Sarıveliler yöresel giysileri, Karaman ilinin Sarıveliler ilçesine özgü, tarihsel ve kültürel bağlamda şekillenmiş kadın giysilerinden oluşan geleneksel bir giyim biçimidir. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında mahreç işaretiyle tescillenmiş bu giysiler, yalnızca Sarıveliler ilçesi sınırları içinde üretilmekte ve yöre halkının kültürel belleğini yansıtmaktadır.

^{Sarıveliler Yöresel Giysileri (Karaman Valiliği)}

Tarihsel Arka Plan

Sarıveliler, eski adıyla Başdere, 1300’lü yıllarda varlığı belgelenmiş bir yerleşim yeridir. Tol Medrese’ye ait 1344 tarihli vakıf kayıtlarında geçen bilgiler, bölgenin Türkmen oymaklarınca kurulduğunu ve Yörük yaşam biçiminin günümüzde dahi sürdürüldüğünü göstermektedir. Yüksek yaylalarda sürdürülen hayvancılık faaliyetleri, doğanın renkleriyle iç içe bir yaşamı beraberinde getirmiş; bu renkler Sarıveliler yöresel giysilerine de yansımıştır.

Giysi Bileşenleri

Sarıveliler yöresel giysileri; toplumsal törenler, millî kutlamalar, düğünler ve bayramlar gibi özel günlerde kadınlar tarafından giyilir. Giysi takımı şu parçalardan oluşur:

• Yazma: Günlük kullanımda başa örtülen, fistanla renk uyumu gözetilerek seçilen örtüdür.
• Pullu Ak Çember: Kenarları işlemeli veya işlemesiz olan başörtüsüdür; gençler işlemeli, yaşlılar işlemesiz tercih eder.
• Sarı Saçaklı Çember: 1x1 m ebatlarında pamuklu veya yünlü dokuma örtü; başörtüsü ya da kuşak olarak kullanılır.
• Lastikli Fistan: Yazın jarse veya emprime, kışın kadife kumaştan dikilen, bel kısmı lastikli, etek kısmı salınımlı giysidir.
• Yelek: Kadife veya yün iplikten yapılan, örgü ya da dikişle hazırlanan üst giysidir.
• Darabulus Kuşağı: İpekten dokunan, yeşil-turuncu-beyaz renkli, püsküllü kuşaktır; bele üç defa dolanır.
• Topak Don (Bağlama): Fistan altına giyilen, yaşlı kadınlar için topukta lastikli, gelinler için dizden bağlanan iki renkli giysi parçasıdır.

Bu parçalar, Karamanoğlu Beyliği döneminden günümüze kültürel aktarım yoluyla ulaşmış, yöreye özgü karakteristik unsurlardır.

Üretim Yöntemi

Giysiler sipariş üzerine, Sarıveliler ilçesinde ustalık gerektiren yöntemlerle üretilir. Yılda yaklaşık 100–150 takım dikilmektedir. Üretim süreci şu teknikleri içerir:

• Çulhalık Dokuma: Yazma, çember ve saçaklı örtüler geçmişte evlerdeki çulhalık tezgahlarında dokunurdu. Günümüzde hazır kumaşlar kullanılsa da geleneksel dokuma yöntemi hâlâ bilinmektedir.
• İğne Oyası ve Boncuk Süsleme: Yazma ve çember kenarları tercihe göre iğne oyası veya boncukla süslenir.
• Fistan Dikimi: Bel kısmına içten lastik dikilerek büzgü sağlanır; etek kısmına yaldızlı şerit eklenir.
• Yelek Örgüsü ve Dikimi: Yün yelekler eğirtmeç ile eğirilen ipliklerin tığla örülmesiyle; kadife yelekler ise astarlı ve yaldızlı şeritli olarak dikilir.
• Darabulus Kuşağı Dokuması ve Süslemesi: İpekten dokunan kuşaklar tokalı ya da boncuklu şekilde süslenir.
• Topak Don Dikimi: Divitin kumaş ve astar kullanılarak iki parçalı olarak hazırlanır; renk uyumu fistanla gözetilir.

Coğrafi Sınır ve Denetim

Sarıveliler yöresel giysilerinin üretimi yalnızca Sarıveliler ilçesinde gerçekleştirilebilir. Bu bağ, ürünün kültürel özgünlüğünü korumak amacıyla mahreç işaretiyle güvence altına alınmıştır. Denetimler, Sarıveliler İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü koordinasyonunda yılda en az bir kez yapılır. Denetim kriterleri arasında kumaş türü, renk uyumu, süsleme biçimi ve üretim yerinin doğruluğu yer alır.