Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile Çin Halk Cumhuriyeti arasında 12 Mayıs 2025 tarihinde imzalanan ve karşılıklı olarak uygulanan gümrük vergilerinin geçici süreyle azaltılmasını öngören ticari ve ekonomik bir anlaşmadır.

_{ABD Hazine Bakanı Scott Bessent (sağda) ve ABD Ticaret Temsilcisi Jamieson Greer (solda), Cenevre görüşmelerinin ardından düzenlenen basın toplantısında, 12 Mayıs 2025 - Anadolu Ajansı}

Anlaşma, 10-11 Mayıs 2025 tarihlerinde İsviçre’nin Cenevre şehrinde düzenlenen müzakereler sonucunda imzalanmıştır. Görüşmelerde ABD'yi Hazine Bakanı Scott Bessent ve Ticaret Temsilcisi Jamieson Greer, Çin'i ise Başbakan Yardımcısı He Lifeng başkanlığındaki heyet temsil etmiştir. Anlaşma kapsamında, 14 Mayıs 2025 tarihinden itibaren 90 gün boyunca geçerli olacak şekilde, ABD tarafından Çin ürünlerine uygulanan gümrük vergileri %145'ten %30'a, Çin tarafından ABD ürünlerine uygulanan vergiler ise %125'ten %10'a indirilmiştir. Daha önce yürürlüğe konan ve fentanyl ile ilişkili olan %20 oranındaki ek tarifeler anlaşmadan etkilenmemiş ve geçerliliğini sürdürmüştür. Ayrıca taraflar, anlaşma çerçevesinde ekonomik ve ticari konular üzerine sürekli müzakere mekanizması oluşturma kararı almıştır.

Anlaşmanın Arka Planı

2025 Yılı Başında Uygulanan Gümrük Politikaları

2025 yılı Şubat ayında Amerika Birleşik Devletleri, Çin'den ithal edilen mallara yönelik yeni gümrük tarifeleri uygulamaya başlamıştır. 1 Şubat 2025 tarihinde %10 oranında genel bir tarife uygulanmış, 10 Şubat’ta çelik ve alüminyum ithalatına %25, 26 Mart’ta ise tüm otomobil ve otomobil parçalarına %25 oranında ek vergi getirilmiştir.

_{Donald Trump'ın tarifeleri açıklarken çekilmiş bir fotoğrafı, 2 Nisan 2025 - Anadolu Ajansı}

2 Nisan 2025 tarihinde, ABD yönetimi tarafından “Liberation Day” (Kurtuluş Günü) olarak duyurulan düzenlemeler kapsamında, Çin menşeli mallara uygulanan toplam gümrük tarifesi %54’e yükseltilmiştir. 9 Nisan'da alınan ek idari kararlarla bu oran %145 seviyesine çıkarılmıştır. Aynı dönemde fentanyl maddesiyle ilişkili olarak Şubat ve Mart aylarında uygulamaya giren %20 oranındaki özel tarifeler ise yürürlükte kalmıştır.

Çin’in Karşılık Politikaları ve Önlemleri

Çin Halk Cumhuriyeti, 11 Nisan 2025 tarihinde ABD'den ithal edilen mallara yönelik uyguladığı gümrük vergilerini %125’e yükselttiğini açıklamıştır. Buna ek olarak, nadir toprak elementlerinin ihracatına yönelik kısıtlamalar getirilmiş, ABD merkezli bazı teknoloji ve savunma firmaları kara listeye alınmış ve DuPont gibi Amerikan firmalarına yönelik anti-damping soruşturmaları başlatılmıştır. Çin Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, söz konusu karşı önlemlerin 2 Nisan 2025 sonrası alınan ABD kararlarına istinaden uygulamaya konduğu bildirilmiştir.

Ticari Akıştaki Daralma

Nisan 2025 itibarıyla, ABD ile Çin arasında yaklaşık 600 milyar dolar düzeyindeki iki yönlü ticaretin büyük bölümü durdurulmuştur. Bu gelişmelerin ardından Çin’in ihracat hacminde düşüş yaşanmış, özellikle imalat sektöründe üretim oranlarında son 16 ayın en düşük seviyeleri kaydedilmiştir. ABD tarafında ise 2025 yılının ilk çeyreğinde gayrisafi yurtiçi hasıla küçülme göstermiştir. Her iki ülke de ithalat-ihracat dengelerinde bozulma yaşarken, taraflar tarafından uygulanan yüksek oranlı gümrük vergileri tedarik zincirlerinde aksamalara ve fiyat dalgalanmalarına neden olmuştur.

Müzakere Sürecinin Başlaması ve Cenevre Görüşmeleri

Artan ekonomik baskılar ve gümrük vergilerinin etkilerinin yönetilebilmesi amacıyla, taraflar arasında doğrudan müzakere süreci başlatılmıştır. Bu kapsamda, ABD Hazine Bakanı Scott Bessent ve Ticaret Temsilcisi Jamieson Greer ile Çin Başbakan Yardımcısı He Lifeng başkanlığındaki heyetler 10-11 Mayıs 2025 tarihlerinde İsviçre’nin Cenevre kentinde iki gün süren görüşmeler gerçekleştirmiştir. Görüşmeler, İsviçre’nin Birleşmiş Milletler Daimî Temsilciliği’ne ait Cologny semtindeki özel bir toplantı kompleksinde yapılmıştır.

Görüşme Gündemi ve Tartışılan Başlıca Konular

İki günlük müzakere sürecinde taraflar, karşılıklı uygulanan gümrük tarifelerinin seviyeleri, bu tarifelerin yürürlükte kalma süreleri, tarife dışı engellerin kaldırılması ve uzun vadeli ekonomik diyaloğun tesisi gibi başlıklarda görüş alışverişinde bulunmuştur. Ayrıca, ABD’nin Şubat ve Mart 2025 tarihlerinde yürürlüğe koyduğu fentanyl bağlantılı %20 oranındaki özel tarifeler de ayrı bir gündem maddesi olarak ele alınmıştır.

Taraflar ayrıca, 2 Nisan 2025 tarihli “Liberation Day” tarifeleri ile 8 ve 9 Nisan’da uygulamaya giren ABD Başkanlık Kararnameleri kapsamında belirlenen üç ayrı vergi düzenlemesini masaya yatırmıştır. Çin tarafı ise, ABD’ye yönelik olarak Nisan ayında yürürlüğe koyduğu ithalat vergileri ile nadir toprak elementleri ihracat kısıtlamaları, anti-damping soruşturmaları ve firma kara listeleri konularında bilgilendirme yapmış ve bu önlemlerin kaldırılmasına ilişkin yaklaşımını açıklamıştır.

Anlaşma Maddeleri ve Tarife Düzenlemeleri

Karşılıklı Tarife İndirimleri

12 Mayıs 2025 tarihinde yayımlanan ortak bildirime göre, Amerika Birleşik Devletleri ve Çin Halk Cumhuriyeti, karşılıklı olarak uyguladıkları gümrük vergilerinde 90 günlük geçici bir indirim kararı almıştır. ABD, Çin’den ithal edilen mallarda uygulanan %145 seviyesindeki toplam tarifeyi %30’a düşürmüştür. Çin ise ABD ürünlerine uyguladığı %125 seviyesindeki tarifeyi %10’a indirmiştir.

Bu indirimler, yalnızca 2 Nisan 2025 sonrası uygulamaya konan karşılıklı misilleme kapsamındaki vergi artışlarını hedef almıştır. Buna karşın, fentanyl ile bağlantılı olarak Şubat ve Mart aylarında yürürlüğe giren %20 oranındaki ek vergi ABD tarafından muhafaza edilmiştir.

Hukuki Düzenlemeler ve İptal Edilen Önlemler

ABD’deki tarife düzenlemeleri, üç ayrı başkanlık kararnamesi çerçevesinde revize edilmiştir. Executive Order 14257 ile belirlenen %24’lük ek tarife askıya alınmış, Executive Order 14259 ve 14266 kapsamında getirilen ilave vergiler tamamen kaldırılmıştır. Çin tarafı ise Devlet Konseyi Gümrük Tarifeleri Komisyonu’nun 2025/4 numaralı duyurusundaki %34’lük ek vergiyi geçici olarak durdurmuş, 2025/5 ve 2025/6 sayılı duyurularla belirlenen oranları tamamen yürürlükten kaldırmıştır. Alınan kararların, 14 Mayıs 2025 itibarıyla eşzamanlı olarak yürürlüğe girmesi planlanmıştır.

Ekonomik ve Ticari İstişare Mekanizması

Taraflar, anlaşma metni kapsamında yalnızca tarife indirimiyle sınırlı kalmayarak uzun vadeli ekonomik ilişkileri sürdürmek amacıyla kurumsal bir müzakere mekanizması oluşturma konusunda mutabakata varmıştır. Bu mekanizma, Çin Başbakan Yardımcısı He Lifeng, ABD Hazine Bakanı Scott Bessent ve ABD Ticaret Temsilcisi Jamieson Greer başkanlığında yürütülecektir.

İlgili istişare toplantılarının dönüşümlü olarak Çin’de, ABD’de veya tarafların mutabık kalacağı üçüncü bir ülkede yapılması öngörülmüştür. Ayrıca gerektiğinde teknik düzeyde uzman komitelerin oluşturulması ve ticaretle ilgili ihtilafların bu yapılar nezdinde değerlendirilmesi hususu da ortak açıklamada yer almıştır.

Uluslararası Kurum ve Kuruluşların Açıklamaları

Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) Genel Direktörü Ngozi Okonjo-Iweala, taraflar arasında varılan mutabakatı “olumlu bir gelişme” olarak tanımlamış ve sürecin devam ettirilmesini teşvik etmiştir. Çin Ticaret Bakanlığı, yayımladığı açıklamada yapılan düzenlemelerin “her iki ülkenin üretici ve tüketici kesimlerinin beklentileriyle uyumlu” olduğunu ve “karşılıklı çıkar ilkesine dayandığını” belirtmiştir.

Çeşitli çok uluslu ticaret platformları ve analiz kuruluşları, anlaşmayı yapısal sorunlara çözüm getirmeyen ancak kısa vadeli ticaret akışını rahatlatabilecek bir adım olarak değerlendirmiş; bununla birlikte yapısal sorunların çözümüne yönelik süreçlerin henüz başlatılmadığını vurgulamıştır.