Gülhane Parkı, İstanbul’un Fatih ilçesinde, tarihi yarımada üzerinde yer alan ve şehir merkezinde bulunan bir yeşil alandır. Topkapı Sarayı'nın yanında konumlanmış olan park, Ayasofya Müzesi, Sultanahmet Meydanı ve Marmara Denizi’ne yakın bir bölgede bulunmaktadır. Osmanlı döneminde park alanında gül yetiştirildiği için "Gülhane" adını almıştır. Günümüzde park, 200 dönümden fazla bir yüzölçümüne sahiptir. Park, hem doğal yapısı hem de tarihi geçmişi bakımından önem taşımaktadır.

^{Gülhane Parkı (gulhanepark)}

Parkın Tarihsel Gelişimi

Gülhane Parkı’nın geçmişi, Osmanlı İmparatorluğu’nun 15. yüzyıldaki dönemine dayanmaktadır. Bu dönemde park, Topkapı Sarayı’nın dış bahçesi olarak kullanılmaktaydı ve saray mensuplarına tahsis edilmiş bir alan konumundaydı. Parkın ismi, Farsça kökenli “gül evi” anlamına gelen “Gülhane” kelimesinden türetilmiştir. 1806 yılından itibaren kayıtlı varlığı bilinen Gülhane Parkı, uzun yıllar boyunca sarayın günlük işleyişiyle bağlantılı olarak kullanılmıştır. 19. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’ndaki modernleşme sürecinin etkisiyle parkta da çeşitli değişiklikler meydana gelmiştir.

1839 yılı, Tanzimat Fermanı’nın burada ilan edilmesiyle park açısından tarihsel bir önem taşımaktadır. Bu olay, Osmanlı’daki reform hareketlerinin başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Fermanın ilan edildiği alan, günümüzde park içinde yer alan “Tanzimat Anıtı” ile işaretlenmiştir. Osmanlı’nın son dönemlerinde, padişahların Dolmabahçe Sarayı’na taşınması ve Avrupa demiryolu hattının Sirkeci’ye ulaşması nedeniyle parkın bir bölümü zarar görmüş, bazı ağaçlar kesilmiş ve yapıların bir kısmı ortadan kaldırılmıştır. 1880’li yıllarda II. Abdülhamid’in izniyle, park içerisinde Müze-i Hümayun (bugünkü İstanbul Arkeoloji Müzeleri) inşa edilmiştir. 1912 yılında, dönemin İstanbul Şehremini Cemil Paşa tarafından yapılan düzenlemeler sonucunda park halka açık bir rekreasyon alanı olarak düzenlenmiştir.

Cumhuriyet döneminde Gülhane Parkı, farklı bir işlev ve anlam kazanmıştır. 24 Kasım 1928 tarihinde, Mustafa Kemal Atatürk’ün Latin harflerini halka tanıttığı tören bu parkta gerçekleştirilmiştir. Bu olay, parkın Cumhuriyet tarihindeki yeri açısından önem taşımaktadır. Ayrıca, 1926 yılında Avusturyalı heykeltıraş Heinrich Krippel tarafından yapılan ve Türkiye’deki ilk Atatürk heykeli olma özelliği taşıyan heykel de Gülhane Parkı’na yerleştirilmiştir.

^{Gülhane Parkı (T.C İstanbul Valiliği)}

Parkın Doğal Yapısı ve Çevresi

Gülhane Parkı’nın bitki örtüsü, çınar, kestane, ıhlamur, meşe ve akçaağaç gibi çeşitli ağaç türlerinden oluşmaktadır. Bu ağaçların bazıları 100 yıldan daha uzun süredir yaşamaktadır. Parkta ayrıca mevsimsel olarak dikilen sümbül, lale ve nergis gibi süs bitkileri de bulunmaktadır. Bu çiçekler özellikle ilkbahar aylarında çeşitlilik göstermektedir. Parkın doğal yapısı; yürüyüş yolları boyunca sıralanan ağaçlar, çim alanlar ve süs havuzlarıyla desteklenmiştir. Ayrıca park içinde kuş türlerinin yaşadığı doğal alanlar da yer almaktadır. Park, deniz seviyesine yakın olup, Boğaziçi yönünde eğimli bir topoğrafyaya sahiptir.

^{Gülhane Parkı (T.C. İstanbul Valiliği)}

Parkın Kültürel Önemi

Gülhane Parkı, doğal özelliklerinin yanı sıra tarihi ve kültürel yapılarıyla da öne çıkmaktadır. Park içerisinde yer alan Got Sütunu, Roma döneminden kalma bir yapıdır. Yaklaşık 15 metre yüksekliğindeki bu mermer sütun, Bizans İmparatoru I. Justinianus’un Gotlara karşı kazandığı bir zaferin anısına dikilmiştir. Parkta ayrıca, Prof. Dr. Fuat Sezgin tarafından tasarlanan İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi yer almakta olup, İslam bilim tarihine ait çeşitli eserleri barındırmaktadır.

Parkın girişinde konumlanan Alay Köşkü, Osmanlı döneminde sultanların resmigeçitleri izlediği bir yapı olarak kullanılmıştır. Günümüzde bu yapı, Ahmet Hamdi Tanpınar Müze Kütüphanesi olarak hizmet vermektedir. Bunun yanı sıra, 2017 yılında açılan Prof. Dr. Fuat Sezgin ve Dr. Ursula Sezgin Bilimler Tarihi Kütüphanesi de park içerisindeki kültürel yapılar arasında yer almakta ve bilgi arşivine katkı sağlamaktadır.

Ziyaretçi Deneyimi ve Ulaşım

Gülhane Parkı, farklı kullanıcı gruplarının çeşitli amaçlarla yararlanabileceği rekreasyon ve dinlenme alanlarına sahiptir. Parkta yürüyüş yolları, piknik alanları ve açık yeşil alanlar yer almaktadır. Bu alanlar, bireysel ya da grup halinde yapılan açık hava etkinlikleri için uygundur. Çocuklar için ayrılmış oyun alanları da park içerisinde bulunmaktadır. Gülhane Parkı, merkezi konumu nedeniyle ulaşım açısından erişilebilir bir noktadadır. Kabataş-Bağcılar tramvay hattı üzerindeki Gülhane durakları ile ulaşım sağlanabilir; ayrıca Marmaray’ın Sirkeci durağından parka yaya olarak ulaşmak mümkündür.

^{Gülhane Parkı (T.C. İstanbul Valiliği)}