Çizgili yunus, yunusgiller familyasına (Delphinidae) ait, sıcak-ılıman ve tropikal denizlerde yaygın olarak bulunan bir deniz memelisidir. Adını, vücudu boyunca uzanan belirgin koyu çizgilerden alır. Dünya genelinde en sık rastlanan ve geniş dağılıma sahip yunus türlerinden biridir.

Fiziksel Özellikler

Çizgili yunuslar küçük ile orta boy arasında sayılır. Erkekler ortalama 2,7 metre uzunluğa ve 150 kg ağırlığa, dişiler ise yaklaşık 2,4 metre uzunluğa ulaşır. Gövdeleri aerodinamik, fuziform yapıdadır. Uzun gagaları ve kancalı, sırtın ortasında yer alan belirgin bir sırt yüzgeci bulunur.

En ayırt edici özellikleri, gözden başlayarak göğüs yüzgecine ve anüs bölgesine kadar uzanan koyu çizgilerdir. Sırtı koyu mavi-gri, yanları açık gri, karnı beyaz veya pembemsi tondadır. Renk ve desenler bireyler ve bölgelere göre farklılık gösterebilir; yavrular yetişkinlere göre daha soluk renklidir. Ağızlarında her çenede 43–50 çift konik diş bulunur.

^{Çizgili Yunuslar (flickr)}

Dağılım ve Yaşam Alanı

Çizgili yunuslar, Atlas, Pasifik ve Hint okyanuslarında, ayrıca Akdeniz ve Karayiplerde yaygın olarak görülür. Kuzeyde yaklaşık 50° enlemine kadar, güneyde ise 40° enlemlerine kadar uzanan bölgelerde yaşarlar.

Genellikle açık okyanusları ve kıta sahanlığı üzerindeki derin suları tercih ederler. 20 °C’nin altındaki deniz yüzeyi sıcaklıklarından kaçındıkları gözlemlenmiştir. Özellikle besin açısından zengin yükselen akıntı bölgeleri ve okyanus yakınsama alanlarında yoğunlaşırlar.

Davranış

Çizgili yunuslar son derece sosyal ve aktiftir. Çoğunlukla 25–100 bireylik gruplar oluştururlar, ancak sürü büyüklüğü binlerce bireye kadar çıkabilir. Grup yapıları yaş, cinsiyet ve üreme durumuna göre farklılık gösterebilir.

Yüzeyde oldukça hareketli olup takla atma, sudan sıçrama, dönme ve “roto-tailing” olarak bilinen, kuyruğunu döndürerek sudan sıçrama gibi akrobatik davranışlar sergilerler. Bu hareketlilikleri nedeniyle bazı bölgelerde “streaker” (çırpıcı) olarak da adlandırılırlar.

Çizgili yunuslar meraklıdır; sıkça teknelere yaklaşarak pruvalarda yüzdükleri görülür. Sesli iletişimde ıslıklar ve tıkırtılar kullanırlar.

Beslenme

Çizgili yunuslar fırsatçı yırtıcılardır. Başlıca besinleri balık, kalamar, ahtapot ve bazı kabuklulardır. Beslenme alışkanlıkları bölgesel olarak değişebilir; örneğin Akdeniz’de daha çok kafadanbacaklılarla, Kuzeydoğu Atlantik’te ise balıklarla beslenirler. 700 metreye kadar dalabildikleri bilinmektedir.

Üreme ve Yaşam Döngüsü

Dişiler 5–13, erkekler 7–15 yaşları arasında cinsel olgunluğa ulaşır. Çiftleşme dönemleri bölgesel farklılık gösterir: Batı Kuzey Pasifik’te kış ve ilkbaharda, Akdeniz’de ise sonbaharda yoğunlaşır.

Gebelik süresi yaklaşık 12–13 aydır. Dişiler her 3–4 yılda bir tek yavru doğurur. Yeni doğan yavrular 90–100 cm uzunluğunda ve yaklaşık 11 kg ağırlığındadır. Emzirme 12–18 ay sürer. Türün yaşam süresi 50 yılı aşabilir.

Koruma Durumu ve Tehditler

Çizgili yunuslar IUCN Kırmızı Listesi’nde “Asgari Endişe” (Least Concern) kategorisinde yer alır, ancak yerel tehditlere açıktır. ABD sularında Deniz Memelilerini Koruma Yasası (MMPA) kapsamında korunmaktadır. Başlıca tehditler:

• Balıkçılık: Trol ve gırgır ağlarına yakalanma, yan av (bycatch).

• Avcılık: Özellikle Japonya, Sri Lanka ve Karayipler’de etleri için avlanmışlardır. 20. yüzyılda yıllık av miktarı on binlere ulaşmıştır.

• Hastalıklar: 1990’larda Akdeniz’de görülen morbillivirüs salgınında 1000’den fazla birey ölmüştür.

• Kirlilik: Kimyasal kirleticiler bağışıklık sistemlerini zayıflatabilir.