"Drama Köprüsü", Batı Trakya ve Doğu Makedonya coğrafyasında geniş bir bilinirliğe sahip olan, sözlü kültür içinde yaşayan halk türkülerinden biridir. Türkü, Debreli Hasan adlı tarihi ya da yarı-mitolojik bir figürün yaşamına atıfta bulunmaktadır. Özellikle Drama (Yunanistan) çevresinde yerel bellekte iz bırakmış olan bu şahsiyetin etrafında şekillenen anlatılar, türkü sözleriyle kuşaktan kuşağa aktarılmıştır.
Debreli Hasan’a Atfedilen Rivayet
Türküde adı geçen Debreli Hasan hakkında anlatılanlar, halk arasında farklı varyantlarla yer almaktadır. Anlatıya göre Hasan, askerlik görevi sırasında amiriyle yaşadığı bir arbede sonucu onu öldürür. Olayın kaza mı yoksa kasıtlı mı olduğu bilinmemektedir. Olası idam cezasından kaçmak amacıyla firar eden Hasan, kısa süreliğine evine döndükten sonra takibata uğrayacağını anlayarak dağlara çıkar. Dağ hayatını tercih eden Hasan’ın, halk arasında adaletli bir figür olarak tanındığı, haksızlıklara karşı müdahalede bulunduğu ve özellikle sivil halka zarar vermemeye dikkat ettiği vurgulanmaktadır. Bu yönüyle bazı varyantlarda bir “halk eşkıyası” ya da “yerel koruyucu” kimliğiyle betimlenmiştir.
Anlatılarda, Hasan’ın bir aşk hikâyesi de yer almaktadır. Sevdiği kadınla birleşemeyen Hasan, kendisini tehlikeye atan yaşam koşulları nedeniyle ondan uzaklaşmayı tercih eder. Kadının başka biriyle evlendiği gün düğüne giderek ona altın bilezik takması gibi olaylar, türküye duygu katmanları ekleyen unsurlar arasında yer alır.
Drama Köprüsü’nün Fiziki Varlığı ve Tespiti
Türküde geçen “Drama Köprüsü” ifadesi, uzun yıllar boyunca somut bir yapı olarak belirlenememiştir. Mübadele sonrasında Drama’yı ziyaret eden Türkiye kökenli göçmenler, bu yapıyı aramış ancak bölgede söz konusu adla anılan bir köprüye rastlanmamıştır. 1920’lerde çekildiği belirtilen bir fotoğraf aracılığıyla sürdürülen aramalar sonucunda, Drama’nın Nikiforos (Nusratlı) ve Karyafiton (Kozluköy) köyleri arasında yer alan dar bir su kemerinin, türkünün sözleriyle örtüştüğü tespit edilmiştir. Yalnızca 50 santimetre genişliğinde olan bu kemerin, halk arasında “köprü” olarak adlandırıldığı ve türküdeki “dardır geçilmez” ifadesiyle yapısal özelliklerinin örtüştüğü anlaşılmıştır. Ayrıca, kemerden akan suların soğuk olması da “soğuktur suları Hasan bir tas içilmez” dizesiyle ilişkilendirilmiştir.
Bu yapının varlığı 2010 yılında, Drama Mübadilleri Derneği Başkanı tarafından resmen duyurulmuş ve belgelenmiştir. Tespit edilen yapı, Osmanlı döneminde su kemeri olarak kullanılmıştır.
Drama Köprüsü(Academia)
Mübadele Süreci ve Türkünün Taşınması
Lozan Antlaşması çerçevesinde gerçekleştirilen nüfus mübadelesi sırasında Drama bölgesinde yaşayan Türk halkının büyük bölümü Türkiye’ye göç ettirilmiştir. Bu halk grubu, özellikle tütüncülük faaliyetlerinin uygun olduğu bölgelerde iskân edilmiştir (Edirne, Bafra, Samsun, Alaçam, Manisa, Gebze gibi). Göç sırasında sözlü kültür ürünleri, özellikle halk türkülerinin korunarak yeni yerleşim alanlarına taşındığı görülmektedir. Drama Köprüsü türküsü de bu bağlamda taşıyıcı bir kültürel miras işlevi görmüş, Türkiye’de ağızdan ağıza söylenerek kuşaklar arasında aktarılmıştır.
Debreli Hasan’a Dair Tarihsel Belirsizlikler
Debreli Hasan’ın yaşamına ilişkin anlatımlar çeşitli rivayetlerle şekillenmiştir. Bazı kaynaklarda dağ hayatının 20 ila 30 yıl sürdüğü belirtilirken kimilerinde mübadele döneminde Türkiye’ye göç ettiği ileri sürülmektedir. Ölüm tarihi, yeri ya da mezarı hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak halk anlatılarında Debreli Hasan, Yunan çeteleri karşısında köy halkını savunan, yerel direniş figürlerinden biri olarak hatırlanmaktadır. Bu yönüyle, bireysel bir figürün toplumsal hafızada sembolik bir direniş unsuru haline geldiği görülmektedir.
Türkü Sözleri
Drama köprüsü bre Hasan dardır geçilmez
Dardır geçilmez
Soğuktur suları Hasan bir tas içilmez
Soğuktur suları Hasan bir tas içilmez
Anadan geçilir Hasan yardan geçilmez bre Hasan
Yardan geçilmez
At martini de bre Hasan dağlar inlesin
Drama mahpusunda Hasan dostlar dinlesin
Mezar taşlarını Hasan koyun mu sandın bre Hasan
Koyun mu sandın
Adam öldürmeyi Hasan oyun mu sandın
Adam öldürmeyi Hasan oyun mu sandın
Drama mahpusunu bre Hasan evin mi sandın bre Hasan
Evin mi sandın
At martini Debreli Hasan dağlar inlesin
Drama mahpusunda Hasan dostlar dinlesin
Drama Köprüsü Türküsü(Haramiler-Konu)
