Maymun çiçeği virüsü (Monkeypox virus, MPXV), Poxviridae ailesinin Orthopoxvirus cinsine ait zoonotik bir DNA virüsüdür. İlk olarak 1958 yılında laboratuvar maymunlarında saptanmış, insanlarda ise ilk vaka 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde rapor edilmiştir. Çiçek hastalığına (smallpox) benzer semptomlara yol açan ancak daha hafif seyreden maymun çiçeği hastalığı, endemik olarak Afrika'nın belirli bölgelerinde görülmektedir. Ancak 2022 yılında küresel çapta yayılım göstermesi nedeniyle dünya genelinde önemli bir halk sağlığı sorunu haline gelmiştir.
Bulaşma Yolları ve Epidemiyolojik Özellikler
Maymun çiçeği virüsü insandan insana ve hayvandan insana bulaşabilmektedir. Bulaşma yolları şunlardır:
Hayvandan İnsana Bulaş: Enfekte hayvanların ısırması, tırmalaması veya vücut sıvılarıyla temas edilmesi sonucu bulaşabilir. Kemirgenler ve primatlar, doğal rezervuarlar arasında yer almaktadır.
İnsandan İnsana Bulaş: Solunum damlacıkları, deri lezyonlarıyla temas veya enfekte vücut sıvılarının paylaşılması yoluyla gerçekleşebilir. Özellikle uzun süreli yüz yüze temas veya cinsel temas risk faktörleri arasındadır.
Kontamine Yüzeylerden Bulaş: Enfekte kişilerin kullandığı eşyalar (örneğin çarşaf, havlu) aracılığıyla bulaşma ihtimali bulunmaktadır.
Epidemiyolojik olarak, maymun çiçeği vakaları çoğunlukla Batı ve Orta Afrika’da görülmekteyken, 2022 salgınında Amerika, Avrupa ve Asya kıtalarında da vakalar tespit edilmiştir. Bu durum, virüsün yeni bulaş yolları ile insan popülasyonuna daha kolay yayılabildiğini göstermektedir.
Klinik Belirtiler
Hastalığın inkübasyon süresi genellikle 5-21 gün arasında değişmektedir. Semptomlar iki aşamada ortaya çıkar:
1. Prodromal Dönem: Ateş, baş ağrısı, kas ağrıları, lenfadenopati (lenf düğümlerinde şişme) ve halsizlik görülür.
2. Döküntü Dönemi: Ciltte önce makülopapüler döküntüler ortaya çıkar ve bu döküntüler vezikül, püstül ve sonunda kabuklanma aşamalarına ilerler. Döküntüler özellikle yüzde, avuç içlerinde, ayak tabanlarında yoğunlaşabilir.
Yapay zeka ile oluşturulmuş maymun çiçeği virüsü salgın görseli
Tanı Yöntemleri
Tanı koymada en güvenilir yöntem, PCR testidir. Hastalığın spesifik tanısı için cilt lezyonlarından veya vücut sıvılarından alınan örnekler kullanılarak genetik analiz yapılmaktadır.
Tedavi ve Korunma Yöntemleri
Maymun çiçeği hastalığının spesifik bir tedavisi bulunmamaktadır. Ancak, semptomatik tedavi ve antiviral ilaçlar (tecovirimat gibi) hastalığın seyrini hafifletebilir. Çiçek aşısının (smallpox vaccine) maymun çiçeğine karşı yaklaşık %85 oranında koruma sağladığı bilinmektedir. Bu nedenle, yüksek risk gruplarına yönelik aşı uygulamaları önerilmektedir.
Korunma önlemleri şunlardır:
Enfekte bireylerle yakın temastan kaçınmak
El hijyenine dikkat etmek
Kontamine yüzey ve eşyalardan uzak durmak
Sağlık çalışanları için kişisel koruyucu ekipman kullanımı
Halk Sağlığı Açısından Önemi
Maymun çiçeği virüsü, küresel salgınlara yol açabilecek potansiyele sahip bir patojendir. Zoonotik hastalıklar içinde önemli bir yer tutan bu virüs, özellikle bağışıklık sistemi zayıf bireyler için risk oluşturmaktadır. Hastalığın kontrol altına alınması için erken teşhis, izolasyon ve aşılama stratejileri kritik öneme sahiptir.
