Kızılkule, 1226 yılında Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alaaddin Keykubad tarafından, Alanya Kalesi’ni ve yapımı planlanan Alanya Tersanesi’ni denizden gelebilecek saldırılara karşı korumak amacıyla inşa ettirilmiş bir savunma ve gözetleme yapısıdır. Adını, yapımında kullanılan kırmızı tuğlalardan almaktadır. Alanya'nın liman bölgesinde, denize hâkim bir konumda yer alan yapı, sekizgen planlı ve beş katlıdır. 13. yüzyıl Selçuklu savunma mimarisinin önde gelen örneklerinden biri olarak kabul edilir ve günümüzde Etnografya Müzesi olarak da işlev görmektedir.

^{Kızılkule (Kültür Portalı)}

Tarihçe

Kızılkule, Selçuklu Sultanı I. Alaaddin Keykubad tarafından 1226 yılında Halep’li mimar Ebu Ali Reha el-Kettani’ye yaptırılmıştır. Yapının kuzey cephesinde yer alan kitabe, inşa tarihini Nisan 1226 olarak belirtmektedir. Aynı cephede yer alan diğer bir kitabede yapının mimarının adı yer alırken, güney cephedeki kitabede Alaaddin Keykubad’a "milletlerin hâkimi", "iki denizin sultanı", "adaletin himayecisi" gibi unvanlar atfedilmiştir.

17.yüzyılda bölgeyi ziyaret eden Evliya Çelebi, Kızılkule’yi Alanya Kalesi’nin deniz tarafındaki sekiz köşeli sağlam bir kule olarak tanımlar ve bu yapının kuşatma esnasında 2000 kişiyi barındırabildiğini belirtir. Yapı, 1951–1953 yılları arasında onarımdan geçirilmiş, 1979 yılında ise giriş katında Alanya yöresine özgü eşyaların sergilendiği Etnografya Müzesi olarak ziyarete açılmıştır.

Mimari Özellikler

Kızılkule, 29 metre çapında, doğu yönünde 33 metre yüksekliğe sahip sekizgen planlı bir kuledir. Batı yönünde ise eğimli arazi nedeniyle yapı yaklaşık 3 metre daha kısadır. Yapımında alt beden duvarlarda muntazam kesilmiş dikdörtgen kireçtaşları, klasik sütun gövdeleri gibi devşirme malzemeler; üst bölümlerde ise kırmızı tuğla kullanılmıştır. Giriş kapısı küçük ve gösterişsiz olup, dar bir koridorla zemin kata ulaşılmaktadır.

Yapı beş kattan oluşmaktadır: zemin kat, birinci kat, asma kat, açık kat (ikinci kat) ve teras (dördüncü kat). Merkezde yer alan sekizgen fil ayağı yapının ana taşıyıcısıdır. Ayağın üstünde, birinci katın yüksekliğinde büyük bir su sarnıcı bulunmaktadır. Bu sarnıcın ağız kısmı açık katta yer alır ve bugün hâlen işlevseldir. Asma kat dar bir koridordan oluşur ve burada kaynar zift ve su dökme açıklıkları yer alır.

Her katta farklı plan şemaları uygulanmıştır. Zemin ve birinci katlarda tonoz örtülü koridorlara açılan eyvan biçiminde mekânlar, dış cephelerde ise savunmaya yönelik şevli mazgal pencereleri ve siperlikli açıklıklar bulunmaktadır. Açık kat ve terasta, sekizgenin her yüzünde ikişer büyük tonozlu mekân ve bunlara açılan avlular yer alır. Teras katında savunmaya yönelik dendanlar ve yürüyüş yolu mevcuttur. Cephelerde toplam 56 adet mazgal, 22 adet kaynar zift ve su dökme açıklığı ile 6 adet çörten bulunmaktadır. Kuzeybatıdaki sur duvarında büyük bir gemi graffitisi dikkat çeker.

Kitabeler ve Bezeme Öğeleri

Kızılkule'nin kuzey cephesinde yer alan dört satırlık kitabe, yapının 1226 yılında tamamlandığını ve Alaaddin Keykubad tarafından inşa ettirildiğini bildirir. Aynı cephede yerden 10 metre yükseklikte "Allah’a minnet" yazılı bir başka kitabe yer alır. Giriş kapısının sağında, yapının mimarının adı olan Ebu Ali’nin geçtiği usta kitabesi bulunmaktadır. Güney cephedeki kitabede ise hükümdara yönelik övgü ifadeleri yer alır.

Günümüzdeki Kullanımı

Kızılkule, günümüzde Etnografya Müzesi olarak kullanılmaktadır. Yapının giriş ve birinci katı, Alanya yöresine ait halı, kilim, giysi, mutfak gereçleri, silah, tartı aletleri, aydınlatma araçları, dokuma tezgâhı ve Yörük kültürünü yansıtan çadır gibi etnografik eserlerin sergilenmesi amacıyla düzenlenmiştir. Ayrıca, yapı zaman zaman kültürel ve sanatsal etkinliklere ev sahipliği yapmaktadır. Kule, Alanya'nın doğu yakasını ve tarihi yarımadayı gören bir manzara noktası olarak da dikkat çekmektedir.

Kızılkule ve Tersane İlişkisi

Kızılkule, 1228 yılında tamamlanan Alanya Tersanesi ile birlikte bir bütün olarak düşünülmüş savunma sisteminin parçasıdır. Akdeniz’deki bu tersane ile Karadeniz’deki Sinop Tersanesi, Alaaddin Keykubad’ın denizcilik faaliyetlerinde stratejik rol oynamıştır. Her iki yapı da aynı dönemde inşa edilmiş olup, aralarındaki ticaret yolu üzerinde birçok kervansaray inşa edilmiştir. Bu nedenle, Alaaddin Keykubad “İki Denizin Sultanı” unvanıyla anılmıştır. Alanya Tersanesi, günümüze ulaşan tek Selçuklu tersanesi olma özelliğini taşımaktadır.