Gemerek gilaburusu (Viburnum opulus), kırmızı renkli, nohut büyüklüğünde meyveler veren çalı formunda bodur bir ağaç türüdür. Genellikle İç Anadolu Bölgesi'nde, özellikle Sivas'ın Gemerek ilçesinde yetiştirilir. Irmak kenarları ve su kaynakları zengin alanlarda doğal olarak gelişir; bahçelerde kültüre alınabildiği gibi dere kenarlarında yabani formları da bulunur.

^{Gilaburu (Sivas Valiliği)}

Fiziksel Özellikler

• Boyu 4 metreye ulaşabilir.
• Meyveler salkım şeklinde, küresel demetler halinde olur (her demet 30-40 meyve).
• Taneler etli, sulu, ince kabuklu ve iri yapılıdır.
• 100 tane ağırlığı: 69,90–83,21 g; 100 çekirdek ağırlığı: 3,2–4,3 g.
• Meyve suyu verimliliği: %43.

Yetişme Koşulları

• Derin sürgünlere sahip olduğundan 300 yıla kadar yaşayabilir.
• Dikimden 3 yıl sonra meyve vermeye başlar.
• Ağaç başına verim: 8,4–10 kg.

Coğrafi İşaret ve Menşe Özellikleri

Gemerek Gilaburusu, T.C. Gemerek Kaymakamlığı tarafından 23.11.2017 tarihinde "Menşe Adı" olarak tescil edilmiştir (Tescil No: 241). Coğrafi sınır, yalnızca Sivas İli Gemerek ilçesidir. Ayırt edici özellikleri, bölgeye özgü toprak yapısı ve iklim faktörleriyle ilişkilidir.

Toprak Yapısı

Hafif alkali (pH: 7,87), organik madde ve azot bakımından zengin, killi-tınlı ve kumlu-tınlı karakterdedir.

İklim

• Deniz seviyesinden 1200 m yükseklikte dağlarla çevrili mikro klima.
• Kış soğuklama ihtiyacı (Aralık-Ocak-Şubat'ta sıcaklık <0°C).
• Meyve olgunlaşma döneminde (Ağustos-Eylül) sıcaklığın 30°C'ye ulaşması ve yüksek gece-gündüz sıcaklık farkı, aromatik bileşiklerin sentezini artırır.
• Kızılırmak'ın yan kollarının oluşturduğu vadiler, karasal iklimi yumuşatır.

Kimyasal Bileşenler ve Besin Değeri

Aktif Maddeler: Reçine, viburnum, valerianik asit, organik asitler, tanen, salikosidler, saponinler.

Yağ Asitleri: Linoleik asit (omega-6), oleik asit (omega-9), linolenik asit (omega-3).

Vitamin ve Antioksidanlar: Yüksek C vitamini ve antioksidan madde içerir.

^{Gilaburu Süzme İşlemi (Sivas Valiliği)}

Üretim ve İşleme Metodu

Dikim ve Yetiştiricilik

• Klon anaçlar kullanılır (verim ve hastalık direnci için).
• Dikim aralığı: 3 m (sıra üzeri) x 4 m (sıra arası).
• Toprak hazırlığında 50-60 cm derinlikte işleme ve 3-4 ton/da yanmış ahır gübresi uygulanır.
• Kimyasal gübre: 15-18 kg/da Azot (N) ve 10 kg/da Fosfor (P₂O₅).

Bakım İşlemleri

• Sulama: Temmuz-Eylül arasında salma sulama yöntemiyle.
• Budama: Mart-Nisan aylarında.
• İlaçlama: Sürgünler 30-35 cm'ye ulaşınca bordo bulamacı uygulanır.

Hasat ve Sonrası İşlemler

• Hasat zamanı: Kabuk rengi koyu kırmızıya döndüğünde (Ekim-Aralık).
• Meyveler elle, demetler halinde toplanır.
• İlk hali acı olan meyveler, 1 ay boyunca salamura (su içinde, 5-15°C) ile acılığını kaybeder.
• Salamura koşullarında 1 yıl tazeliğini korur.

Tüketim Şekli

Salamura suyundan alınan meyveler sıkılır, su ile seyreltilir ve isteğe bağlı şeker eklenir. Sıkılan meyve suyu aynı gün tüketilmeli.

^{Gilaburu Sıkım Aşaması (Sivas Valiliği)}

Denetim Mekanizması

Üretim, Gemerek Kaymakamlığı koordinasyonunda; Gemerek Pancar Bölge Müdürlüğü, İlçe Tarım Müdürlüğü ve Ziraat Odası uzmanlarından oluşan 3 kişilik komisyonca yılda 3 kez (üretim ve hasat dönemlerinde) denetlenir.