İzmir Saat Kulesi, Osmanlı Padişahı II. Abdülhamid’in tahta çıkışının 25. yıldönümünü anmak amacıyla, 1901 yılında İzmir’in Konak Meydanı’nda inşa edilmiş bir saat kulesidir. Kule, İzmir’in simge yapılarından biri olup, Osmanlı döneminde modernleşme ve kentleşme sürecinin bir parçası olarak tasarlanmış ve inşa edilmiştir.
İzmir Saat Kulesi ( İzmir İl Kültür Ve Turizm Müdürlüğü)
Tarihçe
I. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda yaşanan idari ve sosyal dönüşümlerin etkisiyle şehir merkezlerinde yeni kamu yapıları ve meydanlar inşa edilmeye başlanmıştır. İzmir, bu dönüşümün yaşandığı önemli kentlerden biri olarak öne çıkar. Konak Meydanı’nın tarihçesi, 19. yüzyılın ikinci yarısında, bölgeye Hükümet Konağı’nın yapılmasıyla başlamıştır. Daha önceden bu alanda bir meydan bulunmamakta olup, bölge Sarıkışla gibi yapılarla çevriliydi.
Hükümet Konağı’nın inşasından sonra meydana Konak adı verilmiştir. 18. yüzyıldan kalma Yalı Camii ve medrese gibi yapılar da bu alanda yer almaktaydı. Saat Kulesi ise 1901 yılında bu alana inşa edilmiştir. Yapının inşaat süreci, Kıbrıslı Kamil Paşa'nın oğlu Said Paşa'nın denetiminde gerçekleştirilmiştir. Yapı için özel bir maket hazırlanmış ve bu maket, Topkapı Sarayı’nda korunmaktadır. Fransızca yazıtlardan anlaşıldığına göre mimarı S. Raymond’dur. Bazı kaynaklarda ise ismi M. Raymond Pere olarak geçmektedir.
Mimari Özellikler
Kule, 25 metre yüksekliğinde olup dört katlıdır. Yapı, haç planlı bir platform üzerinde sekizgen kaideli olarak inşa edilmiştir. Kule yapımında düzgün kesme taş kullanılmış, bazı sütunlar Marsilya’dan getirilmiştir. Yapının köşelerinde mermerden yapılmış dört adet su haznesi (şadırvan) bulunur. Bu nedenle halk arasında "Havuzlu Anıt" olarak da anılmıştır. Her bir şadırvan, baldaken tarzında, kubbeli küçük yapılarla örtülmüştür.
Kulenin mimarisinde sivri at nalı kemerler, silindirik sütunlar, morisk başlıklar, bitkisel ve geometrik bezemeler yer alır. Kule cephelerinde palmet motifleri, baklava desenleri içine yerleştirilmiş beş kollu yıldızlar ve ay-yıldız motifleri bulunur. Başlangıçta kule üzerinde Osmanlı Arması ve II. Abdülhamid’in tuğrası yer alıyordu; ancak 1927 yılında çıkarılan bir yasa ile bu semboller kaldırılmıştır.
İkinci kat, üç dilimli kemerlerle hareketlendirilmiş olup, çevresinde bir galeri bulunur. Üçüncü bölümde geniş kenarlarda yalancı açıklıklar, konsollarla taşınan küçük süs balkonları ve yuvarlak madalyonlar yer alır. Dördüncü kat ise daralan bir gövdeyle yukarı doğru yükselir ve kubbeli sekizgen bir baldakenle son bulur. Kubbeler alemlerle tamamlanmıştır. Kulenin her cephesine yerleştirilen saatler, Alman İmparatoru II. Wilhelm tarafından hediye edilmiştir.
Saat Kulesi Timelapse (İzmir Büyükşehir Belediyesi)
Saat bölümüne çıkış, zemin kattaki kapalı birimden başlayan ve yukarıya uzanan bir merdiven aracılığıyla sağlanır. Kuledeki saat mekanizmaları halen çalışır durumdadır.
Malzeme ve Teknik
- Ana yapı malzemesi: Kesme taş
- Sütunlar: Marsilya’dan ithal
- Bezeme: Taş oyma bitkisel ve geometrik motifler
- Yükseklik: 25 metre
- Plan tipi: Sekizgen gövde, haç planlı platform
- Saat mekanizması: Alman yapımı
Konumu ve Anlamı
İzmir Saat Kulesi, Konak Meydanı’nda, denize bakan cephede yer almaktadır. Hükümet Konağı, Yalı Camii ve diğer tarihi yapılarla birlikte meydana simgesel bir kimlik kazandırır. Kent siluetine düşey bir öğe olarak katkı sağlar. Yapı, Osmanlı'dan Cumhuriyet’e geçiş döneminde İzmir’in kentsel kimliğini ve tarihî gelişimini yansıtan önemli bir anıttır.
