2025 yılı 9 Mayıs Zafer Günü, Sovyetler Birliği’nin İkinci Dünya Savaşı’nda Nazi Almanyası’na karşı kazandığı zaferin 80. yıl dönümüdür. Bu tarih, başta Rusya olmak üzere eski Sovyetler Birliği’ne bağlı cumhuriyetlerde, çeşitli anma törenleri ve askerî etkinliklerle kutlanmıştır. 2025 yılı kutlamaları, devam eden Rusya-Ukrayna Savaşı ve buna bağlı olarak şekillenen uluslararası siyasi ve güvenlik ortamı çerçevesinde gerçekleştirilmiştir.
Kızıl Meydan’da düzenlenen askeri geçit ve resmi protokol, 9 Mayıs 2025 - Anadolu Ajansı
Moskova’da Düzenlenen Ana Törenler
Kızıl Meydan’da Askeri Geçit ve Resmi Protokol
9 Mayıs 2025 tarihinde Moskova'daki Kızıl Meydan’da, Sovyetler Birliği’nin Nazi Almanyası karşısında kazandığı zaferin 80. yıl dönümüne ithafen bir askerî geçit töreni düzenlenmiştir. Tören, Rusya Kara Kuvvetleri Başkomutanı Orgeneral Oleg Salyukov’un komutasında gerçekleştirilmiş, askerî birlikleri Rusya Savunma Bakanı Andrey Belousov teftiş etmiştir. Tören öncesinde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Kremlin Sarayı’nda törene katılmak üzere Moskova’ya gelen yabancı liderleri karşılamıştır.
Kızıl Meydan’da düzenlenen askeri geçit ve resmi protokol, 9 Mayıs 2025 - Anadolu Ajansı
Toplamda 11.500’den fazla asker geçit törenine katılmış, bunların yaklaşık 1.500’ü Ukrayna'daki askeri harekâta iştirak etmiş personelden oluşmuştur. Tören, Rusya ulusal bayrağı ile 1945’te Berlin’de Reichstag üzerine çekilen Zafer Sancağı’nın meydana taşınmasıyla başlamıştır.
Vladimir Putin’in Konuşması
Devlet Başkanı Vladimir Putin, törene katılan askerlere ve izleyicilere hitaben yaptığı konuşmasında, Büyük Vatanseverlik Savaşı’ndaki zaferin hatırasını sadakatle yaşattıklarını belirtmiş ve bu günü ülke halkı için en önemli bayram olarak tanımlamıştır. Konuşmasında, savaşın tarihsel anlatısının çarpıtılmasına karşı olduklarını ifade ederek, galiplerin mirasına sahip çıktıklarını vurgulamıştır.
Devlet Başkanı Vladimir Putin, 9 Mayıs 2025 - Anadolu Ajansı
Putin ayrıca, Rusya'nın Nazizm, Rus düşmanlığı ve antisemitizm karşısında yıkılmaz bir engel olduğunu ve bu değerleri savunmaya devam edeceğini belirtmiştir. Konuşmasında, savaşın tüm yükünü omuzlayan Sovyet halkının birliğine, işgal altındaki bölgelerde gösterilen direnişe ve cephe gerisinde üretim yapan sivillere de yer vermiştir. Batılı Müttefikler, Çin halkı ve direniş hareketleriyle yapılan ortak mücadeleye de değinmiş; zaferin tüm insanlık için kazanıldığını dile getirmiştir.
Uluslararası Katılım
Törene 20’yi aşkın ülkenin devlet başkanları ve hükümet temsilcileri katılmıştır. Çin Devlet Başkanı Xi Jinping törende özel konuk olarak yer almış, Rus lider Vladimir Putin ile birlikte resmi tribünde bulunmuştur. Xi Jinping’in yanı sıra Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inácio Lula da Silva, Mısır Devlet Başkanı Abdulfettah es-Sisi, Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vučić, Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro ve Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas da törende hazır bulunmuştu.
Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Rus lider Vladimir Putin ile birlikte resmi tribünde, 9 Mayıs 2025 - Anadolu Ajansı
Slovakya Başbakanı Robert Fico, Avrupa Birliği üyesi bir ülkenin lideri olarak törene katılan nadir isimlerden biri olmuştur. Azerbaycan, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan, Myanmar, Vietnam, Küba, Moğolistan ve Kongo gibi ülkelerin liderleri ve askerî temsilcileri de törende yer almıştır.
Askeri Geçitte Sergilenen Sistemler
Kızıl Meydan'daki geçit töreninde 130’dan fazla askeri araç ve silah sistemi sergilenmiştir. Tören, tarihi “T-34” tipi tankla başlamış, ardından “Tigr-M”, “VPK-Ural”, “BTR-82A”, “BMP-3”, “Kurganets-25”, “T-72B3M”, “T-90M Proryv” gibi çeşitli zırhlı araçlar ve tanklar geçit yapmıştır.
İlk kez insansız hava araçları (İHA) ve dolanan mühimmatlar da geçit törenine dahil edilmiştir. Bu kapsamda “Orlan”, “Lancet”, “Garpiya” ve “Geran” modelleri sergilenmiştir. Ağır silah kategorisinde “İskender-M” kısa menzilli balistik füze sistemi, “S-400” hava savunma sistemi ve “Yars” kıtalararası balistik füze sistemi yer almıştır.
Askeri geçitte sergilenen sistemler, 9 Mayıs 2025 - Anadolu Ajansı
Hava kuvvetleri gösterisi kapsamında “Su-30SM”, “MiG-29”, “Su-25” tipi savaş uçakları Kızıl Meydan üzerinde uçuş gerçekleştirmiştir. Tören, Su-25 uçaklarının gökyüzüne Rusya bayrağının renklerini çizmesiyle sona ermiştir.
Meçhul Askerler Anıtı’na Çelenk Sunma Töreni
Askerî geçit töreninin ardından, Vladimir Putin ve törene katılan yabancı liderler ile uluslararası örgüt yöneticileri, Moskova’daki Aleksandr Bahçesi’nde yer alan Meçhul Askerler Anıtı’na geçmiştir. Burada topluca çelenk ve karanfil bırakılmış, hayatını kaybeden askerler için saygı duruşunda bulunulmuştur.
Rusya-Ukrayna Savaşı'nın Kutlamalara Yansıması
Üç Günlük Ateşkes İlanı ve Uygulama Tartışmaları
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Zafer Günü haftasında 8–10 Mayıs 2025 tarihlerini kapsayan tek taraflı bir ateşkes ilan etmiştir. Bu karar, ABD Başkanı Donald Trump’ın çağrısıyla eşzamanlı açıklanmış ve törenlerin güvenliğiyle ilişkilendirilmiştir.
Rusya'nın, Ukrayna'nın Kostyantynivka kentine düzenlediği saldırı, 8 Mayıs 2025 - Anadolu Ajansı
Rusya Savunma Bakanlığı, ateşkes süresince çatışmaların durdurulduğunu, birliklerin mevcut mevzilerde sabit kaldığını, hava ve füze birliklerinin faaliyetlerini askıya aldığını açıklamıştır. Öte yandan, Ukrayna Silahlı Kuvvetleri'nin ateşkese uymadığı, Kursk bölgesinde sınır ihlali girişiminde bulunduğu ve çeşitli cephe hatlarında 488 saldırı gerçekleştirdiği ileri sürülmüştür.
Kiev’in Tepkileri ve Zelenskiy’nin Açıklamaları
Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy, 8 Mayıs 2025 tarihinde Kiev sokaklarında yürüyerek yayınladığı görüntülü mesajında, İkinci Dünya Savaşı'nda 8 milyondan fazla Ukraynalının yaşamını yitirdiğini belirtmiştir. Zelenskiy, 2022'de başlayan savaşın hâlen sürdüğünü, benzer trajedilerin tekrarlandığını ve Kiev semalarında yeniden siren seslerinin yükseldiğini ifade etmiştir
Zelenskiy, mesajında savaş koşullarına rağmen Ukrayna halkının ülkede yaşamaya devam ettiğini, barış ve huzur için mücadele ettiğini dile getirmiştir. “Her işgalci eninde sonunda topraklarımızı terk edecektir. Yaşam her zaman geri döner.” ifadelerini kullanmış; ya Rusya'nın kökten değişmesi ya da dünyanın değişmek zorunda kalacağını belirtmiştir.
Güvenlik Önlemleri
Zafer Günü öncesinde Ukrayna’nın Moskova’ya yönelik İHA saldırıları nedeniyle başkentteki dört havaalanı geçici olarak kapatılmıştır. Törenlerin güvenliğini sağlamak amacıyla Rusya’nın en az 31 bölgesinde mobil internet erişimi durdurulmuş, kutlama alanlarına girişlerde metal dedektörlerle denetimler uygulanmıştır. Herhangi bir büyük saldırı gerçekleşmemiştir.
Eski Sovyet Coğrafyasında Anma Etkinlikleri
Azerbaycan
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, eşi Mihriban Aliyeva ile birlikte 9 Mayıs 2025 tarihinde Bakü’de bulunan Sovyetler Birliği Kahramanı General Hezi Aslanov’un mezarını ziyaret etmiştir. Mezara çiçek bırakılmış ve savaşta hayatını kaybeden Azerbaycanlılar için saygı duruşunda bulunulmuştur.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, eşi Mihriban Aliyeva ile birlikte, "Sovyetler Birliği Kahramanı" ünvanını taşıyan Azerbaycanlı General Hezi Aslanov'un Bakü'deki kabrinde, 9 Mayıs 2025 - Anadolu Ajansı
İkinci Dünya Savaşı sırasında Sovyet ordusunda 640 binden fazla Azerbaycanlı görev yapmış, 300 binden fazlası hayatını kaybetmiştir. Savaş boyunca 130 Azerbaycanlıya “Sovyetler Birliği Kahramanı” unvanı verilmiştir. Azerbaycan, savaş sırasında Sovyet ordusunun yakıt ihtiyacının yüzde 80’ini ve motor yağı ihtiyacının yüzde 90’ını karşılamıştır.
Özbekistan
Özbekistan’da 9 Mayıs, 1999 yılından bu yana “Anma ve Saygı Günü” olarak idrak edilmektedir. Bu kapsamda başkent Taşkent’teki Hatıra Meydanı’nda toplanan halk, meydanın ortasında yer alan Yaslı Anne heykeline çiçek bırakmış ve savaşta hayatını kaybedenler için saygı duruşunda bulunmuştur.
Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, savaşta ölenlerin anısına dikilen anıtı ziyaret ediyor, 9 Mayıs 2025 - Anadolu Ajansı
İkinci Dünya Savaşı’nda yaklaşık 6,5 milyonluk nüfusa sahip Özbekistan’dan 2 milyona yakın kişi cepheye gitmiştir. Bunlardan 540 bini hayatını kaybetmiş, 160 binden fazlasına bir daha ulaşılamamıştır. Savaş sırasında Özbekistan, cepheye mühimmat ve gıda sağlayan bir üs olarak öne çıkmış; 300’e yakın sanayi işletmesi ülkeye taşınmıştır.
Kazakistan
Kazakistan genelinde 9 Mayıs Zafer Günü törenlerle anılmıştır. Başkent Astana’da üst düzey devlet yetkilileri, savaş anıtlarına çelenk bırakmış; Almatı’da yaklaşık 30 bin kişinin katıldığı anma yürüyüşü düzenlenmiştir. Katılımcılar, hayatını kaybeden dedelerinin portrelerini taşıyarak dev Kazakistan bayrağı eşliğinde yürümüştür.
Kazakistan'da düzenlenen anma töreni, 9 Mayıs 2025 - Anadolu Ajansı
İkinci Dünya Savaşı’nda 1 milyon 200 binden fazla Kazakistanlı cephede görev yapmış, 600 binden fazlası hayatını kaybetmiştir. Savaşta kullanılan mühimmatın yüzde 90’ı Kazakistan’da üretilmiştir. 500’den fazla Kazak askere “Sovyetler Birliği Kahramanı” unvanı verilmiştir. Bunlardan biri de Berlin'deki Reichstag binasına zafer bayrağını diken Rahimjan Koşkarbayev olmuştur.
Kırgızistan
Kırgızistan’da 9 Mayıs 2025’te “Ölümsüz Alay” yürüyüşü düzenlenmiştir. Bişkek Büyükşehir Belediyesi organizasyonuyla gerçekleştirilen yürüyüşte, vatandaşlar savaşta görev yapan aile bireylerinin fotoğraflarını taşımıştır. Sönmez Ateş Anıtı önünde bir dakikalık saygı duruşu yapılmış, anıta çiçek bırakılmıştır. Etkinlik alanında savaşta kullanılan teçhizatlar ve Rusya’dan alınan S-300 hava savunma sistemi sergilenmiştir. Etkinliğin sonunda gazilere geleneksel asker lapası ikram edilmiştir. Bişkek Belediye Başkanı, 100 yaşındaki savaş gazisini evinde ziyaret ederek bayramını kutlamıştır.
Kırgızistan Savunma Bakanlığı'nın, başkent Bişkek'teki Alatoo Meydanı'nda düzenlediği askeri geçit töreni, 9 Mayıs 2025 - Anadolu Ajansı
Sibirya ve Etnik Cumhuriyetler
Rusya Federasyonu’na bağlı Sibirya’daki cumhuriyetlerde ve etnik bölgelerde de törenler gerçekleştirilmiştir. Özellikle Buryatya, Tyva, Sakha (Yakutya), Zabaykalsky, Irkutsk ve Omsk bölgelerinde, Ukrayna savaşında hayatını kaybeden askerlerin yakınları da “Ölümsüz Alay” yürüyüşüne katılmıştır.
Sakha Cumhuriyeti'nde 5.500 çiftin katılımıyla büyük bir vals gösterisi düzenlenmiştir. Aynı bölgede yer alan Alrosa şirketi, törene ithafen çıkarılan en büyük elmasa “80 Yıl Zafer” ismini vermiştir.
Diplomatik Yansımalar
Avrupa Birliği ve Baltık Ülkelerinin Tutumu
Avrupa Birliği’nin dış politika sorumlusu Kaja Kallas, 9 Mayıs 2025 tarihli Moskova törenlerine AB üyesi ya da aday ülke liderlerinin katılmaması gerektiğini açıklamıştır. Bu çağrı, Rusya’nın Ukrayna’daki askeri faaliyetleri nedeniyle yapılmıştır.
Estonya, Letonya ve Litvanya yönetimleri, Moskova’ya diplomatik amaçlı uçuşlara hava sahasını kapatmıştır. Bu karar, törene katılmak isteyen bazı devlet liderlerinin rotalarını değiştirmelerine neden olmuştur. Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vučić, Baltık ülkeleri üzerinden uçmasına izin verilmediği için Azerbaycan üzerinden Moskova’ya ulaşmıştır.
Slovakya Başbakanı’nın Katılımı ve Tepkiler
Slovakya Başbakanı Robert Fico, Avrupa Birliği üyesi bir devletin başbakanı olarak Zafer Günü törenlerine katılmıştır. Fico’nun Moskova’da Putin’in yanında bulunması, Avrupa Birliği içinde dikkat çekici bir gelişme olarak öne çıkmıştır. Fico, Letonya’nın hava sahası kararını “son derece yıkıcı” olarak nitelendirmiştir.
Lviv’de Uluslararası Zirve
Zafer Günü’nün aynı gününde, Batı Ukrayna’daki Lviv kentinde Avrupa ve Kuzey Amerika’dan onlarca diplomat bir araya gelmiştir. Toplantıda, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik eylemlerini inceleyecek bir “özel savaş suçları mahkemesi” kurulması konusu ele alınmıştır. Toplantıya Avrupa Birliği Dış Politika Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas, İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy, Almanya Dışişleri Bakanı Johann Wadephul ve Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noël Barrot katılmıştır.
Ukrayna’dan Güvenlik Uyarıları
Ukrayna hükümeti, 9 Mayıs 2025 tarihinde düzenlenen Moskova törenine katılacak yabancı liderlerin güvenliğini garanti edemeyeceğini açıklamıştır.
