Elpek Bezi, Türkiye’nin Zonguldak ilinin Karadeniz Ereğli ilçesinde geçmişten günümüze kadar üretilegelmiş geleneksel bir dokuma kumaşıdır. İki ayaklı, iki gücülü, mekikleri elle atılan tezgâhlarda bezayağı dokuma tekniği ile üretilir. Elpek bezinin yapımında geçmişte esas olarak keten ipliği kullanılmış, zamanla pamuk ipliğine de yer verilmiştir. Dokuma sırasında çözgü ve atkı ipliklerinde ya tek renk ya da renk tekrarları kullanılarak boyuna dikey çizgili desenler oluşturulur.
Elpek Bezi Dokuma Tezgahı. (Kdz. Ereğli Kaymakamlığı)
Hammadde ve Teknik Özellikler
Elpek bezinin üretiminde kullanılan ana hammaddeler keten ve pamuktur. Keten ipliği, ürünün dayanıklılığını artırdığı gibi yüksek ter emme kapasitesi sayesinde özellikle sıcak ve nemli iklim koşullarında kullanıma elverişli bir kumaş ortaya çıkarmaktadır. Pamuk ipliği ise üretimde daha sonraki dönemlerde tercih edilmeye başlanmış ve dokumanın kullanım alanını genişletmiştir. Dokuma tekniği olarak bezayağı örgüsü kullanılmaktadır. Bu örgü sistemi, hem çözgü hem atkı ipliklerinin her geçişte birbirinin üstünden ve altından geçmesi esasına dayanır ve kumaşa düzgün, sağlam bir yüzey kazandırır.
Tarihî Süreç
Antik dönemlerden itibaren keten üretimi ve ketenden dokuma faaliyetleri Karadeniz Ereğli çevresinde önemli bir yer tutmuştur. Elpek bezinin, bu köklü tekstil geleneğinin bir devamı olduğu anlaşılmaktadır. 1940'lı yıllardan itibaren Elpek Bezi'nin üretimi gerilemiş ve neredeyse tamamen kaybolma noktasına gelmiştir. Ancak yaklaşık elli yıllık bir kesintiden sonra bu geleneksel dokuma yeniden canlandırılmış ve yöredeki kadınlar tarafından dokuma tezgâhlarında üretilmeye başlanmıştır.
Günümüzdeki Durumu
Elpek Bezi bugün hem kültürel mirasın korunması hem de ekonomik bir üretim faaliyeti olarak önem taşımaktadır. Yörede geleneksel yöntemlerle üretilen bu kumaş, Türkiye’nin seçkin giyim firmalarına hammadde olarak satılmakta ve çeşitli moda ürünlerinde kullanılmaktadır. Ayrıca Elpek Bezi için 03.12.2019 tarihinde coğrafi işaret başvurusu yapılmıştır.
Kullanım Alanları
Elpek bezi, geleneksel olarak sıcak iklim koşullarında serinlik sağlamak amacıyla üretilen giysilerin yapımında kullanılmıştır. İnce dokusu ve nefes alabilir yapısı nedeniyle özellikle yazlık kıyafetlerde tercih edilmiştir. Günümüzde ise kullanım alanı genişlemiş; giyim sektörünün yanı sıra ev tekstili ürünlerinde, perde, masa örtüsü ve dekoratif eşya yapımında da değerlendirilir hale gelmiştir.
Elpek Bezi ile Dokunan Ürünler. (Kdz. Ereğli Kaymakamlığı)
