Diyarbakır dalak dolması, Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan Diyarbakır iline özgü, geleneksel bir et yemeğidir. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında mahreç işaretiyle tescillenmiş olan bu yemek, Diyarbakır mutfak kültürünün karakteristik unsurlarından biridir. Tescil işlemi, Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası tarafından gerçekleştirilmiş olup, ürün 11 Ekim 2021 tarihinde coğrafi işaret koruması altına alınmıştır.

Ayırt Edici Özellikleri

Diyarbakır dalak dolması, üretiminde kullanılan malzemeler ve uygulanan yöntem bakımından Diyarbakır iliyle özdeşleşmiş bir üründür. Temel bileşenleri arasında kuzu dalağı, kuyruk yağı, iç (gömlek) yağı, kuru soğan ve yedi türlü baharat yer alır. Bu bileşenlerin tercihen Diyarbakır ilinde yetiştirilen bir yaş üzeri kuzulardan temin edilmesi, ürünün yerel kimliğini pekiştirir. Ürünün ünü ve bilinirliği, bu coğrafi sınırla doğrudan ilişkilidir.

Üretim Metodu

Altı kişilik bir Diyarbakır dalak dolması hazırlığında ortalama olarak şu malzemeler kullanılır:

• 1 kg kuzu dalağı
• 200 g kuyruk yağı ve iç (gömlek) yağı
• 2 adet rendelenmiş kuru soğan
• 15 g yedi türlü baharat (kırmızı toz biber, yenibahar, kimyon, karabiber, kişniş, karanfil, tarçın)
• 5 g tuz
• 5 g kırmızı pul biber

Kuyruk yağı bıçakla ince kıyılır, rendelenmiş soğan ve baharatlarla karıştırılır. Dalaklar yan tarafından bıçakla açılarak bu iç harçla doldurulur. Ardından dalaklar tepsiye dizilir ve üzerleri gömlek iç yağı ile kaplanır. Gömlek yağı, pişirme sırasında dış kısmın sertleşmesini ve iç kısmın çiğ kalmasını önlerken, aynı zamanda yağ dengesini sağlar. Ortalama 45 dakika fırında pişirilen yemek, sıcak olarak servis edilir.

Coğrafi Sınır ve Üretim Koşulları

Diyarbakır dalak dolmasının tüm üretim aşamaları Diyarbakır ili sınırları içinde gerçekleştirilmelidir. Bu koşul, ürünün geleneksel bilgiyle şekillenmiş üretim metodunun korunması ve yerel kimliğinin sürdürülmesi açısından zorunludur.

Denetim Süreci

Ürünün coğrafi işaret kapsamında korunması, Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası koordinasyonunda yürütülen denetimlerle sağlanır. Denetim mercii, en az üç kişiden oluşur ve Diyarbakır İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nün katılımıyla yılda en az bir kez denetim yapılır. Üretim metoduna ve bileşen listesine uygunluk kontrol edilir; tespit edilen uygunsuzluklar ilgili kişi veya kurumlara bildirilir. Denetim sonuçları Türk Patent ve Marka Kurumuna raporlanır.