Tapan bıçağı, Türkiye'nin Adana ilinin Kozan ve Feke ilçelerinde el işçiliğiyle üretilen, özgün nitelikleriyle tanınan geleneksel bir bıçak türüdür. Bu ürün, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 20 Kasım 2017 tarihinden itibaren korunmak üzere 10 Mart 2020 tarihinde mahreç işareti olarak tescillenmiştir.

^{Tapan Bıçakları (AA)}

Coğrafi Kimlik ve Üretim Alanı

Tapan bıçağının ismi, üretiminin tarihsel olarak yoğunlaştığı Akoluk, İncirci, Kaşaltı, Kırıkuşağı, Kovukçınar, Paşalı, Tenkerli, Tokmanaklı ve Uğurlubağ köylerinden oluşan, düz ve geniş araziye sahip “tapan” bölgesinden alınmıştır. Günümüzde üretim, bu köyleri kapsayan Kozan ve Feke ilçeleri sınırları içinde gerçekleştirilmektedir.

Yapısal Özellikleri

• Namlu: Çelikten üretilir.
• Sap: Keçi veya koç boynuzundan yapılır.
• Tipleri
• Yarım çengel biçimli: Budama ve bağ işlerinde kullanılır.
• Düz namlulu: Et ve balık kesiminde tercih edilir.
• Çakı biçimli: Süs amaçlı üretilir.

Üretim Tekniği

Tapan bıçağı, elektrikli alet veya kimyasal madde kullanılmadan, yöresel bilgi ve deneyimle şekillendirilir. Üretim süreci özenli adımlarla gerçekleştirilir:

Çelik Şekillendirme

• Demirci ocağı, çam odunu kömürüyle yakılır.
• Çelik, kor kırmızısı renk alıncaya kadar 10–15 dakika ateşte kalır.
• Usta tarafından yaklaşık 300–350 çekiç darbesiyle dövülür, en az üç kez tekrar eden bir döngüyle şekil verilir.
• Eğe ile keskinlik ve biçim kazandırılır.
• Sabunla temperlenerek sertleştirme ve ardından su verme işlemleri uygulanır. Kimyasal kullanılmaz.

Sap Yapımı

• Keçi veya koç boynuzları, çam kömürüyle yakılan ocakta 3–5 dakika yumuşatılır.
• Mengeneye alınarak düz form verilir.
• Testere ile namlu yuvası açılır; şekil verilerek törpülenir.
• Sap ve namlu, perçin ile birleştirilir.
• Son dokunuşta, bileme taşıyla keskinlik kazandırılır; sap kısmına zeytinyağı sürülerek parlaklık sağlanır.

Mahreç İşareti ve Kullanımı

Ürün üzerinde veya ambalajında mahreç işareti ve tanımlanan logo yer alır. Teknik olarak mümkün değilse işletme içinde görünür biçimde sergilenir.

Denetim Sistemi

Denetim, Kozan Ticaret Odası koordinasyonunda oluşturulan dört kişilik bir ekip tarafından gerçekleştirilir. Yılda bir kez düzenli denetim yapılır; ihtiyaç hâlinde veya şikâyet üzerine her zaman gerçekleştirilebilir. Bıçağın üretim yöntemi, sap malzemesi ve mahreç işaretinin uygun kullanımı kontrol edilir. Gerekirse uzman kişi veya kuruluşlardan destek alınır.