Çakıl kestanesi, Türkiye’nin Balıkesir ili Bandırma ilçesi sınırlarında doğal olarak yetişen, Castanea sativa Mill. türüne ait Osmanoğlu çeşidi kestaneden elde edilen yerel bir meyvedir. Adını ilk yetiştirildiği yer olan Çakıl Mahallesi’nden alan bu ürün, 2 Eylül 2024 tarihinde menşe adı olarak tescillenmiş ve coğrafi işaret koruması altına alınmıştır.

Ekolojik ve Coğrafi Koşullar

Çakıl kestanesi, Bandırma’nın 250–550 metre rakım aralığında, güney yamaçlarda ve nemli vadi içlerinde yetişir. Bölge, Akdeniz ve Karadeniz iklim kuşaklarının kesişiminde yer alır; yıllık yağış miktarı 600 mm’yi aşar ve kuraklık genellikle kısa süreli olur. Marmara Denizi’ne yakınlık, nemli ortamın sürekliliğini sağlar. Bu mikroklima koşulları, Çakıl Kestanesi’nin verimini ve kimyasal bileşimini olumlu yönde etkiler. Özellikle güney yamaçlarda yetişen ağaçlar, kuzey yamaçlara kıyasla en az %10 daha fazla verim sağlar.

Ayırt Edici Özellikleri

Çakıl kestanesi, orta irilikte, geniş yapılı ve oval şekilli meyveleriyle tanınır. Dış kabuğu parlak kahverengi renkte ve orta kalınlıktadır. Meyve eti krem renkli, parlak ve yumuşaktır. İndirgen şeker oranının toplam şekere göre düşük olması, ürünü taze ve çerezlik tüketime uygun hale getirir. İç zarının soyulması zor olmakla birlikte, sakaroz içeriği en az 35 g/L’dir. Uçucu aroma bileşenlerinden biri olan 2H-Benzosiklohepten-2-one türevi bileşen, %30’un üzerinde bulunur.

Meyve boyutları 15–35 mm yükseklik, 24–34 mm uzunluk ve 35–49 mm genişlik aralığındadır. Ağırlığı 15–30 gram arasında değişir. Yuvarlaklık indeksi 1–2, kuru madde oranı ise %40–55 arasındadır.

Üretim Metodu

Çakıl kestanesi, Osmanoğlu çeşidiyle aşılanmış Castanea sativa türü ağaçlardan elde edilir. Aşılama işlemi, mart sonu ile nisan başı arasında yapılır. Kalemler bir önceki yılın sürgünlerinden alınır ve nisan ayında gövdeye uygulanır. Aşıdan sonra en erken 5 yılda ürün alınabilir.

Bahçelerin kurulacağı topraklar gevşek, havalandırılabilir, derin, potasyumca zengin ve kireç oranı düşük olmalıdır. Dikim sırasında en az 7 metre aralık bırakılır. Kurak geçen yıllarda haziran-eylül aylarında sulama yapılması önerilir. Gübreleme mart ayında nitratlı gübrelerle gerçekleştirilir; her yaş için 100 gram nitrat gübresi kullanılır.

Budama işlemleri, tacı yayvan şekil alacak biçimde yapılır. Obur dallar ve fazla sürgünler her yıl kesilir. Verim döneminde ürün budaması uygulanır.

Hasat ve Depolama

Hasat, eylül-ekim aylarında dikenli yumağın açılmasıyla ve meyvelerin kendiliğinden dökülmesiyle gerçekleştirilir. Toplanan meyveler gıda ile temasa uygun çuvallarda veya kasalarda saklanır. Ürün genellikle taze olarak tüketilir veya kestane şekeri üretiminde kullanılır. Depolama gerektiğinde, 0–2 °C sıcaklıkta ve %80–90 nem oranında soğuk hava depolarında 3–4 ay muhafaza edilebilir.

Denetim

Çakıl kestanesinin üretim ve pazarlama süreçleri, Bandırma Ticaret Odası koordinatörlüğünde oluşturulan denetim mercii tarafından kontrol edilir. Bu mercii; Bandırma Orman İşletme Müdürlüğü, Bandırma Ticaret Borsası ve Bandırma Ziraat Odası temsilcilerinden oluşur. Denetimler yılda bir kez hasat döneminde rutin olarak, gerektiğinde veya şikâyet üzerine ise her zaman yapılabilir.

Denetim kriterleri arasında; üretim metoduna uygunluk, fiziksel ve kimyasal özelliklerin kontrolü, ambalaj üzerindeki menşe adı ambleminin kullanımı ve gerektiğinde aroma ile şeker bileşimi analizleri yer alır.