Kırıkkale Kılıçlar soğanı, Türkiye’nin İç Anadolu Bölgesi’nde yer alan Kırıkkale ilinin Yahşihan ilçesine bağlı Kılıçlar köyünde yetiştirilen, menşe adıyla tescillenmiş yerel bir kuru soğan çeşididir. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 06 Temmuz 2018 tarihinde coğrafi işaret olarak tescillenmiş ve bu tescil Kırıkkale Belediyesi tarafından gerçekleştirilmiştir.

Botanik Özellikleri ve Kökeni

Kılıçlar soğanı, Zambakgiller (Alliaceae) ailesine ait, Allium cepa L. türünden bir baş soğandır. Asya’dan Anadolu’ya uzanan geniş coğrafya soğanın gen merkezi olarak kabul edilirken, Kılıçlar köyü bu türün yerel bir varyetesinin uzun yıllardır üretildiği bir alan olarak öne çıkar. Üretim materyali olarak kullanılan tohumlar yaklaşık yüz yıldır köy halkı tarafından elde edilmekte olup, yabancı tozlanma sonucu köy popülasyonu özelliği kazanmıştır. Bu genetik yapı, bölgenin iklimi, toprağı ve Kızılırmak’a bağlanan çayın sağladığı verimlilikle birleşerek ayırt edici bir ürün ortaya çıkarmıştır.

Fiziksel ve Kimyasal Özellikler

Kırıkkale Kılıçlar soğanı, basık şekilli bir baş yapısına sahiptir. Bitki boyu 10–40 cm arasında değişirken, baş çapı 8–11 cm, baş boyu ise 5–7 cm arasında ölçülür. Boyun kalınlığı 0,4–1 cm, baş ağırlığı ise 100–750 gram arasında değişkenlik gösterir. Dış kabuk sayısı genellikle 1–2, etli yaprak sayısı ise 5–8 adet olup kalınlıkları 5–7,5 mm arasındadır. Dış kabuk rengi kahverengi-kırmızı, etli yaprak rengi ise beyaz-kırmızı geçişli tonlardadır. Kuru madde oranı %11–12, suda çözünebilir kuru madde oranı %8–9’dur. 100 gram baş soğanda C vitamini miktarı 6,4–7 mg olarak tespit edilmiştir. Prüvik asit içeriği nedeniyle tadı hafif acıdır.

Bu soğan, kısa gün bitkisi özellikleri göstermesine rağmen, yetişme süresi ve basit depolarda şubat ayına kadar muhafaza edilebilmesi sayesinde uzun gün soğanı özellikleri de taşır. Bu çift yönlü adaptasyon, ürünün piyasa değerini artıran bir faktördür.

Tarımsal Üretim Süreci

Toprak hazırlığı eylül–ekim aylarında 30 cm derinlikte pullukla başlar, şubat–mart aylarında ikinci kez işlenerek tesviye edilir. Tohumlar elle ekilir ve tırmıkla üzeri kapatılır. Gübreleme, diamonyum fosfat (DAP) ve üre ile yapılır; DAP ekimle birlikte, üre ise iki aşamada uygulanır. Sulama, yağış durumuna göre 7–8 kez yapılır; yağış yetersizse yağmurlama, gelişim döneminde ise salma sulama tercih edilir.

Yabancı ot kontrolü ve toprak gevşetme amacıyla çapalama yapılır. Hastalık ve zararlılarla mücadelede kimyasal yöntemler kullanılır. Hasat öncesi serbest kurumaya bırakılan soğanlar ağustos ayında sökülür, yaprakları kesilir ve iriliğine göre sınıflandırılarak pazara sunulur.

Ekolojik Koşullar

Kılıçlar köyü toprakları killi-tınlı yapıda, hafif alkali pH değerine sahip, orta derecede kireçli ve tuzsuzdur. Organik madde miktarı düşük olsa da çiftlik gübresi ile desteklenir. Potasyum ve demir açısından zengin olan toprak, fosfor bakımından orta düzeydedir. Karasal iklimin hâkim olduğu bölgede yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk ve yağışlı geçer. Ocak–mayıs ayları arasındaki yağışlar soğan gelişimi için yeterlidir.

Denetim ve Koruma

Ürünün coğrafi işaret kapsamında korunması Kırıkkale Belediyesi koordinasyonunda yürütülür. Denetim mercii; Kırıkkale Üniversitesi, Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü ve Ziraat Odası’ndan birer uzmanla yılda iki kez denetim yapar. İlki mayıs–haziran aylarında arazi üzerinde, ikincisi ağustos–eylül aylarında hasat sonrası ürün üzerinde gerçekleştirilir. Denetim raporları Türk Patent ve Marka Kurumu'na iletilir; prosedüre uymayan kişi ve kurumlar hakkında yasal işlem başlatılır.