1001 hatim geleneği, Türkiye'nin Erzurum şehrinde yaklaşık beş asırdır süregelen köklü bir İslami uygulamadır. Şehrin manevi önderlerinden Pir Ali Baba tarafından 16. yüzyılda başlatıldığı bilinen bu gelenek, özellikle Erzurum'u muhtemel afet, salgın ve depremler gibi felaketlerden koruma amacıyla başlatılmıştır.

^{1001 Hatim Geleneği (Erzurum Valiliği)}

Kökeni ve Tarihsel Arka Plan

16. yüzyılın başlarında, Erzurum ve çevresinde sıkça yaşanan depremler ve çeşitli afetler, halk arasında endişeye neden olmuştur. Bu dönemde yaşamış İslam alimi Pir Ali Baba'nın, şehrin ileri gelenleri ve halkın talebi üzerine manevi bir çözüm arayışına girdiği rivayet edilir. Pir Ali Baba'nın, rüyasında "Hazreti Muhammed'den bin bir hatim okunması tavsiyesini almasıyla" bu geleneğin başladığına inanılmaktadır.

Bir başka rivayete göre ise Pir Ali Baba, Palandöken Dağı'ndan yükselen ve şehri kaplayan bir dumanı rüyasında görmesi üzerine bu hatimlerin okunmasını tavsiye etmiş; bu hatimlerin şehri felaketlerden, salgınlardan ve özellikle depremlerden koruyacağına inanmıştır. Bu amaçla kendisine ait sekiz köyden üçünü, hatim okuyan hafızlara vakfetmek suretiyle geleneğin maddi temelini atmıştır.

^{1001 Hatim Geleneği (Erzurum Valiliği)}

Uygulanışı ve Süresi

1001 hatim geleneği, her yıl aralık ayının ortalarında başlayıp yaklaşık bir ay boyunca devam eder. Genellikle 15 aralık ile 15 ocak tarihleri arasında gerçekleştirilen bu uygulama, eski yılı hayırla tamamlayıp yeni yıla aynı manevi atmosferle girme amacı taşır. Erzurum'daki 147 camide, katılımcılar gece saatlerinde bir araya gelerek sabaha kadar Kur'an-ı Kerim okur ve dualar ederler. Hava sıcaklıklarının sıfırın altına düştüğü kış aylarında dahi vatandaşlar camilere akın etmektedirler. Okunan hatim sayısının her yıl on binleri, hatta son yıllarda 50 binin üzerini bulduğu belirtilmektedir.

^{1001 Hatim Geleneği (Erzurum Valiliği)}

Toplu Hatim Okumaları: Gelenek kapsamında, camilerde toplu halde Kur'an-ı Kerim okunur. Özellikle seher vakitlerinde başlayan bu okumalar, sabah namazına kadar devam eder ve namazın ardından yapılan hatim duasıyla son bulur.

^{1001 Hatim Geleneği (Erzurum Valiliği)}

At Üstünde Hatim: Pir Ali Baba'nın yaşadığı dönemdeki bir uygulamaya binaen, günümüzde de bir grup hafızın at sırtında Kur'an-ı Kerim okuyarak şehri dolaşması, geleneğin önemli bir parçasıdır. Şehrin farklı yönlerine ayrılan hafızlar, Kur'an okuyarak belirli bir noktada tekrar buluşur ve burada toplu bir hatim duası gerçekleştirilir.

^{1001 Hatim Geleneği (AA)}

Pir Ali Baba'nın Mezarı ve Manevi Mirası

Pir Ali Baba'nın mezarı, Erzurum'un Dutçu Köyü'nde bulunmaktadır. Kendisine ait dergâhın kalıntıları da aynı bölgede yer almaktadır. Pir Ali Baba'nın başlattığı bu gelenek, Erzurum'un kültürel ve manevi kimliğinin önemli bir parçası hâline gelmiş, nesilden nesile aktarılarak günümüze kadar ulaşmıştır. Erzurum halkı için 1001 hatim geleneği, sadece bir ibadet faaliyeti olmanın ötesinde, dayanışma, manevi korunma ve geçmişe bağlılığın bir sembolü niteliğindedir.