Karahantepe Ören Yeri, Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde bulunan Şanlıurfa ilinin yaklaşık 55 km doğusunda, Tek Tek Dağları Millî Parkı sınırları içerisinde yer almaktadır. Alan, kireçtaşı yükseltilerinden birinin üzerinde konumlanmıştır. Tek Tek Dağları, Harran ve Viranşehir ovaları arasında uzanan, kuzeyde deniz seviyesinden 761 metreye kadar yükselen ve güneyde 500 metrenin altına inen, 60 kilometre uzunluğunda basık bir plato görünümündedir.

Keşif ve Araştırma Süreci

Karahantepe’deki kalıntılar ilk kez 1997 yılında, Şanlıurfa'da gerçekleştirilen kültür envanteri tespit çalışmaları sırasında fark edilmiştir. Bölgedeki yüzey araştırmaları, 2017 yılında İstanbul Üniversitesi’nden Prof. Dr. Necmi Karul başkanlığında yürütülen "Göbeklitepe Kültürü ve Karahantepe Kazıları" projesi kapsamında başlamıştır. Bölge halkı tarafından “Keçilitepe” olarak bilinen bu alandaki arkeolojik çalışmalar hâlen devam etmektedir.

Arkeolojik Bulgular

Karahantepe’de bugüne kadar yürütülen kazı ve yüzey araştırmaları sonucunda, Neolitik döneme tarihlenen 250’nin üzerinde “T” biçimli dikilitaş tespit edilmiştir. Bu taşlar, genellikle yuvarlak planlı yapıların bir parçası olarak düzenlenmiştir. Sitede ayrıca heykeller, yapılar ve çeşitli taş objeler bulunmuştur.

^{Karahantepe Örenyeri (AA)}

Yerleşim Planı ve Yapılar

Karahantepe’de yapılan jeomanyetik ölçümler ve arkeolojik yüzey taramaları, alanın dört farklı bölümde değerlendirilebileceğini göstermektedir:

Batı ve Doğu Teraslar: Yüzeyde “T” biçimli dikilitaşların üst kısımlarının görülebildiği, farklı büyüklüklerde yuvarlak planlı yapıların bulunduğu alanlardır.

Güney Düzlük: Konutlarla ilişkili öğütme taşı gibi buluntuların yoğunlaştığı alandır.

Taş Ocakları: Batıdaki koninin güney ve batı teraslarında yer alan, “T” biçimli dikilitaşların çıkarıldığı kireçtaşı yataklarının bulunduğu bölümdür.

Yüzeyden elde edilen arkeolojik bulgulara ek olarak, alanın doğal topoğrafyası ve ana kayanın morfolojik özellikleri de bu bölümlenmeye destek sağlamaktadır.

^{Karahantepe Örenyeri (AA)}

Kültürel ve Tarihî Bağlam

Karahantepe, Göbeklitepe, Nevali Çori gibi önemli Neolitik merkezlerle birlikte değerlendirilmekte ve aynı kültürel çevre içinde yer almaktadır. Yapı düzeni, dikilitaş biçimleri ve yerleşim planı açısından Göbeklitepe ve Nevali Çori ile benzerlik göstermektedir. Karahantepe'nin Göbeklitepe’den daha erken bir tarihe sahip olabileceği ortaya konmuştur. Bu durum, Karahantepe’yi dünyanın bilinen en eski Neolitik yerleşim alanlarından biri yapmaktadır.

Koruma ve Sergileme Çalışmaları

Karahantepe’de yapılan kazıların ardından gün yüzüne çıkarılan eserlerin korunabilmesi amacıyla yerinde sergileme ve üst örtü (çatı) projeleri geliştirilmiş ve uygulamaya geçirilmiştir. Sahanın açık hava müzesi işlevi görmesi amacıyla yapılan bu koruma çalışmaları, arkeolojik mirasın sürdürülebilirliğini hedeflemektedir.

Bölgesel ve Kültürel Önemi

Karahantepe, Şanlıurfa’nın Neolitik çağdaki yerleşim tarihi açısından taşıdığı önemi bir kez daha gözler önüne sermektedir. Bölge; Hurri kültürüne ev sahipliği yapmıştır. Yahudi, Hıristiyan ve Müslüman geleneklerinde kutsal kabul edilen bir coğrafyada yer almaktadır. Hz. İbrahim’in doğduğu yer olarak anılan Ur Kaśdim (Kaldealıların Şehri) ile ilişkilendirilmektedir.