Orhaneli, Türkiye'nin Marmara Bölgesi’nde, Bursa iline bağlı bir dağ ilçesidir. İlçe, tarih boyunca çeşitli uygarlıkların yerleşim yeri olmuş; coğrafi konumu, doğal kaynakları ve kültürel mirasıyla bilinmektedir.

Tarihçe

Orhaneli'nin tarihi, Roma İmparatoru Hadrianus’un bölgeyi bir av mahalli olarak kurmasına kadar uzanır. Bu dönemde bölgeye “Hadrianoaia” ve sonrasında “Atranos” adı verilmiştir. Roma ve Bizans dönemlerinde yerleşim olarak önemini koruyan Atranos, 1261’den itibaren bir Tekfurluk merkezi olmuştur.

Osmanlı öncesi dönemde bölge, Anadolu Selçukluları’nın da etkisi altında kalmış, ilk Türkmen ve Yörük yerleşimleri bu dönemde gerçekleşmiştir. Osmanlı hâkimiyetine geçişi, Orhan Gazi adına 1325 yılında Durdu Bey tarafından Atranos’un fethiyle gerçekleşmiştir. Fetihten sonra yerleşim merkezine “Beyce” adı verilmiştir. İlçenin bugünkü adı olan Orhaneli, 1934 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi kararıyla Orhan Gazi’ye izafeten verilmiştir.

Osmanlı’nın ilk sancağı olan Sultanönü Sancağı'na bağlı nahiyelerden biri olan Atranos, XVI. yüzyılda Şah Veli’nin hassı olarak kaydedilmiştir. 1521 tarihli tahrir kayıtlarında 1 kasaba, 87 köy, 6 mezra, 4 köylere dahil mezra ve 5 büyük çiftlikten oluştuğu belirtilmektedir. 1869 yılına kadar Harmancık’a bağlı bir bucak olan Beyce, 1881 yılında ilçe, 1888 yılında belediye teşkilatı olmuştur. İlçe, 8 Temmuz 1921'de Yunan işgaline uğramış, 9 Eylül 1922'de işgal sona ermiştir. İşgal sırasında çıkan yangında ilçenin yazılı arşivlerinin büyük kısmı yok olmuştur.

Cumhuriyet döneminde zamanla Keles (1953), Büyükorhan ve Harmancık (1987) ilçeye bağlı iken ayrı ilçe yapılmış; bu süreçte birçok köy Orhaneli’den ayrılmıştır. 2006 yılında yürürlüğe giren yasa ile Bursa Büyükşehir Belediyesi sınırlarına dahil edilen 5 köyle birlikte Orhaneli'nin yüzölçümü de küçülmüştür.

Turizm

Orhaneli, doğa ve termal turizm açısından önemli potansiyele sahiptir. Başlıca turizm alanları şunlardır:

Sadağı Kanyonu: Orhaneli’ye 6 km uzaklıktaki Sadağı Kanyonu, Bursa’nın ikinci büyük kanyonudur. Serçeler ve Sadağı köyleri üzerinden ulaşılabilir. Yer yer 60 metreye ulaşan kaya duvarları arasında akan dere boyunca yürüyüş yapılır; bazı bölümlerde suya girilmesi gerekebilir.Kanyonun en dikkat çekici noktası, Roma İmparatoru Hadrianus’un eşi için yaptırdığı rivayet edilen Kaya Hamamıdır. 60°C sıcak su kaynağıyla beslenen yapı büyük ölçüde korunmuştur. Parkur üzerinde güvenli geçiş için ahşap köprüler ve merdivenler mevcuttur.

^{Sadağı Kanyonu (T.C. Orhaneli Kaymakamlığı)}

Karagöz Heykeli, Milli kültürümüzün simgelerinden Karagöz’ün asıl adı Kambur Bâli Çelebi olup, Orhaneli’nin Karaoğlanlar Köyü’ndendir. Sultan Orhan döneminde Orhan Camii inşaatında demirci olarak çalışmış, duvarcı ustası Hacivat ile aralarındaki nükteli konuşmalar nedeniyle inşaatın aksamasına yol açmışlardır. Bu sebeple padişah tarafından idam edildikleri, bir başka rivayete göre ise yalnızca Karagöz’ün idam edildiği, Hacivat’ın hacca giderken öldüğü anlatılır.

Padişahı teselli etmek isteyen Şeyh Küşterî, perde gererek Karagöz ve Hacivat’ı canlandırmış, böylece gölge oyunu doğmuştur.

Orhaneli’de her yıl Haziran ayının üçüncü haftasında “Geleneksel Karagöz Kültür Şenliği” düzenlenmekte, ilçedeki mesire alanı Karagöz adını taşımakta ve şehirlerarası yol üzerinde büyük bir Karagöz heykeli yer almaktadır.

Ağaçhisar Ilıcası, Urfiye Suyu, Şükriye Çamuru, Kurt Dağı, Karakoca Mevkii gibi gezilecek turistik yerler de bulunur

^{Karagöz Heykeli (T.C. Orhaneli Kaymakamlığı)}

Coğrafya ve İklim

Orhaneli, Kuzey Ege ile Güney Marmara’nın kesişme noktasında yer alır. İlçenin doğusunda Keles, batısında Mustafakemalpaşa, kuzeyinde Osmangazi ve Nilüfer, güneyinde ise Büyükorhan ve Harmancık ilçeleri bulunmaktadır. Bursa şehir merkezine 58 km uzaklıktadır. Deniz seviyesinden yüksekliği yaklaşık 487 metredir. Yüzölçümü 764 km²’dir.

İlçe, engebeli arazi yapısına sahiptir. Uludağ uzantılarının etkisiyle dağlık alanlar, yaylalar ve ormanlarla çevrilidir. İlçede Altıntaş Yaylası gibi yaylalar mevcuttur. Orhaneli Çayı (eski adıyla Kocasu), ilçenin en önemli su kaynaklarından biridir.

İklimi; Akdeniz iklimi, Marmara ve Ege kara iklimi özelliklerini bir arada taşır. Yıllık ortalama sıcaklık 14 °C, yaz ortalaması 24,5 °C, kış ortalaması 6,5 °C’dir. En düşük sıcaklık -39,6 °C olarak ölçülmüştür. Yağışlar çoğunlukla ilkbahar ve sonbaharda görülür; kış aylarında kar yağışı yaygındır.

Bitki Örtüsü ve Arazi Kullanımı

Orhaneli’nin %63’ü orman ve yarı doğal alanlardan, %33’ü ise tarım arazilerinden oluşur. Ormanlık alanlarda meşe, çam (karaçam, kızılçam, sarıçam), kayın, ardıç gibi türler yaygındır. 2000’li yıllarda orman varlığı yaklaşık 49.956 hektar olarak ölçülmüştür. Ancak tarım arazilerinin genişlemesi, kömür işletmeleri ve yol yapımları nedeniyle orman varlığı zamanla azalmıştır.

Ekonomi

İlçe ekonomisi tarım, hayvancılık, ormancılık ve madenciliğe dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri arasında çilek, kiraz, ahududu ve yaban mersini yer alır. Küçükbaş ve büyükbaş hayvancılık ilçede önemli bir geçim kaynağıdır. Meyve tarımı son yıllarda modern tekniklerle gelişme göstermiştir.

Orhaneli, yer altı kaynakları açısından oldukça zengindir. Başlıca kaynaklar şunlardır:

• Krom: Göynükbelen ve Topuk köyü çevresinde çıkarılır.
• Linyit kömürü: Gümüşpınar, Dündar ve Altıntaş köylerinden çıkarılır. Hem ısınmada hem de Orhaneli Termik Santrali’nde enerji üretiminde kullanılır.
• Mermer: Serçeler Köyü civarında işletilmektedir.
• Diğer madenler: Talk, amyant, manyezit, dolomit, kalsit, feldspat, siyenit, olivin ve demir.

Kültür ve Nüfus

İlçe halkı kendini “Türkmen”, “Yörük”, “Karakeçili Yörüğü” ve bazı yerlerde “Manav” olarak tanımlamaktadır. Bu durum, bölgeye yerleşen ilk Türk boylarının kültürel sürekliliğini yansıtır.

Orhaneli’nin Karaoğlanlar Köyü, Türk gölge oyunu geleneğinde önemli bir yere sahip olan Karagöz’ün doğum yeri olarak kabul edilmektedir. Nüfusun önemli bir kısmı köylerde yaşamaktadır. Nüfusun yaş yapısında yaşlı oranı yüksek olup, dağ ilçeleri statüsündeki Orhaneli, Keles, Harmancık ve Büyükorhan gibi ilçelerle benzer şekilde nüfus kaybı yaşamaktadır. Göçün önlenmesi ve geri göçün sağlanması amacıyla yatırım ve altyapı çalışmalarına ihtiyaç duyulmaktadır.