafından incelenmiş ve bulguları 1887'de The Folk-Lore Journal dergisinde "A Witches' Ladder" başlığıyla yayımlanmıştır. Colles, makalesinde bölgedeki yaşlı kadınlarla yaptığı görüşmelere de yer vermiştir. Bu kadınlar, "iğneli soğan" ve "iğneli mum" gibi diğer büyü pratikleriyle birlikte "tüylü ipten" de bahsetmişler, ancak kullanım amacını açıklamamışlardır. Colles'un makalesi, nesne hakkındaki akademik tartışmaları başlatmıştır. Nesne daha sonra dönemin önde gelen antropologlarından Edward Burnett (E.B.) Tylor'a teslim edilmiştir.

Farklı Yorumların Ortaya Çıkışı

Colles'un yayınını takiben, antropolog James George Frazer, aynı dergide bir yanıt yazarak nesnenin komşu ineklerin sütünü uzaktan çalmak için kullanılmış olabileceği teorisini ortaya atmıştır. Frazer, bu teorisini İskoç ve Alman folklorundan örneklerle desteklemiştir. Ayrıca Avustralya ve Hindistan'daki benzer büyü pratiklerine atıfta bulunarak nesnenin uzaktan ölüme sebebiyet vermek amacıyla da kullanılabileceğini öne sürmüştür.

Aynı dönemde, folklorcu Charles Godfrey Leland, Floransa'da karşılaştığı ve "ghirlanda delle streghe" (cadıların çelengi) olarak bilinen benzer bir nesneden bahsetmiştir. Leland'a göre bu nesne, bir çocuğun ölümüne neden olmak için yatağına konulmuştu.

Alternatif Teori: "Sewel"

E. B. Tylor, 1887'de Manchester'da düzenlenen Britanya Bilim Geliştirme Birliği (BAAS) toplantısında nesneyi sunmuştur. Sunumun ardından dinleyicilerden iki kişi, nesnenin bir "cadı merdiveni" olmayıp, geyik avında hayvanları istenen yöne sürmek için kullanılan ve "sewel" adı verilen bir alet olduğunu iddia etmiştir. Bu aletlerin, av hayvanlarını korkutarak belirli bir alandan geçmelerini engellemek amacıyla kullanıldığı bilinmektedir. Tylor, bu iddiayı araştırmak üzere karşılaştırma amacıyla benzer bir nesne daha edinmiştir; bu ikinci nesnenin bir sewel olduğu düşünülmektedir.

Müzeye Girişi ve Sonrası

E. B. Tylor, nesne hakkındaki folklorik iddiaları doğrulamak için yeterli kanıt bulamadığına kanaat getirerek şüpheci bir tutum sergilemiştir. 1911 yılında, cadı merdiveni olarak anılan iki nesneyi de Pitt Rivers Müzesine bağışlamıştır. Nesne, o zamandan beri müzenin "Büyü ve Cadılık" (Magic and Witchcraft) başlıklı vitrininde sergilenmektedir.

Kuramsal Yaklaşımlar ve Yorumlar

Cadı merdiveninin işlevi hakkında üç temel yaklaşım bulunmaktadır:

Halk Büyüsü Aracı: Bu yoruma göre nesne, çeşitli büyüsel amaçlar için kullanılmıştır. İşçilerin ilk yorumu olan "çatıdan geçiş merdiveni" , Frazer'ın "süt çalma ve ölüme neden olma" teorisi ve Leland'ın İtalyan "ghirlanda" örneği bu yaklaşımı destekleyen iddialardır. Yerel halkın, nesneyi diğer büyü aletleriyle birlikte anması da bu yorumu güçlendirmektedir.

Avcılık Aleti: Bu yaklaşım, nesnenin bir "sewel" olduğunu ve geyik avında kullanıldığını savunur. Wellington'ın Exmoor gibi geyik popülasyonlarının bulunduğu bölgelere yakınlığı ve 19. yüzyılda bölgedeki avcılık faaliyetlerinin durumu, bu teorinin bağlamını oluşturmaktadır. Nesnenin bulunduğu çiftlik evinde, avcılık faaliyetlerinin azaldığı bir dönemde saklanmış ve zamanla asıl işlevi unutulmuş olabilir.

Kurgusal ve Modern Yansımalar: Nesne, keşfinden sonra popüler kültürde ve kurgusal eserlerde yer almıştır. Sabine Baring-Gould'un Mrs. Curgenven of Curgenven (1893) ve Edward Sydney Tylee'nin The Witch Ladder (1911) adlı romanları, nesneye dair yeni işlevler ve ayrıntılar icat etmiştir. Baring-Gould, romanında yer alan "merdivenin bir gölete batırılarak içindeki kötü dileklerin serbest kalması" fikrinin tamamen kendi icadı olduğunu belirtmiştir. Bu türden eserler ve modern pagan/Wicca hareketlerinin nesneyi benimsemesi, nesne etrafında özgün keşif hikâyesinden bağımsız yeni bir folklorun oluşmasına yol açmıştır.

Atfedilen Uygulama Alanları

Nesneye atfedilen kullanım amaçları, büyük ölçüde folklorik anlatılara ve teorik yorumlara dayanmaktadır:

Zarar Verme: Komşu ineklerin sütünü çalmak, insanlara uzaktan hastalık veya ölüm getirmek.

Erişim Sağlama: Büyücülerin veya kötü niyetli varlıkların, normalde erişilemeyen binalara girmesini sağlamak.

Hayvan Yönetimi: Bir "sewel" olarak, geyik gibi av hayvanlarını korkutup belirli bir yöne sürmek.

Önemli Kişiler, Kurumlar ve Belgeler

Kişiler

• Dr. Abraham Colles: Nesneyi akademik dünyaya tanıtan ilk makalenin yazarıdır.
• Edward Burnett (E.B.) Tylor: Nesneyi teslim alıp üzerinde çalışan, şüpheci bir yaklaşımla alternatif teorileri araştıran ve son olarak müzeye bağışlayan antropologdur.
• James George Frazer: Nesnenin süt çalma ve zarar verme amacıyla kullanıldığı teorisini ortaya atan antropologdur.
• Charles Godfrey Leland: Nesnenin İtalya'daki benzeri olan "ghirlanda" hakkında bilgi veren folklorcudur.

Kurumlar ve Belgeler

• Pitt Rivers Müzesi: Nesnenin günümüzde sergilendiği, Oxford Üniversitesi'ne bağlı etnografya müzesidir.
• The Folk-Lore Journal: Nesne hakkındaki ilk akademik makalelerin ve tartışmaların yayımlandığı dergidir.
• Kurgusal Eserler: Sabine Baring-Gould ve Edward Sydney Tylee'nin romanları, nesnenin popüler kültürdeki algısını şekillendiren belgeler olarak kabul edilir.

İlgili Hukukî ya da Toplumsal Düzenlemeler

Cadı merdiveninin üretimi, bulundurulması veya kullanımı ile ilgili herhangi bir tarihsel, modern veya hukuki ya da toplumsal düzenlemeye dair bilgi bulunmamaktadır. Tartışmalar, nesnenin folklorik ve antropolojik bağlamıyla sınırlı kalmıştır.