Yeşil Dedektör Mobil Uygulaması, Türkiye’de tütün ürünlerinin yasaklı alanlarda kullanımının bildirilmesini sağlamak amacıyla geliştirilen bir dijital ihbar ve bildirim sistemidir. Uygulama, 4207 sayılı Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun kapsamında yürütülen denetim faaliyetlerine destek olmak üzere tasarlanmıştır. Sağlık Bakanlığı, Türkiye Yeşilay Cemiyeti ve Dünya Sağlık Örgütü Türkiye Ofisi iş birliğiyle yürütülen uygulama, vatandaşların kapalı alanlarda yapılan tütün kullanımına ilişkin ihlalleri hızlı bir şekilde yetkili birimlere bildirmesini hedefler.
Yeşil Dedektör Mobil Uygulaması (Yeşilay Cemiyeti)
Geliştirilme Süreci
Yeşil Dedektör’ün geliştirilme süreci, Türkiye’nin tütün kontrol politikalarının dijital altyapı ile desteklenmesi yönündeki çalışmalar çerçevesinde başlatılmıştır. Uygulamanın kamuya tanıtımı ilk kez 31 Mayıs 2016 tarihinde Ankara’da, Dünya Tütünsüz Günü etkinliği kapsamında yapılmıştır. Tanıtım toplantısına Sağlık Bakanlığı yetkilileri, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Türkiye Temsilcisi, Yeşilay Başkanı ve ilgili kamu kurumlarının temsilcileri katılmıştır.
Pilot Uygulama ve Yaygınlaşma
Yeşil Dedektör ilk aşamada İstanbul ve Ankara illerinde pilot olarak uygulanmıştır. Pilot döneminde kullanıcı geri bildirimleri ve teknik testler değerlendirilmiş, uygulamanın Sağlık Bakanlığı ALO 184 İletişim Merkezi sistemiyle entegrasyonu tamamlanmıştır. 2017 yılı itibarıyla uygulama Türkiye genelinde tüm illerde aktif hale getirilmiştir.
Çalışma Prensibi ve Özellikleri
Yeşil Dedektör, kullanıcıların akıllı telefonları aracılığıyla kapalı alanlarda tütün ürünü kullanımına tanık olduklarında ihlal bildirimi yapmalarına olanak tanır. Bildirimler, cihazın GPS özelliği kullanılarak otomatik konum bilgisiyle birlikte iletilir ve 184 sistemi üzerinden denetim ekiplerinin tabletlerine aktarılır. Kullanıcılar, restoran, kafe, toplu taşıma aracı veya kamu binası gibi yerlerdeki tütün kullanımı ihlallerini konum ve mekan bilgisi ekleyerek bildirebilir. Saha denetim ekipleri, bildirilen ihlaller doğrultusunda ilgili mekânlara yönlendirilmekte ve gerekli denetim işlemlerini gerçekleştirmektedir.
Yeşil Dedektör Mobil Uygulaması (Yeşil Dedektör)
Yasal Dayanak ve Entegrasyon
Yeşil Dedektör, Türkiye’nin tütün kontrol politikasının temelini oluşturan 4207 sayılı Kanun ve bu kanunun uygulanmasına yönelik Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Yönetmelik çerçevesinde faaliyet göstermektedir. Uygulama, Türkiye’nin Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi (FCTC) kapsamındaki yükümlülükleriyle uyumludur. Sağlık Bakanlığının Tütünle Mücadele Eylem Planı ve Tütünle Mücadele Gençlik Eylem Planı hedefleri doğrultusunda, dumansız hava sahasının korunmasına yönelik toplumsal katılım mekanizması olarak konumlandırılmıştır.
Kurumsal İş Birlikleri
Yeşil Dedektör, Sağlık Bakanlığı koordinasyonunda Türkiye Yeşilay Cemiyeti’nin teknik ve toplumsal farkındalık desteğiyle yürütülmektedir. Dünya Sağlık Örgütü Türkiye Ofisi de uygulamanın geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması sürecinde teknik destek sağlamıştır.
Kullanım ve İstatistikler
Uygulama, Android ve iOS işletim sistemine sahip mobil cihazlarda ücretsiz olarak kullanılabilir ve Google Play ile App Store platformlarından indirilebilir. Pilot uygulama sürecinden sonra Türkiye genelinde tüm illerde kullanıma açılan Yeşil Dedektör uygulamasında kullanıcılar yaptıkları bildirimler sayesinde tütün kontrol denetimlerinin etkinliğine katkıda bulunmaktadır.
Toplumsal ve Kurumsal Etkiler
Yeşil Dedektör, tütün kontrolü kapsamında vatandaş katılımını teşvik eden ilk dijital platformlardan biridir. Kapalı alanlarda tütün kullanımıyla ilgili ihlallerin bildirilmesi, denetim süreçlerinde etkinliği artırmıştır. Uygulama, “Tam Dumansız Hava Sahası” hedefine yönelik olarak bireylerin pasif içicilikten korunmasına ve toplum genelinde tütünsüz yaşam bilincinin yaygınlaşmasına katkı sağlamaktadır.
Uygulamanın Kapsamı ve Denetim Mekanizması
Yeşil Dedektör aracılığıyla yapılan bildirimler, il sağlık müdürlüklerinde görevli denetim ekipleri tarafından değerlendirilmektedir. Ekipler, ihlal bildirimi yapılan mekânlarda denetimlerini gerçekleştirerek 4207 sayılı Kanun kapsamında gerekli işlemleri yürütmektedir. Bu süreç, tütün kontrol sisteminin izleme altyapısına entegre edilmiştir ve yasal yaptırım mekanizmalarıyla desteklenmektedir.
