Sinop kestane balı, Türkiye'nin Karadeniz bölgesinde yer alan Sinop ilinin Ayancık, Erfelek ve Türkeli ilçelerine bağlı belirli köylerde üretilen, 13 Ocak 2021 tarihinde menşe adıyla tescillenmiş coğrafi işaretli bir bal türüdür. Tescil işlemi, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında Sinop Üniversitesi tarafından gerçekleştirilmiştir.
Coğrafi Yayılım
Sinop kestane balı yalnızca Sinop ilinin belirli köylerinde üretilmektedir. Bu köyler, Ayancık, Erfelek ve Türkeli ilçelerine bağlı olup doğal kestane ormanlarının yayılım gösterdiği alanları kapsamaktadır. Üretim alanları, saf kestane ormanlarının yanı sıra kestane karışım ve bozuk yapılı kestane ormanlarını da içerir. Bu bölgelerdeki kestane ağaçları doğal ve aşılanmamış olup, ürünün karakteristik özelliklerinin temelini oluşturur.
Organoleptik ve Kimyasal Özellikler
Sinop kestane balı, açık kırmızı kahverengiden koyu kırmızı kahverengine kadar değişebilen yoğun akışkan yapısıyla dikkat çeker. Kristalleşme süresi iki yıldan uzun olabilir. Tat profili keskin, acı ve kalıcı aromalıdır; odunsu ve bitkisel kokular barındırır. Kıvamı kremsi yumuşaklıkta ve ağır akışkanlıktadır.
Polen analizinde Castanea sativa (kestane) polenleri %87–94 oranında bulunur. Toplam polen sayısı en az 68.000 olup, bu değer Sinop kestane balını poleni zengin ballar grubuna dahil eder. Bala kaynaklık eden diğer bitki polenleri arasında Fabaceae (%2–7), Apiaceae (%1–4), Brassicaceae (%1–3), Scrophulariaceae (%2) ve Ericaceae (%1–2) yer alır.
Kimyasal analiz sonuçları arasında öne çıkan değerler şunlardır:
- Nem oranı: %17–18,6
- Sakkaroz: 0 g/100 g
- Fruktoz + Glukoz: 64,4–69,6 g/100 g
- Prolin: 616–1215 mg/kg
- Elektriksel iletkenlik: 1,2–2,72 mS/cm
- Toplam polifenol: 39,60–108,61 mg GAE/100 g
- Toplam flavonoid: 0,15–3,74 mg QE/100 g
- Antioksidan kapasite (FRAP): 633,97–803,39 µmol Fe²⁺/100 g
- Naftalin: 0 ppb (hiç bulunmaz)
Bu değerler, ürünün yüksek biyolojik aktiviteye sahip olduğunu ve kimyasal kalıntı içermediğini göstermektedir.
Üretim Süreci
Sinop kestane balı, göçer olmayan arıcılar tarafından yıl boyunca aynı coğrafi alanda üretilir. Üretim süreci ilkbaharda arıların teşvik şuruplaması ile beslenmesiyle başlar. Mayıs ortasında ana arı ızgarası yerleştirilerek balın saflığı korunur. Haziran başında kestane çiçeklerinin açmasıyla bal üretimi başlar ve yaklaşık üç hafta sürer. Temmuz ortasına kadar arılar baldaki fazla suyu uçurarak sırlama işlemini tamamlar. Hasat dönemi 15 Temmuz–15 Ağustos arasındadır.
Hasat sonrası petekler süzülür, süzgeçten geçirilir ve dinlendirilerek cam kavanozlara doldurulur. Petekler arılara geri verilerek temizlenmesi sağlanır ve sonraki sezon için saklanır. Sonbaharda kovanlar daraltılarak arıların sıcaklık kaybı yaşamadan kışa girmesi sağlanır.
Denetim ve Tescil
Sinop kestane balının üretimi ve pazarlanması, Sinop Üniversitesi koordinatörlüğünde yürütülen denetimlerle kontrol altındadır. Denetim süreci; üretim başlangıcı, hasat dönemi, paketleme ve piyasaya arz aşamalarında yılda en az dört kez gerçekleştirilir. Üreticilerin Tarım ve Orman Bakanlığı işletme belgesine sahip olması zorunludur. Kovanlar numaralandırılır ve ürünün fiziksel ile kimyasal uygunluğu kontrol edilir. Coğrafi işaret, logo ve menşe adı ambleminin doğru kullanımı da denetim kapsamındadır.
