Kastamonu ilinde yetiştirilen, yerel bir siyez (Triticum monococcum L.) türünden elde edilen ve menşe adı olarak tescil edilmiş bir üründür. Diploid yabani buğday türü olan siyezin (Triticum boeoticum) kültüre alınmış formu olarak bilinir. Genellikle kendine döllenen yapısı, yabani formların istenmeyen niteliklerinin (küçük dane, dane dökümü gibi) kültür formuna geçmesini engellemiştir. Başak olgunlaştığında dağılmayarak kültüre alınmış formun devamlılığını sağlar ve yabani forma kıyasla daha iri tanelidir. Ürün, Kastamonu Ziraat Odası başvurusuyla 25.09.2020 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescil edilmiştir.

Ürün Özellikleri

Kastamonu siyez buğdayı, taneleri sıkı bir şekilde kavuzla kaplı olduğu için kavuzlu buğdaylar grubunda yer alır. Bu kavuz, buğday tanesini koruyarak ürüne hastalıklara, mantarlara ve depolama ile ekim sırasında zararlılara karşı direnç kazandırır. Özellikle ekmeklik ve makarnalık buğday çeşitlerini etkileyen "kara pas (Puccinia graminis f. sp. tritici)" hastalığına karşı yüksek dayanıklılık gösterir. Kavuzlu yapısı sayesinde zayıf ve tuzlu topraklar ile soğuk iklim koşulları gibi abiyotik stres faktörlerine karşı dirençlidir, bu da onu önemli bir bitki gen kaynağı yapar.

Ürün, Kastamonu ikliminde hem kışlık (sonbahar ekimi) hem de yazlık (erken ilkbahar ekimi) olarak yetiştirilebilir. Gübre ihtiyacı diğer buğday çeşitlerine göre düşüktür, bu nedenle organik tarıma uygundur. Tane yapısı "Ekstra yumuşak" özelliktedir ve tanelerinin içeriği ekmeklik ve makarnalık buğdaylardan farklıdır. Düşük karbonhidrat değeri, yüksek protein ve lif oranı ile düşük glüten miktarına sahiptir. Ayrıca, ekmeklik buğdaya göre daha yüksek oranda sarı lutein içerir. Bitki boyu 70-130 cm arasında değişir ve ortalama verim arazi ve bakım şartlarına göre 120-320 kg/da arasında olmak üzere 200 kg/da civarındadır.

Üretim Metodu

1. Toprak Hazırlığı: İlk toprak hazırlığı genellikle ağustos ayında pullukla yapılır. Eylül-ekim aylarında çizer ve taban kullanılarak ekim için tamamlanır.
2. Ekim: Esas olarak ekim-kasım aylarında kışlık ekim yapılır. Az miktarda yazlık ekim şubat-mart aylarında gerçekleştirilebilir. Ekime hazır tohum yatağına dekara 20-25 kg tohum atılır. Ekim genellikle mibzerle yapılır; engebeli arazilerde ise fırfır (gübre dağıtım makinesi) ile ekilip çizer ve taban ile toprağa gömülür.
3. Gübreleme: 3-4 yılda bir dekara 3-4 ton yanmış ahır gübresi toprağa karıştırılır. Ekim gübrelemesi bazen yapılmaz veya dekara 20 kg 20-20-0 kompoze gübre verilir. Üst gübreleme çoğunlukla gereksiz olup, ihtiyaç halinde 15-20 kg/da amonyum nitrat, amonyum sülfat veya üre gübrelerinden biri kullanılır.
4. Sulama: Ekim alanları kıraç olduğundan sulama yapılmaz.
5. Hastalıklar, Zararlılar ve Mücadelesi: Genellikle hastalık ve zararlı mücadelesi yapılmaz. Sadece yoğun yabancı ot sorunu olan yerlerde kimyasal mücadele uygulanır.
6. Hasat, Harman, Depolama ve Ambalajlama: Hasat biçerdöver veya deste yapan biçerlerle yapılır. Biçerdöverle hasat edilen ürünler birkaç gün güneşte kurutulup ambarda saklanır. Biçerle hasat edilenler ise kurutulma sonrası patozdan geçirilerek depolanır. Tohumluk ürünler selektörden geçirilir. Satışa sunum torba veya çuvallar içerisinde yapılabilir.

Coğrafi Sınır ve Denetim

Kastamonu siyez buğdayının üretim alanı Kastamonu ilidir. Denetimler, Kastamonu Ziraat Odası'nın koordinasyonunda, Kastamonu Ziraat Odası, Kastamonu Üniversitesi, Ankara Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü, Kastamonu İl Tarım ve Orman Müdürlüğü ve Kastamonu Ticaret Borsası'ndan oluşturulan beş kişilik bir denetim mercii tarafından gerçekleştirilir.

Denetimler her üretim sezonunda, yılda en az iki defa ve üç temel aşamada yapılır:

1. Tarla Üretim Aşamasında Denetim: Başaklanma döneminde ürünün morfolojik ve agronomik özellikleri kontrol edilir.
2. Hasat Sonrası Depoda Tane Kalite Denetimi: Depodaki kavuzlu ve kavuzsuz tanelerin kalite özellikleri incelenir.
3. Ambalajlama ve Depolama Denetimi: Satışa sunulacak ürün üzerinde "Kastamonu Siyez Buğdayı" ibaresinin ve menşe adı ambleminin uygun biçimde kullanılıp kullanılmadığı ile depolama koşullarının uygunluğu denetlenir.

Denetim mercii, inceleme için numuneleri kendisi alır ve analiz masrafları üreticiye aittir. Denetim raporları ilgili mevzuatta belirtilen sürelerde Kastamonu Ziraat Odası tarafından Türk Patent ve Marka Kurumu'na gönderilir.