Osmanlı çileği, Zonguldak ilinin Karadeniz Ereğli ilçesine özgü, kendine has aroması, kokusu ve tadı ile bilinen yerel bir çilek türüdür. Küçük, konik yapılı ve pembe ile kırmızı arasında değişen rengiyle dikkat çeken bu çilek türü, diğer çilek çeşitlerine göre daha ince kabuklu ve hassastır. Yoğun bir kokuya sahip olan Osmanlı çileği, aynı zamanda sulu ve tatlı bir lezzet sunar.

^{Osmanlı Çileği (Fotoğraf: Azim Konserve)}

Çileğe dair bilinen ilk yazılı kayıtlar, M.S. 23-79 yılları arasında yaşamış botanikçi Tillius tarafından aktarılmıştır. Çilek, özellikle Fransa'da yaygınlaşarak zamanla kültürel ve tarımsal açıdan daha değerli bir hale gelmiştir. Tarih boyunca birçok farklı çeşidi yetiştirilen bu meyve, zaman içinde çeşitli bölgelerde kendine özgü türler oluşturmuştur.

Karadeniz Ereğli’ye özgü Osmanlı çileği ise, geçmişte kralların tükettiği bir yiyecek ve içecek olarak anılmıştır. Osmanlı çileğinin bölgedeki ekimi 1920’li yıllara dayanmaktadır. Bu dönemde İstanbul’dan Karadeniz Ereğli’ye getirilen çilek türleri, burada yetişen yerel çilek çeşitleriyle etkileşime girerek farklı bir tür geliştirmiştir. Bu özel çilek türü, Osmanlı döneminden bu yana yetiştirilmekte olup, özellikle 19. yüzyılda saray mutfaklarında tüketilmiştir. Karadeniz Ereğli’nin mikroiklimatik özellikleri ve zengin toprak yapısı, Osmanlı çileğinin kendine özgü tat ve aromaya sahip olmasını sağlamaktadır. Geleneksel tarım yöntemleriyle yetiştirilen bu çilek, hasat sürecinde büyük bir özen gerektirir. Günümüzde, Osmanlı çileği üretimi sınırlı olup, daha çok yöresel pazarlarda ve özel etkinliklerde bulunabilmektedir.

^{Ereğli pazarında Osmanlı Çileği satıcıları (Fotoğraf: T.C. Kdz. Ereğli Belediyesi)}

Osmanlı çileği, hem taze olarak tüketilmekte hem de reçel, marmelat ve tatlı yapımında kullanılmaktadır. Coğrafi işaretli bir ürün olarak tescillenen bu çilek türü, Karadeniz Ereğli’nin tarımsal ve kültürel mirasının önemli bir parçası olmayı sürdürmektedir. Osmanlı çileğinin üretiminin artırılması ve korunması için çeşitli projeler geliştirilmekte olup, bu değerli meyvenin gelecek nesillere aktarılması hedeflenmektedir.

Projeler

"Tarlalar Sürülsün, Gelenek Sürsün" Projesi

Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları, Karadeniz Ereğli Kaymakamlığı ve Osmanlı Çileğini Yaygınlaştırma ve Üreticilerini Koruma Derneği iş birliğiyle 2016 yılında "Tarlalar Sürülsün, Gelenek Sürsün" projesini başlatmıştır. Projenin temel amacı, Osmanlı çileğinin üretimini artırmak ve bu değerli türü gelecek nesillere aktarmaktır. Proje kapsamında, kaliteli çilek fidelerinin laboratuvar ortamında çoğaltılması, üreticilere dağıtılması ve eğitimler verilmesi gibi faaliyetler yürütülmüştür. 2018 yılında ilk hasat gerçekleştirilmiş ve üreticilere toplamda 3.000 adet fide dağıtılmıştır.

Karadeniz Ereğli Belediyesi'nin Fide Dağıtım Projesi

Kdz. Ereğli Belediyesi, Osmanlı çileği üretimini yaygınlaştırmak amacıyla "Ata Tohumu Projesi" kapsamında 2022 yılında 3.000 adet fide üretmiştir. Bu fideler, halka ücretsiz olarak dağıtılmış ve başvurular belediyenin ilgili birimleri tarafından alınmıştır. Bu girişim, yerel halkın Osmanlı çileği üretimine teşvik edilmesini ve üretimin artırılmasını hedeflemektedir.

Coğrafi İşaret Tescili

Osmanlı çileğinin korunması ve tanıtılması amacıyla, Osmanlı Çileğini Yaygınlaştırma ve Üreticilerini Koruma Derneği tarafından coğrafi işaret tescili için çalışmalar yürütülmüştür. Bu çalışmalar sonucunda, Osmanlı çileği coğrafi işaret olarak tescillenmiş ve yasal koruma altına alınmıştır. Coğrafi işaret tescili, ürünün kalitesinin korunması, üretiminin belirli standartlarda yapılması ve bölgesel kalkınmaya katkı sağlaması açısından büyük önem taşımaktadır. Bu projeler ve girişimler sayesinde, Osmanlı çileğinin üretimi desteklenmekte, korunmakta ve gelecek nesillere aktarılması için önemli adımlar atılmaktadır.

Osmanlı Çileğinin Üretim Yöntemi

Osmanlı çileği, Karadeniz Ereğli’nin özgün iklim ve toprak koşullarında geleneksel yöntemlerle yetiştirilen bir çilek türüdür. Üretim süreci büyük bir özen gerektirir ve modern tarım tekniklerinden ziyade doğal ve geleneksel yöntemler ön planda tutulur. Osmanlı çileği, humus açısından zengin, iyi drene edilmiş ve hafif asidik topraklarda yetiştirilmektedir. Dikim öncesinde toprak organik gübre ile zenginleştirilir ve sürülerek havalandırılır. Osmanlı çileği fideleri genellikle ilkbahar veya sonbahar aylarında dikilir. Sıra aralıkları belirlenerek, her bitkinin yeterli güneş alması ve hava sirkülasyonu sağlanacak şekilde konumlandırılır. Bu çilek türü hassas bir yapıya sahip olduğu için su ihtiyacı dikkatle karşılanmalıdır. Sulama işlemi genellikle damla sulama yöntemiyle yapılır, böylece toprak sürekli nemli tutulurken aşırı su birikimi engellenir. Yabancı otların büyümesini önlemek amacıyla düzenli çapalama yapılır. Kimyasal ilaç kullanımından kaçınılarak, zararlılarla mücadelede organik yöntemler tercih edilir.

Hasat Süreci

Osmanlı çileği, genellikle Mayıs-Haziran aylarında olgunlaşır. Meyveler, ince kabuklu ve narin olduğu için elle tek tek toplanır. Hasat sabah erken saatlerde veya serin havalarda gerçekleştirilerek meyvenin tazeliği korunur. Toplanan çilekler, kısa sürede tüketiciye ulaştırılmak üzere serin ortamlarda saklanır. Bu özel üretim süreci, Osmanlı çileğinin kendine has tat ve aromaya sahip olmasını sağlar. Geleneksel yöntemlerin korunması ve üretimin sürdürülebilir kılınması için bölgedeki üreticiler, yerel projeler ve kooperatifler tarafından desteklenmektedir.

Osmanlı Çileği Kültür ve Sanat Şenliği

Osmanlı çileği, Karadeniz Ereğli'nin önemli kültürel değerlerinden biri olup, bu özel meyvenin tanıtımı ve üretiminin teşviki amacıyla çeşitli şenlikler düzenlenmektedir. Her yıl Mayıs ve Haziran aylarında gerçekleştirilen Osmanlı Çileği Kültür ve Sanat Şenliği, bu etkinliklerin başında gelmektedir. Şenlik kapsamında, çilek üreticileri arasında "En Güzel Osmanlı Çileği Yarışması" düzenlenmekte ve katılımcılar, yetiştirdikleri çilekleri tat, koku, renk ve ambalaj gibi kriterlere göre jüriye sunmaktadır. Bu yarışma, üreticilerin motivasyonunu artırmakta ve Osmanlı çileğinin kalitesinin korunmasına katkı sağlamaktadır