Karaköprü narı, Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan Şanlıurfa ili Karaköprü ilçesine özgü nitelikli bir nar çeşididir. Tarihsel kaynaklara göre bu nar türü, 17. yüzyılda IV. Murad’ın Bağdat seferi sırasında Karaköprü’de tattığı, Evliya Çelebi’nin ise “bir okka gelen” narlar olarak tanımladığı meyvedir. Geleneksel üretim ve tüketim alışkanlıklarında önemli bir yer tutan Karaköprü narı, 22 Ağustos 2019 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından “menşe adı” olarak tescillenmiş ve 445 numarayla coğrafi işaret almıştır.

Tescil süreci, Karaköprü Belediyesi tarafından yürütülmüş ve ürün, işlenmiş ve işlenmemiş meyve grubunda yer alarak “Şanlıurfa ili sınırları” içinde coğrafi sınırlandırmaya tabi tutulmuştur

Ürünün Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri

Karaköprü narı, dış görünüşü, tanecik yapısı ve meyve suyu kalitesi açısından bölgedeki diğer nar türlerinden ayırt edici niteliklere sahiptir. Renk skalası sarı zemin üzerine pembe–kırmızı tonları içermekte olup orta ince ve elastik bir kabuk yapısına sahiptir. Ortalama meyve ağırlığı 743 gram, meyve eni 11,91 cm ve boyu 9,01 cm olarak ölçülmüştür. Kabuk kalınlığı 1,99 mm olup kabuk ağırlığı yaklaşık 296 gramdır.

Kabuk oranı ise %40 civarındadır. Meyve taneleri iri, pembemsi kırmızı renkte ve yumuşak çekirdeklidir. Toplam tane oranı %60, tane sertliği ortalama 381 gramdır. 100 tane ağırlığı 50 gramın üzerindedir. Bu özellikleriyle hem sofralık tüketimde hem de işlenerek meyve suyu üretiminde tercih edilmektedir.

Meyve Suyu Kalitesi

Karaköprü narının meyve suyu randımanı %47 düzeyindedir. Elde edilen meyve suyu, koyu kırmızı renge sahip olup pH değeri 3,37, toplam asitlik oranı ise %1,27’dir. Biyokimyasal analizler sonucunda, bu nar türünün antioksidan kapasitesi 126 mg TEAC/100 ml; toplam fenolik madde miktarı ise 38 mg GAE/100 ml olarak ölçülmüştür. Bu özellikler, Karaköprü narının yüksek biyoaktif bileşenlere sahip olduğunu ve sağlığa katkı sağlayabilecek bir meyve suyu kaynağı olduğunu göstermektedir.

Üretim ve Yetiştirme Süreci

Karaköprü narı, çoğunlukla çelikle üretim yöntemiyle çoğaltılır. Kış sonu veya erken ilkbaharda alınan odun çelikleri doğrudan fidan parsellerine dikilir. Bahçelere dikim sırasında sıra üzeri 2 m, sıra arası 4 m olacak şekilde yerleşim yapılır ve kuzey-güney yönünde sıralama tercih edilir. Fidanlar doğal olarak çok gövdeli çalı formundadır. Verim ve kalite açısından 3-4 gövdeli yapı tercih edilmekte, taç budaması ve iç seyreltme işlemleri uygulanmaktadır. Geleneksel gübreleme pratiklerinde çiftlik gübresi kullanılırken, modern uygulamalarda azotlu ve fosforlu gübrelerle destek yapılır. Toprak işleme işlemleri, köklere zarar vermeyecek yüzeysel derinlikte yapılmakta, özellikle ilkbahar ve yaz aylarında toprak yabancı otlardan temizlenmektedir. Sulama uygulamaları ise çiçeklenme ve meyve gelişim dönemlerinde yoğunlaştırılmakta, hasat öncesinde ise durdurularak meyve çatlaması önlenmektedir.

Hasat ve Depolama

Karaköprü narı, kabuk renginin sarıdan pembe–kırmızıya döndüğü ve kaliks segmentlerinin dışa doğru açıldığı dönemde hasat edilir. Hasatta meyvenin fiziksel zarar görmemesi için kesme makası kullanılmaktadır. Elle koparma sırasında hem meyve hem de ağaç zarar görebileceğinden bu yönteme başvurulmaz. Meyveler, 1–2 mm sap kalacak şekilde dikkatlice toplanarak özel kasalara yerleştirilir. Kabuk yapısının dayanıklı olması nedeniyle uygun koşullarda 4–6 ay boyunca depolanabilir. Depolama sıcaklığı 5 °C, bağıl nem oranı %90–95 düzeyinde tutulmalıdır. Modern soğuk hava depoları bu işlem için en güvenli seçenek olarak kabul edilmektedir.

Denetim ve Coğrafi İşaret Kullanımı

Denetim işlemleri, Karaköprü Belediyesi koordinasyonunda oluşturulan bir denetim mercii tarafından yürütülmektedir. Bu mercii, Şanlıurfa İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ve Harran Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümünden temsilcilerden oluşmaktadır. Denetimler, yılda en az bir kez periyodik olarak yapılmakta, gerekirse şikâyet üzerine de gerçekleştirilmektedir.

Denetimlerde ürünün fiziksel nitelikleri (renk, kabuk yapısı, tane görünümü, tat), üretim metotları ve coğrafi işaretin doğru kullanımı incelenir. Coğrafi işaretin ambalaj üzerinde marka ile birlikte ve ondan küçük olmayacak şekilde yer alması zorunludur.