Dedegöl Dağı, Isparta ilinin doğusunda yer alan Yenişarbademli ilçesi sınırları içinde bulunmaktadır. 2998 metre yüksekliği ile Isparta ilinin ve Orta Toroslar’ın en yüksek tepesidir. Dağ, güneyden kuzeye ve kuzeybatıya doğru uzanmakta olup Toroslar orojenik kuşağı içerisinde yer almaktadır. Tepesinde yılın on bir ayı kar örtüsü bulunmaktadır.
Dedegöl Dağı (Türkiye Kültür Portalı)
Jeolojik ve Jeomorfolojik Özellikler
Dedegöl Dağı, tektonik olarak Türkiye'nin en aktif alanlarından biri olan Isparta Açısı'nın doğu kesiminde yer almaktadır. Dağın bugünkü topografik yapısı, farklı jeolojik süreçlerin etkisiyle şekillenmiştir. Günümüzde aktif buzul bulunmamakla birlikte, birkaç küçük sirk buzulunun varlığı saptanmıştır. Buzul birikim sahası, özellikle Dipoyraz Formasyonu’na ait masif kireçtaşlarından oluşmaktadır.
Lito-stratigrafik yapı, Prekambriyen'den Kuvaterner'e kadar uzanan kaya birimlerini içermektedir. Ancak dağ kütlesinde yüzeylenen kayaçların çoğunluğu, Mesozoyik döneminde çökelmiş kalın karbonat istifleridir.
Jeolojik Oluşumlar
Dedegöl Dağı eteklerinde Melikler Yaylası, Pınargözü Mağarası ve Zindan Mağarası bulunmaktadır. Pınargözü Mağarası yaklaşık 15 kilometre uzunluğu ile Türkiye’nin en uzun mağarasıdır. Karagöl, dağın zirvesine yakın bir noktada yer almakta olup dikkat çeken doğal oluşumlardan biridir. Ayrıca dağın güneyinde bulunan Kartos Suyu, Antalya’nın Beşkonak kasabasındaki Köprülü Kanyon Milli Parkı'na adını veren Köprü Çayı’nın başlangıç noktasıdır.
Biyolojik Çeşitlilik
Bitki Türleri
Dedegöl Dağları, Beyşehir ve Eğirdir Gölleri arasında uzanan bir dağ silsilesi olup büyük ölçüde kireçtaşlarından oluşur. Bölge, İç Anadolu ile Akdeniz arasında bir geçiş alanı olduğundan her iki bölgenin canlı özelliklerini taşır. Alçak kesimlerde maki, ova bozkırları, kızılçam (Pinus brutia), nehir kıyısı bitki toplulukları ve tarım alanları görülmektedir. Yükseklerde ise Toros göknarı (Abies cilicica ssp. isaurica), sedir (Cedrus libani) ve karaçam (Pinus nigra ssp. pallasiana) karışık ormanları yer almaktadır. Ağaç sınırının üzerinde dağ bozkırları, boylu ardıç (Juniperus excelsa) ve kokulu ardıç (J. foetidissima) toplulukları ile sarp kayalık bitki örtüsü gözlemlenir.
Bölgede 37 bitki taksonu Önemli Doğa Alanı (ÖDA) kriterlerini karşılamaktadır. Endemik türler arasında Sempervivum ispartae ve Silene ispartensis bulunmaktadır. Dedegül Çiçeği, sadece Dedegöl Dağı eteklerinde yetişen endemik bir bitkidir.
Hayvan Türleri
Dedegöl Dağı ve çevresi, birçok kuş ve memeli türüne ev sahipliği yapmaktadır. Kaya kartalı (Aquila chrysaetos) ve sakallı akbaba (Gypaetus barbatus) bölgede yaşayan önemli yırtıcı kuşlardır. Uzunayaklı yarasa (Myotis capaccinii) bölgede tespit edilen ve küresel ölçekte nesli tehlike altında olan memeli türlerindendir. Lacerta danfordi isimli kertenkele Akdeniz biyomuna özgü ve dar yayılışlı bir sürüngen türüdür. Pseudophoxinus handlirschi adlı içsu balığı, Türkiye'ye endemiktir ve nesli küresel ölçekte tehdit altındadır. Kelebek türleri arasında apollo (Parnassius apollo), Anadolu çokgözlüsü (Plebeius hyacinthus) ve Sertavul çokgözlüsü (Polyommatus sertavulensis) yer almaktadır.
Kullanım Alanları ve Ekonomik Faaliyetler
Dedegöl Dağı çevresindeki alanlarda tarım, hayvancılık ve ormancılık faaliyetleri yürütülmektedir. Yöre halkının başlıca geçim kaynakları arasında meyvecilik ve sebzecilik yer almaktadır. Özellikle elma ve gül üretimi bölgenin önemli ekonomik faaliyetlerindendir. Hem küçükbaş hem de büyükbaş hayvancılık yapılmaktadır.
Dedegöl Dağı (Türkiye Kültür Portalı)
Dağcılık ve Rekreasyonel Etkinlikler
Dedegöl Dağı, dağ yürüyüşü, kamp ve tırmanış için uygun parkurlar sunmaktadır. Genellikle yaz aylarında tırmanış tercih edilmekle birlikte, kış aylarında da karla kaplanan eteklerinde kış tırmanışı yapılabilmektedir. Her yıl mayıs ayında Melikler Yaylası’nda Dağcılık Şenliği düzenlenmekte ve Türkiye’nin dört bir yanından gelen dağcılar burada kamp kurarak zirve tırmanışları gerçekleştirmektedir. Şenlik üç gün sürmekte ve zirve tırmanışı etkinliğin önemli bir parçasıdır.
Dağ, kaya tırmanışı açısından da önemli bir potansiyele sahiptir. “Parois de Legende” adlı uluslararası tırmanış rehberinde yer almasının nedeni, yekpare kaya bloklarının 500–600 metre uzunlukta olmasıdır.
Tehditler ve Koruma Durumu
Bölgede bilinen herhangi bir koruma çalışması bulunmamaktadır. Orman örtüsü sürekli kesim tehdidi altındadır ve giderek azalmaktadır. Otlatma baskısı, hem alçak bitki topluluklarına zarar vermekte hem de yeni ağaçların büyümesini engellemektedir.
