Karaman, Türkiye'nin iç Anadolu Bölgesi'nde yer alan tarihi ve kültürel açıdan önemli bir şehirdir. Anadolu'nun en eski yerleşim merkezlerinden biri olan Karaman, Hititlerden Osmanlılara kadar çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. Klasik dönemlerde Larende adıyla bilinen kent, 1256'da Karamanoğulları Beyliği'nin başkenti olmuş ve Osmanlılar döneminde Karaman adını almıştır. 15 Haziran 1989 tarihinde Türkiye'nin 70. ili olarak tescillenmiştir.

^{Karaman, Türkiye (Kaynak: Karaman Belediyesi)}

Tarihçe

Karaman ve çevresindeki ilk yerleşim izleri Neolitik Çağ'a (M.Ö. 8000) kadar uzanmaktadır. Hititler döneminde askeri ve ticari bir merkez olan bölge, sırasıyla; Frigler, Lidyalılar, Persler, Helenistik krallıklar, Romalılar ve Bizanslılar tarafından idare edilmiştir. Özellikle Roma ve Bizans dönemlerinde, bölgede yoğun bir şekilde tarım ve hayvancılık faaliyetleri yapıldığına dair izler mevcuttur.

1071 Malazgirt Savaşı'nın ardından Anadolu'ya yayılan Türkler, Karaman ve çevresine yerleşmiş ve bölge Anadolu Selçuklu Devleti'nin hâkimiyetine girmiştir. 13. yüzyılın sonlarında Anadolu Selçuklu Devleti'nin zayıflamasıyla birlikte Karamanoğulları Beyliği bölgede güç kazanıp Larende'yi başkent ilan etmiştir.

Karamanoğlu Mehmet Bey, 1277 yılında çıkardığı fermanla Türkçe'yi resmi dil ilan ederek Türk dili ve kültürünün korunmasına önemli bir katkıda bulunmuştur. Beylik, en güçlü zamanlarında; Konya, Karaman, Niğde, Kayseri, Adana ve Antalya'yı kapsayan geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Osmanlılar ile uzun süre devam eden mücadeleler sonucunda, Fatih Sultan Mehmet 1469'da Karamanoğulları Beyliği'ni Osmanlı topraklarına katmıştır.

Osmanlı döneminde Karaman, önce beylerbeylik sonra sancak merkezi olarak idare edilmiştir. 19. yüzyılda Osmanlı'nın vilayet sistemi içinde Konya Vilayeti'ne bağlanan Karaman, 1911 yılında belediye teşkilatına kavuşmuş ve 1989 yılında il statüsüne yükseltilmiştir.

Karaman, tarih boyunca; ticaret yollarının üzerinde yer alması, çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapması ve Karamanoğulları Beyliği'nin merkezi olması nedeniyle Anadolu'nun önemli kentlerinden biri olarak kabul edilmiştir. Bugün, zengin tarihi mirasını koruyarak, sanayi, tarım ve ticaret alanlarında kalkınma sürecini sürdürmektedir.

Coğrafi Yapısı

Türkiye’nin iç Anadolu Bölgesi’nin güneyinde yer almakta olup 37°11' kuzey enlemi ile 33°15' doğu boylamı arasında konumlanmıştır. Yüzölçümü 8.924 km² olup, doğusunda; Mersin, batısında; Konya, kuzeyinde; Aksaray ve Niğde, güneyinde ise Antalya ile komşudur. Deniz seviyesinden ortalama 1.039 metre yükseklikte bulunan Karaman, plato ve ovalarla karakterize edilen bir arazi yapısına sahiptir.

^{Karaman, Türkiye (Kaynak:Pexels/Talha Aytan)}

Dağlar ve Platolar

Karaman, Toros Dağları’nın kuzey uzantılarının etkisinde olup, bölgedeki en dikkat çekici yüksek alanlar Karadağ (2.271 m) ve Erenler Dağı'dır. Ayrıca kuzeydeki platolar ve Güllük Dağı, Karaman il sınırları içinde yüksek alanlar oluşturmaktadır.

Ovalar ve Alüvyal Düzlükler

Karaman, verimli tarım topraklarına sahip olup en önemli ovaları şunlardır:

• Karaman Ovası: Tarım açısından önemli bir alan olup, tahıl ve baklagil tarımı yaygındır.
• Ayrancı Ovası: Karaman’ın kuzeydoğusunda yer alan ova, kuru tarım ve hayvancılık faaliyetleri için kullanılmaktadır.

Akarsular ve Göller Karaman

Konya Kapalı Havzası içinde yer aldığından akarsu ağı sınırlıdır. Şehirdeki başlıca akarsular şunlardır:

• Göksu Nehri: Karaman’ın güneyinden Akdeniz’e doğru akan önemli bir nehirdir.
• Taşkale Deresi: Karaman’ın yerel su kaynaklarından biridir.

Karaman’daki göller arasında yer alan Başkuyu Gölü ve Karadağ krater gölleri de jeolojik ve ekolojik açıdan önem taşımaktadır.

İklim ve Bitki Örtüsü

Karaman, genel olarak karasal iklim özellikleri gösterir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer. Doğal bitki örtüsü steplerden oluşmaktadır. Geven, yavşan otu, kekik gibi bitkiler yaygın olup, yüksek alanlarda ardıç ve karaçam ormanları bulunmaktadır.

Ekonomik yapısı

Karaman, ekonomisi büyük ölçüde tarım ve tarıma bağlı sanayi kollarına dayanan bir il olup, Türkiye ekonomisinde özellikle gıda sanayisinde önemli bir konuma sahiptir. İl, verimli tarım arazileri, güçlü sanayi altyapısı ve gelişmekte olan dış ticaret potansiyeli ile öne çıkmaktadır. Tarımsal üretim, özellikle meyvecilik ve tahıl üretimi, ilin ekonomik yapısının temel taşlarından biri olup, sanayi sektörü de büyük oranda bu üretime dayalı olarak gelişmiştir.

Karaman, 2021 yılı itibariyle kişi başına düşen gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) açısından Türkiye’de 28. sırada yer almakta olup, 70.495 TL’lik kişi başına gelir ile ülke ortalamasına yakın bir ekonomik seviyeye sahiptir. İlde sanayileşme süreci hız kazanmış olmakla birlikte, tam anlamıyla bir sanayi kenti kimliğine ulaşamamıştır.

Karaman Organize Sanayi Bölgesi (OSB) başta olmak üzere sanayi tesisleri, özellikle gıda imalat sektöründe yoğunlaşmıştır. Bununla birlikte, Karaman Teknoloji Geliştirme Bölgesi ve ikinci OSB’nin kuruluş çalışmaları devam etmektedir. İlde ayrıca, serbest bölge ilan edilmiş bir alan bulunmakta olup, sanayi altyapısının güçlendirilmesine yönelik yatırımlar sürmektedir.

Tarım ve Hayvancılık

Karaman, bereketli tarım arazilerine sahip olup, il yüzölçümünün %37’si tarım arazisi olarak kullanılmaktadır. Tarım arazilerinin %71’i sulanabilir nitelikte olmasına karşın, sulama imkânlarının yetersizliği nedeniyle sulanan alan toplam tarım arazilerinin %43,5’ini oluşturmaktadır. İlde tarım faaliyetleri büyük ölçüde tahıl ve meyve üretimine dayalı olup, başlıca tarımsal ürünler şunlardır:

• Buğday (Durum ve Diğer Türler)
• Arpa
• Mısır
• Şeker Pancarı
• Ayçiçeği
• Fasulye
• Elma

Karaman, Türkiye’nin en büyük elma üretim merkezlerinden biri olup, elma üretiminde ülke genelinde ilk üç il arasında yer almaktadır. Sertifikalı elma ağaç sayısı bakımından Türkiye’nin birinci sırasında bulunan Karaman, yıllık üretim miktarı bakımından ise iklim koşullarına bağlı olarak değişkenlik göstermekle birlikte Isparta ile rekabet etmektedir. 2022 yılı itibariyle Türkiye’nin toplam elma üretiminin %15,6’sını karşılamıştır.

Sebze üretimi açısından da önemli bir potansiyele sahip olan Karaman’da; domates, kuru soğan, salatalık, taze fasulye ve diğer sebzeler geniş tarım arazilerinde üretilmektedir. Tarımsal üretim içinde sebzecilik, özellikle yerel pazarlar ve sanayi hammaddesi açısından önemli bir yer tutmaktadır.

Hayvancılık sektörü ise büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık ile arıcılık faaliyetleri üzerine yoğunlaşmıştır. 2018 yılı itibariyle Karaman'da 68.266 büyükbaş hayvan, 470.774 koyun ve 192.079 keçi bulunmaktadır. Küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinde özellikle merinos koyunu ve kıl keçisi öne çıkmaktadır. Arıcılık faaliyetleri açısından da gelişmiş olan Karaman’da 2022 yılı itibariyle yaklaşık 323,9 ton bal üretimi gerçekleştirilmiş ve balmumu üretimi önemli seviyelere ulaşmıştır.

Sanayi ve İmalat Sektörü

Karaman sanayisi, büyük ölçüde tarıma dayalı gıda sanayii üzerine şekillenmiştir. Türkiye’nin en önemli bisküvi ve çikolata üretim merkezlerinden biri olan Karaman, ülke genelindeki bisküvi üretiminin yaklaşık %35’ini karşılamaktadır. Gıda sanayisinin alt sektörleri arasında öne çıkan diğer alanlar şunlardır:

• Bisküvi, çikolata, kek ve gofret üretimi
• Bulgur, makarna ve un üretimi
• Meyve işleme ve depolama sanayi
• Ambalaj sanayi
• Süt ve süt ürünleri sanayi
• Tarım ve gıda makineleri sanayi
• Yem sanayi
• Orman ürünleri işleme
• Maden çıkarma sanayi

Sanayi üretimi ve ticaret hacmi bakımından gelişmekte olan Karaman’da, İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) “İlk 500 ve İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” listesine 2021 yılında toplam 4 firma girmiştir. Bu firmaların tamamı gıda sanayisinde faaliyet göstermektedir. Organize Sanayi Bölgesi’nde yaklaşık 15.879 kişilik istihdam sağlanmakta olup, sanayi tesislerinin büyümesiyle birlikte istihdam oranları da artış göstermektedir.

İç ve Dış Ticaret

Karaman, tarihsel olarak İpek Yolu üzerinde yer alması nedeniyle ticari faaliyetlerin canlı olduğu bir şehir olmuştur. Günümüzde de iç ve dış ticaret faaliyetleri büyük bir ekonomik potansiyel taşımaktadır. İlden diğer illere satışı yapılan başlıca ürünler şunlardır:

• Hububat ve bakliyat
• Bisküvi, gofret ve çikolata
• Süt ve süt ürünleri
• Canlı hayvan ve et ürünleri
• Sebze ve meyve
• Yem sanayi ürünleri
• Zirai aletler ve makineler

Diğer illerden ise Karaman’a tekstil, inşaat malzemeleri, sanayi hammaddeleri, otomotiv ve akaryakıt ürünleri gibi çeşitli tüketim malları ithal edilmektedir.

Karaman, dış ticaret açısından da önemli bir ivme kazanmış olup, 2022 yılında 154 ülkeye toplam 310 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirmiştir. Başlıca ihraç ürünleri arasında bisküvi, çikolata, kakao müstahzarları, şekerli mamuller, makarna ve bulgur bulunmaktadır. Karaman’ın ihracata dayalı sanayi yapısı, özellikle gıda sektöründe Türkiye’nin dış ticaret hedeflerine önemli katkılar sunmaktadır.

Altyapı

Lojistik ve Altyapı Gelişimi

Karaman’ın ekonomik gelişiminde ulaşım ve lojistik altyapısının güçlendirilmesi önemli bir rol oynamaktadır. Bu kapsamda yürütülen projeler şunlardır:

• Konya-Karaman Yüksek Hızlı Tren Hattı
• Karaman-Ulukışla-Yenice Yeni Demiryolu ve 2. Hat Yapım Projesi
• Karaman Çevre Yolu Projesi
• Karaman-Mut, Ermenek-Mut ve Ayrancı-Erdemli yolları

Karaman, sanayi altyapısını daha da geliştirmek amacıyla 2. Organize Sanayi Bölgesi ve Serbest Bölge projelerini hayata geçirme sürecindedir. Bu yatırımların tamamlanması ile ilin sanayi ve ticaret potansiyelinin daha da artması beklenmektedir.

Demografik Yapı

Karaman, 2023 yılı itibarıyla 263.960 kişilik nüfusa sahip olup, nüfusunun büyük bir kısmı şehir merkezlerinde yaşamaktadır. İlin demografik yapısı, genç ve çalışma çağındaki nüfusun yüksek oranıyla dikkat çekmekte olup, 35 yaş altı nüfus toplam nüfusun %51’ini, 15-64 yaş arası çalışma çağındaki nüfus ise %68’ini oluşturmaktadır.

Şehirleşme oranı %76,25 olan Karaman’da kırsal kesimden kent merkezine göç önemli bir demografik dinamik olarak öne çıkmaktadır. İç göçlerin temel nedenleri arasında tarım arazilerinin bölünmesi, makineli tarımın yaygınlaşması, iş olanaklarının şehirlerde daha fazla olması ve eğitim ile sağlık hizmetlerinin kentlerde daha gelişmiş olması bulunmaktadır. Ayrıca, 1960’lı yıllardan itibaren Avrupa’ya ve Orta Doğu ülkelerine gerçekleşen dış göç, özellikle köylerde nüfus azalmasına neden olmuş, ancak yaz aylarında gurbetçi nüfusun Karaman’a dönmesi şehirde ekonomik hareketlilik yaratmıştır.

TÜİK’in İllerde Yaşam Endeksi çalışmasına göre Karaman, 81 il arasında 25. sırada yer alarak güvenlik, konut erişimi ve altyapı açısından Türkiye ortalamasının üzerinde bir performans sergilemektedir. Sanayileşme ve altyapı yatırımları ile birlikte Karaman’ın nüfus artışının sürmesi ve kentleşme sürecinin hızlanması beklenmektedir.

Tarihi Yapılar

• Karaman Kalesi: 11. yüzyılda inşa edilen ve Karamanoğulları döneminde önemli bir savunma yapısı olan Karaman Kalesi, şehri çevreleyen surları ve iç kalesiyle tarih boyunca birçok medeniyetin hâkimiyetine girmiştir.

• Binbirkilise (Madenşehri ve Değle Örenyerleri): Karaman’ın kuzeyindeki Karadağ volkanik kütlesi üzerinde yer alan bu bölge, 4. ve 9. yüzyıllar arasına tarihlenen Bizans dönemi dini ve askeri yapılarını barındırmaktadır. Manastırlar, kiliseler, sarnıçlar ve konutlar ile Bizans sanatının önemli örneklerinden biridir.

• Tol Medrese: 1339 yılında Karamanoğlu Alaaddin Bey tarafından yaptırılan bu medrese, Anadolu Selçuklu dönemi taş işçiliğinin en güzel örneklerinden biri olup, özellikle taç kapısındaki zarif süslemeleri ile dikkat çekmektedir.

• Taşkale Tahıl Ambarları: Yüzyıllardır tahıl depolamak amacıyla kullanılan bu oyma mağaralar, Taşkale kasabasında bulunmakta olup, Anadolu’nun geleneksel tahıl saklama yöntemlerini günümüze taşıyan önemli kültürel yapılardır.

^{Tol Medrese, Karaman (Kaynak: Kültür Portalı)}

Yönetim

Vali

Eskişehir'de aktif olarak Valilik görevini Mehmet Fatih Çiçekli yürütmektedir. Çiçekli, Resmi Gazete’de yayımlanan 19.09.2024 tarihli ve 32667 numaralı Cumhurbaşkanlığı Atama Kararı ile Karaman Valisi olarak atanmış olup 26.09.2024 tarihinde görevine başlamıştır.