Gaziantep kuymağı, diğer adıyla Antep kuymağı; un, şeker ve sadeyağ ya da tereyağı temel bileşenleriyle hazırlanan, Gaziantep yöresine özgü geleneksel bir tatlıdır. 07 Aralık 2020 tarihinde mahreç işaretiyle tescillenmiş olan bu ürün, Gaziantep ili sınırları içinde üretilmesi gereken coğrafi işaretli bir kültür mirasıdır.
Tarihsel ve Kültürel Arka Plan
Gaziantep kuymağı, geçmişte özellikle lohusa kadınlar için hazırlanan bir ikram olarak doğmuş; zamanla ev ortamından çıkarak ticari üretime konu olmuştur. Yöredeki tatlılar arasında kullanılan malzemeleri ve hazırlanış biçimiyle ayırt edici bir yere sahiptir. Kıvamı meyaneye benzer, servis aşaması ise iki kademelidir: önce sıcak halde kâselere konur, ardından eritilmiş sadeyağ ya da tereyağı üzerine gezdirilir. Bu sunum biçimi, tatlının karakteristik özelliğidir.
Hazırlanışı
Gaziantep kuymağının üretimi ustalık gerektirir. Temel malzemeler 2–4 kişilik porsiyon için şu şekildedir:
- 1 su bardağı un
- 2 dolu yemek kaşığı sadeyağ veya tereyağı
- 1 su bardağı şeker veya yarım su bardağı sıvı pekmez
- 4–5 su bardağı su
- İsteğe bağlı olarak: toz tarçın, ceviz, Antep Fıstığı (coğrafi işaret no: 27), karabiber
Hazırlık süreci şu adımları içerir:
- Yağın yarısı ile un tencerede sürekli karıştırılarak pembeleşinceye kadar kavrulur.
- Kavrulan un soğumaya bırakılır.
- Ayrı bir kapta şeker veya pekmez suyla karıştırılarak çözülür.
- Soğuyan unun üzerine bu karışım yavaşça eklenir; çırpma teliyle pürüzsüz kıvam elde edilir.
- Karışım tekrar ocağa alınır, orta-kısık ateşte boza kıvamına gelene kadar pişirilir.
- Sıcak halde kâselere konur; kalan yağ eritilip üzerine dökülür.
- İsteğe göre baharat ve yemişlerle süslenerek sıcak servis edilir.
Coğrafi Sınır ve Üretim Koşulları
Gaziantep kuymağının üretimi, Gaziantep ili sınırları içinde gerçekleşmelidir. Ürünün yöreyle ün bağı bulunması ve ustalık gerektiren üretim süreci, bu coğrafi sınırlamayı zorunlu kılar.
Denetim Mekanizması
Ürünün denetimi yılda en az bir kez, ayrıca şikâyet veya şüphe durumlarında yapılır. Denetim mercii; Gaziantep’i Geliştirme Vakfı koordinasyonunda, Gaziantep İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, Gaziantep Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği ve Gaziantep Büyükşehir Belediyesi temsilcilerinden oluşur. Denetim; malzeme, üretim metodu, servis biçimi ve mahreç işareti kullanımını kapsar. Gerekli durumlarda kamu veya özel kuruluşlardan uzman desteği alınabilir.
Kullanım Biçimi
"Gaziantep Kuymağı / Antep Kuymağı" ibaresi ve mahreç işareti amblemi, ürünün kendisi veya ambalajı üzerinde yer almalıdır. Bu mümkün değilse, işletmede kolayca görülebilecek şekilde bulundurulması gerekir.
