İklim Kanunu, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’nda 2 Temmuz 2025 tarihinde kabul edilen ve Türkiye’nin iklim değişikliğiyle mücadelesine yönelik ilk kapsamlı yasal düzenlemesidir. Bu kanun ile Türkiye’nin 2053 Net Sıfır Emisyon Hedefi doğrultusunda sera gazı emisyonlarının azaltılması, iklim değişikliğine uyum faaliyetlerinin yürütülmesi ve yeşil büyüme vizyonunun hayata geçirilmesi için gerekli hukuki ve kurumsal yapı oluşturulmuştur.

_{Türkiye İklim Kanunu’nun temel hedeflerini ve uygulama aşamalarını gösteren temsili görsel. (Yapay zeka ile oluşturulmuştur.)}

Yasal ve Kurumsal Çerçeve

Temel İlkeler

İklim Kanunu’nda, Türkiye’nin iklim değişikliği ile mücadelesine yön verecek temel ilkeler belirlenmiştir. Kanuna göre, iklim değişikliğiyle mücadelede “ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar ve göreceli kabiliyetler” ilkesi esas alınmıştır. Ayrıca eşitlik, iklim adaleti, ihtiyatlılık, katılım, entegrasyon, sürdürülebilirlik, şeffaflık, adil geçiş ve ilerleme yaklaşımları dikkate alınmıştır.

Kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilerin, kamu yararı gözetilerek alınacak tedbirlere ve düzenlemelere süresinde uymakla ve bunları uygulamakla yükümlü olduğu hüküm altına alınmıştır.

Tanımlar

Kanunda, iklim değişikliğiyle mücadeleye ilişkin yeni kavram ve terimler tanımlanmıştır. Bunlar arasında:

• Adil Geçiş: İklim değişikliğiyle mücadelede ekonomik ve sosyal etkilerin dengelenmesini amaçlayan süreç,
• Birincil Piyasa: Emisyon Ticaret Sistemi’ndeki ilk tahsisat satışlarının yapıldığı piyasa,
• Denkleştirme: Emisyon yükümlülüklerinin karbon kredileri gibi mekanizmalarla dengelenmesi,
• Emisyon Ticaret Sistemi (ETS): Sera gazı emisyonlarının ticaretine yönelik piyasa temelli mekanizma,
• Gömülü Sera Gazı Emisyonları: Ürünlerin üretim sürecinde dolaylı olarak oluşan emisyonlar,
• Gönüllü Karbon Piyasaları: Emisyon azaltımı projelerinin gönüllü olarak karbon kredisine dönüştürüldüğü piyasa,
• İklim Adaleti: İklim değişikliğiyle mücadelede toplumsal eşitsizliklerin giderilmesine yönelik ilke yer almıştır.

Kurumsal Yapılanma

İklim Değişikliği Başkanlığı

İklim Kanunu ile İklim Değişikliği Başkanlığı kurulmuş ve merkezi yetkili kurum olarak tanımlanmıştır. Başkanlık;

• Sera gazı emisyonlarının azaltılması ve iklim değişikliğine uyum faaliyetlerinin izlenmesi,
• Kurumlar arası koordinasyonun sağlanması,
• Karbon fiyatlandırması ve piyasa mekanizmalarının düzenlenmesi,
• Strateji ve eylem planlarının hazırlanması ve uygulanması konularında yetkili kılınmıştır

Başkanlık, ihtiyaç duyduğu bilgi ve verileri kamu kurum ve kuruluşlarından, gerçek ve tüzel kişilerden talep edebilme yetkisine sahip olmuştur. Kendi işlemleri için Ulusal Coğrafi Bilgi Platformu’ndan veri temin etme ve diğer kurumlarla veri paylaşımı yapma yetkisi tanınmıştır.

Karbon Piyasası Kurulu

Karbon Piyasası Kurulu, ETS kapsamındaki temel politika ve uygulama kararlarını almakla sorumlu olmuştur. Kurul; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı başkanlığında, ilgili bakanlıklar ve kurumların temsilcilerinden oluşmaktadır. Sekretarya görevini İklim Değişikliği Başkanlığı yürütmektedir.

İl İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulları

Her ilde, vali başkanlığında kurulan İl İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulları, il düzeyinde iklim değişikliği eylem planlarının hazırlanması ve uygulanmasından sorumlu olmuştur. Kurullar, il veya bölge düzeyindeki kamu kurum ve kuruluşları ile yerel yönetim temsilcilerinden oluşmaktadır.

İklim Değişikliği ile Mücadele Stratejileri ve Uygulama Alanları

Sera Gazı Emisyonlarının Azaltılması

Ulusal Katkı Beyanı ve Net Sıfır Emisyon Hedefi

İklim Kanunu’nda, Türkiye’nin 2053 yılına kadar ulaşmayı hedeflediği Net Sıfır Emisyon Hedefi doğrultusunda sera gazı emisyonlarının azaltılması yükümlülük altına alınmıştır. Bu kapsamda Ulusal Katkı Beyanı temel alınmış, sektörel bazda belirlenen hedefler doğrultusunda tüm kamu kurum ve kuruluşlarına görev ve sorumluluklar verilmiştir.

Kurum ve kuruluşlar, enerji, su ve hammadde verimliliği, yenilenebilir enerji kullanımı, karbon ayak izinin azaltılması, alternatif düşük karbonlu yakıtların kullanılması gibi önlemleri hayata geçirmekle yükümlü kılınmıştır. Ayrıca temiz teknolojilerin geliştirilmesi, elektrifikasyonun yaygınlaştırılması ve sıfır atık sisteminin uygulanması da bu kapsama dahil edilmiştir.

Emisyon Ticaret Sistemi (ETS)

Türkiye’de ilk kez uygulanacak Emisyon Ticaret Sistemi (ETS), İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından kurulmuştur. ETS kapsamında, doğrudan sera gazı emisyonuna neden olan faaliyetlerde bulunan işletmelerin İklim Değişikliği Başkanlığı’ndan “sera gazı emisyon izni” alması zorunlu tutulmuştur.

ETS piyasasında işlem görecek tahsisatlar ulusal tahsisat planına göre belirlenecek ve tahsisatların ücretsiz veya ücretli dağıtımı yapılacaktır. Teslim yükümlülüğü kapsamında işletmelerin yıllık bazda emisyonlarına karşılık gelen tahsisatları teslim etmeleri gerekmektedir.

Karbon Piyasası Kurulu, ETS kapsamındaki ulusal tahsisat planını onaylamak, birincil piyasa satış miktarlarını belirlemek ve ETS ile ilgili plan, politika ve stratejileri tespit etmekle görevlendirilmiştir. Danışma Kurulu ise sektör temsilcileri, sivil toplum kuruluşları ve özel sektör paydaşlarından oluşmakta ve istişari nitelikte kararlar almaktadır. ETS’nin tam uygulamasına geçilmeden önce, kapsam, süresi ve usul esasları Karbon Piyasası Kurulu tarafından belirlenecek bir pilot uygulama dönemi öngörülmüştür.

Gönüllü Karbon Piyasaları ve Denkleştirme

Gönüllü karbon piyasaları kapsamında, sera gazı emisyonlarını azaltan veya yutak alanları artıran projeler aracılığıyla karbon kredisi üretimi düzenlenmiştir. Üretilen karbon kredileri, ETS kapsamında denkleştirme amacıyla kullanılabilecektir. İklim Değişikliği Başkanlığı, ulusal karbon kredilendirme ve denkleştirme sisteminin esaslarını belirlemek, karbon kredilerinin kullanım koşullarını düzenlemek ve uluslararası karbon piyasalarıyla iş birliği yapmakla yetkilendirilmiştir.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM)

Türkiye Gümrük Bölgesi’nde ithal edilen malların üretimi sırasında ortaya çıkan gömülü sera gazı emisyonlarını dikkate almak amacıyla Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) kurulabilecektir. Bu mekanizmanın kapsamı, raporlama gereklilikleri ve uygulama esasları Ticaret Bakanlığı koordinasyonunda belirlenecektir.

İklim Değişikliğine Uyum Faaliyetleri

Risk Azaltma ve Afet Yönetimi

İklim Kanunu’nda, iklim değişikliğine bağlı afetlerin neden olduğu kayıp ve zararların azaltılması amacıyla bütünleşik afet yönetimi esas alınmıştır. Bu kapsamda risk değerlendirme, izleme, bilgilendirme ve erken uyarı sistemlerinin kurulması ve geliştirilmesi hüküm altına alınmıştır.

Afetlere karşı alınacak önlemler, yerel ve ulusal düzeydeki iklim değişikliğine uyum stratejileriyle bütünleştirilmiş şekilde planlanacaktır. Böylece şehirlerin ve kritik altyapıların afetlere karşı daha dirençli hale gelmesi hedeflenmiştir.

Ekosistem Yönetimi ve Arazi Kullanımı

İklim Kanunu, ekosistemlerin korunmasına ve sürdürülebilir yönetimine yönelik önlemleri kapsamaktadır. Denizel ve karasal korunan alanların niteliği ve oranının artırılması, orman, tarım, mera ve sulak alanlarda karbon yutağı kayıplarının önlenmesi amacıyla ilgili kurumlar tarafından çeşitli tedbirler alınacaktır.

Ayrıca çölleşme, erozyon ve arazi tahribatına karşı mücadele kapsamında orman dışı alanlarda yutak alanlar oluşturulacak ve bu alanların sürdürülebilir yönetimi sağlanacaktır. Arazi tahribatının dengelenmesi, iklim değişikliğinin ekosistemlere ve biyolojik çeşitliliğe etkilerini azaltma hedefiyle yürütülecektir.

Tarım ve Gıda Güvenliği

Tarım sektörünün iklim değişikliğine uyumlu hale getirilmesi için iklim değişikliğine dirençli ürün desenlerinin geliştirilmesi ve su bütçesini dikkate alan planlama araçlarının uygulanması öngörülmüştür.

Gıda güvenliğinin sağlanması için doğal kaynakların, ekosistemlerin ve biyolojik çeşitliliğin koruma-kullanma dengesi gözetilerek korunması esas alınmıştır. Tarım sektöründe doğa temelli çözümler ve ekosistem temelli uyum yaklaşımıyla sürdürülebilir uygulamalar yaygınlaştırılacaktır.

Planlama ve Uygulama Araçları

İklim Kanunu’na göre, ulusal düzeyde İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından yayımlanacak strateji ve eylem planları esas alınarak sera gazı emisyonlarının azaltılması ve iklim değişikliğine uyum faaliyetleri yürütülecektir. Ulusal eylem planları dönemsel olarak hazırlanacak, uygulanacak, izlenecek ve gerektiğinde güncellenecektir. Planların hazırlanmasında kamu kurum ve kuruluşlarıyla işbirliği yapılacaktır. Yerel düzeyde ise, her ilde vali başkanlığında oluşturulan İl İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulları tarafından, ilin özelliklerine uygun şekilde yerel iklim değişikliği eylem planları hazırlanacaktır.

Büyükşehirlerde büyükşehir belediyesi, diğer illerde il belediyesi ve il özel idaresi, ilgili kurum ve kuruluşların katılımıyla eylem planlarının hazırlanmasında sorumlu olacaktır.Yerel eylem planlarının hazırlanma süreci 31 Aralık 2027 tarihine kadar tamamlanacaktır. Bu süre gerektiğinde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından bir yıla kadar uzatılabilecektir.

Finansal ve Teknolojik Düzenlemeler

İklim Finansmanı ve Yeşil Taksonomi

İklim Kanunu kapsamında, iklim değişikliğiyle mücadele faaliyetleri için gerekli finansal kaynakların oluşturulması ve yönlendirilmesi düzenlenmiştir. İklim Değişikliği Başkanlığı, yeşil büyüme hedefleri doğrultusunda iklim finansmanı kaynaklarını geliştirerek iklim dostu yatırımlara yönlendirmekle yetkilendirilmiştir.

Türkiye Yeşil Taksonomisi kurulmuş ve çevreci yatırımları sınıflandırmak üzere yasal çerçeve oluşturulmuştur. Bu taksonomi, yatırım projelerinin çevresel etkilerini belirleyerek uluslararası finans kaynaklarının Türkiye’ye yönlendirilmesine katkı sağlamayı amaçlamaktadır.

İklim finansmanı kapsamında yeşil ve sürdürülebilir sermaye piyasası araçları, banka finansmanı ve diğer finansman araçlarının teşvik edilmesi öngörülmüştür. Ayrıca sigorta araçlarının geliştirilmesi ve kullanılması da finansman mekanizmaları arasında yer almıştır.

Döner Sermaye İşletmesi

İklim Değişikliği Başkanlığı bünyesinde döner sermaye işletmesi kurulması hükme bağlanmıştır. Döner sermaye işletmesinin kuruluş sermayesi 10 milyon Türk lirası olarak belirlenmiş, bu miktarı 5 katına kadar artırma yetkisi Cumhurbaşkanı’na verilmiştir. Döner sermaye işletmesinin gelirleri yalnızca yeşil dönüşüm ve iklim değişikliği ile mücadele amaçlı faaliyetlerde kullanılacaktır. Ayrıca bu gelirlerin %10’una kadar olan kısmı adil geçiş uygulamalarına ayrılabilecektir.

Temiz Teknolojiler ve Yerli Kapasite Geliştirme

İlgili kurum ve kuruluşlar tarafından hazırlanan planlama araçlarında teknolojik öz yeterlilik kapasitesinin artırılması öncelikli hedef olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda karbon yakalama ve depolama teknolojileri, hidrojen teknolojileri gibi iklim değişikliğiyle mücadeleye yönelik temiz teknolojilerin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması amaçlanmıştır. İklim Değişikliği Başkanlığı, yeni teknolojik gelişmeleri takip etmek, projeler geliştirmek ve bu alanlardaki çalışmaları yönlendirmek üzere yetkilendirilmiştir. Başkanlığa bağlı olarak ilgili kurumlarla koordineli biçimde enstitüler ile araştırma ve uygulama merkezleri kurulabilecektir.

Eğitim ve Toplumsal Farkındalık

Müfredat Güncellemeleri ve Yeşil İş Gücü

İklim Kanunu’nda, toplumun iklim değişikliğiyle mücadele konusundaki bilinç ve farkındalığının artırılması amacıyla eğitim ve öğretim programlarının güncellenmesi hükme bağlanmıştır. Bu kapsamda Milli Eğitim Bakanlığı ve Yükseköğretim Kurulu koordinasyonunda tüm eğitim düzeylerinde müfredatların gözden geçirilmesi ve iklim değişikliği ile yeşil dönüşüm konularının ders içeriklerine dahil edilmesi öngörülmüştür.

Ayrıca, yeşil iş gücünün yetiştirilmesine yönelik olarak mesleki eğitim, yükseköğretim ve sürekli eğitim programlarında ihtiyaç duyulan düzenlemelerin yapılması ve yeni eğitim alanlarının oluşturulması planlanmıştır.

Kamuoyu Bilinçlendirme Çalışmaları

İklim Kanunu, toplumun tüm kesimlerinde iklim değişikliğine karşı duyarlılığın artırılması için kamuoyu bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmalarını da kapsama almıştır. Bu doğrultuda, kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplum kuruluşları tarafından çeşitli eğitim, kampanya ve bilinçlendirme faaliyetleri düzenlenecektir.

Kurum ve kuruluşlar, kapasite geliştirme faaliyetleri kapsamında iklim değişikliğinin etkileri, alınabilecek önlemler ve iklim dostu yaşam biçimlerine ilişkin kamuoyuna yönelik farkındalık çalışmalarını yürütmekle yükümlü olacaktır.

Denetim, İzin ve İdari Yaptırımlar

İklim Kanunu kapsamında denetim yetkisi İklim Değişikliği Başkanlığı’na verilmiştir. Başkanlık, düzenlemede yer alan yükümlülüklerin yerine getirilmesini denetlemekle sorumludur. Yerinde inceleme ve denetim yapılması gereken durumlarda, İklim Değişikliği Başkanlığı’nın ilgili birimleri ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı taşra teşkilatı iş birliği içinde denetim gerçekleştirecektir. Denetimler sırasında gerekli bilgi ve belgelerin verilmesi zorunlu tutulmuştur. İdari yaptırım kararlarını verme yetkisi de İklim Değişikliği Başkanlığı’na ait kılınmıştır. Başkanlık, denetim elemanlarının hazırladığı tutanakları değerlendirerek idari yaptırımları uygulayacaktır.

İklim Kanunu, yükümlülüklere aykırı davrananlara yönelik çeşitli idari para cezalarını kapsamaktadır:

• Sera gazı emisyonu raporunu süresinde sunmayanlara 500 bin ila 5 milyon Türk lirası arasında idari para cezası uygulanacaktır. ETS kapsamındaki işletmelere bu ceza iki katı oranında uygulanacaktır.
• Ozon tabakasını incelten maddelerle ilgili yasaklara uymayanlara 120 bin ila 2,5 milyon Türk lirası arasında değişen idari para cezaları öngörülmüştür.
• Florlu sera gazlarına ilişkin yükümlülüklere uymayanlara 120 bin ila 2,5 milyon Türk lirası arasında ceza verilecektir. Hidroflorokarbon Kontrol Belgesi ise 3 ila 6 ay süreyle verilmemektedir.
• ETS’ye ilişkin tahsisat teslim yükümlülüklerini yerine getirmeyen işletmelere, piyasadaki tahsisat fiyatları dikkate alınarak yüksek tutarlı cezalar uygulanacaktır.
• Karbon kredisi projelerini kayıt ettirmeyen proje sahiplerine 120 bin Türk lirası ceza verilmektedir.

İdari para cezaları tebliğ tarihinden itibaren 3 yıl içinde tekrarlanırsa birinci tekrarında bir kat, ikinci ve müteakip tekrarlarında iki kat artırılacaktır. Kanunda, her bir fiil için uygulanacak idari para cezası miktarı 50 milyon Türk lirasını geçemeyecek şekilde üst sınır belirlenmiştir. İhlalin düzeltilmesi için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından bir defaya mahsus olmak üzere ve bir yılı aşmayacak şekilde süre verilebilecektir. Süre sonunda ihlal giderilmezse faaliyet durdurulacaktır.

Yürürlük ve Geçiş Süreçleri

İklim Kanunu'nda yer alan mevzuata uyum sağlanması ve planlama araçlarının hazırlanması süreci için son tarih 31 Aralık 2027 olarak belirlenmiştir. Bu tarih itibarıyla tüm kamu kurum ve kuruluşlarının iklim değişikliğiyle mücadele ve uyum faaliyetlerine ilişkin planlarını ve stratejilerini yürürlüğe koymaları gerekmektedir. Cumhurbaşkanı, gerekli gördüğü durumlarda bu süreyi bir yıla kadar uzatmaya yetkilendirilmiştir. Yerel iklim değişikliği eylem planları da aynı süre içinde hazırlanacak ve İl İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu’na sunulacaktır. Bu planlar, ilin bütüncül iklim stratejisini oluşturacaktır.