17 Mayıs 1897 tarihindeki Dömeke Meydan Muharebesi, 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı'nın en belirleyici aşamasıdır. Savaş, Osmanlı Devleti ile Yunanistan Krallığı arasında, özellikle Girit Adası’ndaki karışıklıklar ve Yunanistan’ın Megali İdea doğrultusundaki yayılmacı politikaları sonucunda patlak vermiştir. Osmanlı ordusu bu muharebede askeri bir zafer elde etmesine karşın, savaşın ardından yapılan barış görüşmeleri sonucunda diplomatik düzlemde avantajını yitirmiştir.

^{Osmanlı Ordusunun Hücumu (Yapay Zeka İle Oluşturulmuştur.)}

Muharebenin Nedenleri ve Seyri

19. yüzyılın sonlarına gelindiğinde Osmanlı Devleti iç isyanlar ve dış müdahaleler nedeniyle büyük bir güç kaybına uğramıştır. 1830’da bağımsızlığını kazanan Yunanistan, bu zayıflığı değerlendirme yoluna gitmiş ve Osmanlı toprakları üzerindeki taleplerini artırmıştır. Bu taleplerin arkasında yatan temel fikir, Antik Yunan'dan Bizans’a ve oradan da modern Yunanistan’a uzanan tarihî bir miras algısıyla şekillenen Megali İdea ülküsüdür. Girit Adası’nda Yunanlılar tarafından çıkarılan isyanlar ve silahlı çetelerle desteklenen faaliyetler, bu bağlamda değerlendirilmektedir. Osmanlı’nın adada sağladığı genel barış ortamı, 1866’dan itibaren yaşanan gerginliklerle sistemli şekilde bozulmaya başlamıştır.

^{Dömeke Muharebesi Planı 1 (Flicker: British Library)}

Savaş sırasında Osmanlı kara kuvvetleri sayıca Yunan kuvvetlerinden üstündü; yaklaşık 40 bin kişilik bir Osmanlı kuvveti, 20 bin kişi civarındaki Yunan kuvvetine karşı savaşmıştır. Ancak savunma hatları ve arazi yapısı bakımından Yunanistan avantajlı bir konumdaydı. 16 Nisan 1897’de savaşın başlamasıyla birlikte Osmanlı ordusu kısa sürede Tesalya Cephesi’nde üstünlük sağlamıştır. Müşir Ethem Paşa komutasındaki Osmanlı kuvvetleri, Milano Geçidi’nden geçerek Valestin, Çatalca, Tırhala ve Galos gibi stratejik noktaları ele geçirmiştir. Osmanlı ordusu 17 Mayıs sabahı çeşitli kollar hâlinde harekete geçmiş, sağ kanatta Hayri Paşa Tsioba köyüne yönelirken, onun solundaki Neşet Paşa ana yoldan Dömeke'ye ilerlemiştir. Merkezde Hamdi Paşa, sol kanatta ise Mahmud Paşa Yunan sağını hedef alacak şekilde konuşlandırılmıştır.

Haydar Paşa ise Hamdi Paşa’yı takip eden destek kuvvetlerini komuta etmekteydi. Sabah saatlerinde Hayri Paşa’nın birlikleri, Tsioba’da küçük bir Yunan süvari birliğiyle karşılaştı. Kuvvetin büyüklüğünü olduğundan fazla değerlendiren Hayri Paşa temkinli bir hücum tercih etti ve köy ancak bir saatlik çatışmadan sonra ele geçirildi. Hayri Paşa’nın yavaş ilerlemesi, Neşet Paşa’nın da beklemesini gerektirdi. Aynı saatlerde Hamdi Paşa’nın birlikleri Albay Mastrapas komutasındaki Yunan 4. Tümeni ile çatışmaya girdi ve topçu desteğiyle ilerleme sağladı. Memduh Paşa’nın birlikleri ise Yunan birlikleriyle karşı karşıya geldi.

^{Dömeke Muharebesi Planı 2 (Flicker: British Library)}

Gün içinde Osmanlı birlikleri Domokos önlerindeki düzlükte Yunan savunma hatlarına yaklaştı. Neşet Paşa’nın topçusu Yunan mevzilerini bombalarken, piyadeler 400-600 yarda mesafeye kadar ilerledi. Ancak akşam saatlerinde topçu ateşi azaldı ve Yunan hatları büyük ölçüde yerini korudu. Gece saat 23.00’te Edhem Paşa, Hamdi Paşa’dan gelen bir raporla bilgilendirildi. Buna göre, Hamdi ve Memduh Paşaların birlikleri Yunan sağ kanadına yaklaşmış, Yunan sağını veya sağ arkasını hedef alabilecek konuma ulaşmıştı. Edhem Paşa, ertesi sabah Hamdi Paşa’ya Yunan sağını taarruzla yarmasını, Memduh Paşa’ya ise Furka Geçidi üzerinden Yunan ordusunun geri çekilme hattını kesmesini emretti.

Osmanlı ordusunun etkin taarruzu karşısında Yunan ordusu daha fazla dayanamadı ve bir bozgun halinde çekilmeye başladı. Sonuç olarak Osmanlı ordusu, sayıca üstün olduğu Dömeke Muharebesi’nde 17-20 Mayıs 1897 tarihleri arasında Yunan kuvvetlerini yenilgiye uğratarak Dömeke, Ermiye ve Furka Boğazı’nı ele geçirmiştir. Bu zaferle birlikte Yunan ordusu büyük ölçüde dağılmış, Osmanlı için Atina yolu neredeyse engelsiz hâle gelmiştir.

Diplomatik Gelişmeler ve Antlaşma

Askerî başarıya rağmen Osmanlı Devleti diplomatik alanda kayba uğramıştır. Büyük devletlerin devreye girmesiyle 19 Mayıs 1897’de ateşkes ilan edilmiş, ardından 4 Aralık 1897’de İstanbul Antlaşması imzalanmıştır. Antlaşma ile Tesalya yeniden Yunanistan’a bırakılmış, Osmanlı sadece dört milyon Osmanlı lirası tazminat alabilmiştir. Osmanlı Devleti’nin savaş boyunca ele geçirdiği yerler büyük ölçüde geri verilmiş; bu durum savaşın masa başında Osmanlı lehine sonuçlanmadığını ortaya koymuştur.