Kestel, Türkiye’nin Güney Marmara bölgesinde, Bursa ilinin doğusunda yer alan bir ilçedir. Coğrafi koordinatları yaklaşık 29°12' doğu boylamı ve 40°9' kuzey enlemi olup, doğusunda Yenişehir ve İnegöl, batısında Yıldırım ve Osmangazi, güneyinde Keles ve Osmangazi, kuzeyinde ise Gürsu ile Gemlik ilçeleri ile çevrilidir. İlçe merkezi, Bursa il merkezine yaklaşık 11-12 kilometre mesafededir. Yüzölçümü 423 km² (42.310 hektar) olan Kestel, Bursa merkez ilçeleri arasında yüzölçümü bakımından ikinci en büyük ilçedir.
Tarihçe
Kestel’in tarihi M.Ö. 300’lü yıllara kadar uzanır. Bölgenin ilk yerleşimcilerinin Megaralılar olduğu tahmin edilmektedir. Daha sonra Roma İmparatorluğu egemenliği altına giren bölge, Latince “Castel” yani “kalecik” anlamına gelen isimle anılmıştır. Bu isim, ilçede bulunan ve Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu tarafından Asya’dan gelebilecek akınlara karşı koruma amacıyla inşa edilen Kestel Kalesi’nden gelmektedir.
Osmanlı döneminde, Osman Bey’in Yenişehir ve Bursa arasında gerçekleşen Dimboz Muharebesi sonrası 1306 yılında Osmanlı topraklarına katılan bölgenin adı zamanla “Kestel” olarak değişmiştir. Kestel, Osmanlı döneminde sınır kalesi olma özelliğini yitirip yerleşim merkezi haline gelmiş; bu dönüşümde Şeyhülislam Vani Mehmet Efendi önemli rol oynamıştır. Mehmet Vani Efendi tarafından cami, imaret, fırın, medrese, un değirmeni ve hamam gibi yapılar inşa ettirilerek bölgede yerleşim ve sosyal hayatın gelişmesi sağlanmıştır.
19.yüzyılda özellikle 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında Balkanlar’dan ve diğer bölgelerden gelen göçlerle Kestel hızlı bir nüfus artışı yaşamıştır. 1938 yılında bucak merkezi olan Kestel, 1960 yılında belediye teşkilatı kurularak belde statüsüne kavuşmuş ve 9 Mayıs 1990 tarihinde ilçe statüsüne yükselmiştir. 2004 yılından itibaren ise Bursa Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde yer almaktadır.
Kültürel ve Turistik Değerler
Kestel’in doğal güzellikleri, özellikle kırsal mahallelerindeki yeşil alanlar ve şelaleler, bölgeye gelen yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekmektedir. Saitabat, Küreklidere ve Alaçam şelaleleri, doğa yürüyüşü ve piknik alanları olarak ziyaretçi akınına uğramaktadır. İlçede bulunan Barakfakih ve Babasultan türbeleri ile kırsal mahallelerde düzenlenen geleneksel etkinlikler, kültürel turizme katkı sağlamaktadır.
Kestel Kalesi (Bursa Turizm Portalı)
Tarihi açıdan ise Kestel Kalesi, Kestel Kalesi, Bursa il merkezinin yaklaşık 12 km doğusunda yer alan tarihi bir yapıdır. Bizans döneminde Asya’dan gelecek akınlara karşı Bursa’yı korumak amacıyla inşa edilmiştir. Latince “Castel” kelimesinden türeyen Kestel ismi, kaleyi işaret eder.
1306 yılında Osmanlı topraklarına katılan kale, Osmanlı döneminde de stratejik önemini korumuş, ancak ilçe olduktan sonra sınır kalesi işlevini yitirmiştir. Günümüzde kalenin büyük kısmı tahrip olmuş olup, kalıntıları bölgenin tarihini yansıtmaktadır.
Kestel Kalesi, bölgenin savunma tarihi ve kültürel mirasının önemli bir parçasıdır.
Vani Mehmet Efendi Camisi (Kestel Belediyesi)
Vani Mehmet Efendi Camii ve külliyesi ise Kestel’de Osmanlı döneminden kalan önemli tarihi yapılardandır. Van’ın Hoşap kazasında doğan Şeyhülislam Mehmet Vani Efendi tarafından yaptırılmıştır. Eğitimini tamamlayıp sarayda önemli görevler üstlenen Mehmet Vani Efendi, II. Viyana Kuşatması’nda orduyla birlikte yer aldıktan sonra Padişah IV. Mehmet’in emriyle Kestel’e sürgün edilmiştir.
Külliye; cami, imaret, fırın, medrese, un değirmeni ve hamamdan oluşmaktaydı. Günümüze yalnızca Vani Mehmet Efendi Camii ve hamam ulaşmıştır. Caminin avlusunda Mehmet Vani Efendi’nin türbesi bulunmaktadır. Bu külliye, Kestel’in yerleşim merkezi haline gelmesinde ve sosyal hayatın gelişmesinde önemli bir rol oynamıştır.
Coğrafi ve Doğal Yapı
Kestel, deniz seviyesinden ortalama 155 metre yükseklikte olup, arazi yapısı genel olarak dağlıktır. İlçede 24.588 hektar orman alanı bulunmaktadır. Başlıca ağaç türleri arasında çam, köknar ve kestane bulunur. Tarım arazisi ise yaklaşık 15.652 hektardır ve orman ve yerleşim alanları dışındaki arazinin büyük kısmında tarım yapılmaktadır.
İklim açısından, Kestel ılıman ve nemli bir iklim kuşağındadır. Bölge, karasal ve Akdeniz iklimleri arasında geçiş özellikleri gösterir. En sıcak ay Ağustos, en soğuk ay ise Ocak’tır. Yıllık ortalama yağış miktarı 759,4 kg/m²’dir. İlçe, birinci derece deprem bölgesi içinde yer almakta olup, özellikle ova kısmı deprem riski açısından hassastır.
Kestel Organize Sanayi Bölgesi (T.C. Kestel Kaymakamlığı)
Nüfus ve Göç
Kestel, çok çeşitli göçmen gruplarını barındıran kozmopolit bir yapıya sahiptir. İlçenin nüfusu 1927 yılında yaklaşık 526 iken, 1990’da 15.239’a, 2000’de 27.496’ya, 2009’da ise 37.282’ye yükselmiştir. Bu nüfus artışında özellikle Balkanlar’dan (Bulgaristan, Yunanistan, Bosna-Hersek), Doğu Anadolu ve Karadeniz’den gelen göçmenlerin etkisi büyüktür. İlçedeki mahallelerin ve köylerin etnik yapısı farklılık göstermekte; bazı mahalleler göçmen ağırlıklı iken diğerleri yerli nüfusu daha fazladır.
Ekonomik Yapı
Kestel, hem sanayi hem de tarım alanında önemli bir konuma sahiptir. İlçe topraklarının %50’sinden fazlası birinci sınıf tarım arazisi olup, yıl içinde üç kez ürün alınabilmektedir. Tarım sektörü, ilçe nüfusunun yaklaşık %25’ini istihdam etmektedir. Tarımsal üretimde ağırlıklı olarak sebze ve meyve yetiştiriciliği yapılmakta; başlıca ürünler arasında armut, ahududu, böğürtlen, şeftali, kiraz ve elma yer almaktadır.
Hayvancılık da ilçe ekonomisinde önemli bir yer tutar. Süt, et, yumurta, bal ve yoğurt gibi hayvansal ürünler üretimde öne çıkmaktadır. Kestel, Türkiye’de meyve fidanı üretiminin önemli merkezlerinden biridir. 1942 yılından itibaren başlayan meyve fidanı üretimi ve son 20 yılda gelişen açık hava süs bitkileri üretimi, ilçenin ekonomisine önemli katkılar sağlamaktadır. Kestel’de yaklaşık 200 civarında fidan üreticisi faaliyet göstermekte olup, çoğunluğu küçük aile işletmelerinden oluşmaktadır.
Sanayi sektörü ise ilçede nüfusun yaklaşık %75’ini istihdam etmektedir. 1980’li yıllardan itibaren hızla gelişen sanayi yapısı, Kestel Organize Sanayi Bölgesi, Kestel 2. Sanayi Bölgesi, Barakfakih Sanayi Bölgesi ve Turan Köyü Sanayi Bölgesi gibi ana merkezlerde toplanmıştır. İlçede 300’ü aşkın sanayi kuruluşu bulunmaktadır.
Kestel ilçesi, tarih boyunca stratejik bir konumda yer almış, Osmanlı ve öncesi dönemlerde sınır kalesi olarak işlev görmüştür. Günümüzde ise sanayi, tarım ve turizm alanlarında önemli gelişmeler kaydeden, nüfus yapısı ve ekonomik faaliyetleriyle Bursa ilinin doğusunda önemli bir merkez konumundadır. Doğal kaynakları, tarımsal üretimi ve sanayi tesisleri ile bölgesel ekonomiye katkı sağlamaya devam etmektedir. Deprem riski ve kentsel dönüşüm gereksinimleri gibi şehirleşmenin getirdiği zorluklar dikkate alınarak sürdürülebilir bir gelişim politikası önem taşımaktadır.
