Kurucaşile taş sac, Türkiye'nin Bartın iline bağlı Kurucaşile ilçesinde geleneksel yöntemlerle üretilen, coğrafi işaret tescilli bir taş üründür. 150 yıldan uzun süredir üretilen bu ürün, hem üretim tekniği hem de mineral yapısıyla ayırt edici özellikler taşır. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında menşe adı olarak tescillenmiş ve 10 Mart 2021 tarihinde Bartın Ticaret ve Sanayi Odası tarafından resmen kayıt altına alınmıştır.

Coğrafi Sınır ve Tescil Bilgisi

Kurucaşile taş sac hukuki olarak yalnızca Bartın ili Kurucaşile ilçesi sınırlarında üretilebilir. Tescil numarası 690 olan ürün, “menşe adı” türünde coğrafi işaretle korunmaktadır. Ürünün etiketi üzerinde “Kurucaşile Taş Sac” ibaresi ve menşe adı amblemi yer alır; etiket kullanımı mümkün değilse bu ibare işletmede görünür biçimde bulundurulmalıdır.

Ürünün Tanımı ve Kullanımı

Kurucaşile taş sac; füme, koyu mavimsi veya siyahımsı tonlarda doğal renge sahip taş kütlelerinden elde edilir. Fırınlama süreciyle rengi sarı tonlarına döner, soğuduğunda ise griye yakın bir görünüm kazanır. Genellikle yuvarlak tepsi biçiminde üretilen bu taş saclar, yüksek ısıya dayanıklıdır ve kırmızı-beyaz et, balık, börek, gözleme gibi gıdaların pişirilmesinde kullanılır.

Üretim Süreci

Üretim, geleneksel tekniklerle gerçekleştirilir. Süreç şu adımları içerir:

• Kayaç kütlesinden taşın alınacağı bölge pergel ile işaretlenir.
• Kazma ile çevresi oyularak belirginleştirilir.
• Murç çivileri dairesel şekilde çakılır; balyozla eşit hız ve sürede vurularak taşın çatlamaması sağlanır.
• Ortasına yapılan yumuşak balyoz darbeleriyle taşın ayrılma sesi dinlenir ve uygun zamanda kazma ile kütleden ayrılır.
• Taş, balta ile şekillendirilir; oval, kare veya dikdörtgen biçimlere dönüştürülür.
• Ön ve arka yüzeyler tıraşlanır, zımparalanır ve pürüzsüz hale getirilir.
• Son olarak, taş iki saat boyunca odun ateşinde fırınlanarak dayanıklılığı artırılır.

Mineral Yapısı

Kurucaşile taş sacın üretildiği taşın mineralojik özellikleri hem makroskobik hem mikroskobik düzeyde tanımlanmıştır:

• Ana bileşenler: Plajiyoklaz (%5), piroksen grubu (%7), biyotit (%2), volkanik kayaç parçaları (%10)
• Tali bileşenler: Opak mineraller (%1), çok ince taneli volkanik toz matriksi (%75)
• Kayaç adı: Vitrik tüf
• Renk: Grimsi zeytin yeşili (5GY 3/2)
• Doku: Kırıntılı
• Tane büyüklüğü: Orta/küçük taneli

Bu bileşim, taşın hem fiziksel dayanıklılığını hem de pişirme performansını belirleyen temel unsurlardır.

Denetim Mekanizması

Ürünün üretimi ve etiketlenmesi, Bartın Ticaret ve Sanayi Odası koordinasyonunda oluşturulan denetim mercii tarafından kontrol edilir. Bu merci; Bartın Belediyesi, Bartın İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ve ilgili uzmanlardan oluşur. Denetimler yılda en az bir kez yapılır; gerektiğinde veya şikâyet durumlarında ek denetimler düzenlenebilir. Denetim süreci; üretim metoduna uygunluk, kayaç kütlesinin çıkarıldığı yerin doğruluğu ve menşe adı ambleminin kullanımı gibi unsurları kapsar.