Altınözü cimemi, Hatay’ın Altınözü ilçesine özgü, buğday saplarının kök boyalarla renklendirilip örülmesiyle üretilen tescilli bir el sanatıdır. 2022 yılında Türk Patent ve Marka Kurumu'nca coğrafi işaret belgesiyle tescillenmiştir. Üretim sürecinde yörede yetişen uzun saplı Cumhuriyet ve Karakılçık buğdaylarının sapları kullanılır. Altınözü cimemi sanatı, hem geleneksel mutfak gereçleri hem de dekoratif ürünler oluşturmak için kuşaktan kuşağa aktarılmakta ve günümüzde kurslar aracılığıyla yaygınlaştırılmaktadır.
Üretim ve Özellikler
Altınözü cimeminin ayırt edici özelliği, sarma bağlama tekniğiyle örülmesi ve kullanılan kök boyalarla çeşitli motiflere sahip olmasıdır. Geçmişi Cumhuriyet'in ilk yıllarına dayanan bu sanat, coğrafi sınırın kültürel mirasının bir parçasıdır. Ürün, mutfakta ekmeklik, meyvelik, çerezlik gibi işlevlerde veya süs eşyası olarak kullanılmaktadır. Yöre halkı tarafından tercih edilen buğday sapları sağlamlığı ve örülmeye elverişli yapısıyla bilinir.
Üretim Aşamaları
Buğday Sapının Toplanması ve Ayıklanması
Hasat dönemi olan Mayıs-Haziran aylarında, kuru buğday sapları toplanarak nemsiz ve gölge bir ortamda saklanır. Bu aşama, sapın dayanıklılığını korumak için önem taşır.
Boyama Süreci
Boyama işleminde demir veya bakır kazanlarda hazırlanan tuzlu su kaynatılır. Kök boya, çözülmesi için kaynar suya eklenir ve saplar taşla bastırılarak her iki yüzü de eşit şekilde boyanır. Renk sabitleme için tuz katkısı kullanılır. Boyama tamamlandıktan sonra saplar güneşte kurutulur ve ışık almayan ortamda muhafaza edilir.
Örme Aşaması
Örme işleminde uzun saplar sarma, kısa saplar dolgu malzemesi olarak kullanılır. Saplar esnekliği artırmak için soğuk veya sıcak suyla ıslatılır. Ürün tabanının ortasından başlanarak sarma bağlama tekniğiyle örülür. Çarkıfelek, güneş, yıldız gibi motifler bu süreçte uygulanır. Tabanı oluşturan sıra sayısı 8 ila 10 arasında değişir. Gövde şekli verildikten sonra kenar örgüsü tamamlanır. Kenar kısmı düz, kulaklı veya zikzak biçiminde olabilir.
Coğrafi İşaret Tescili ve Denetim
Altınözü cimemi, 11 Kasım 2022 tarihinde tescillenmiş ve mahreç işareti olarak korunmaya alınmıştır. Tescil ettiren kurum Altınözü Belediyesi'dir. Ürünün tüm üretim aşamalarının Hatay ili Altınözü ilçesi sınırlarında gerçekleştirilmesi zorunludur.
Denetimler, Altınözü Belediyesi koordinasyonunda ilgili kurumlarca yılda en az bir kez yapılır. Üretim metodu, malzeme uygunluğu ve amblemin kullanımı kontrol edilir.
Kültürel ve Ekonomik Katkılar
Hatay Altınözü Zeytin Emeği Kadın Kooperatifi (HAZEK) tarafından açılan kurslarla Altınözü cimemi sanatı yeni kuşaklara aktarılmaktadır. Kadınlar, hem üretim sürecinde gelir elde etmekte hem de geleneksel bilginin korunmasına katkı sağlamaktadır. Eskiden yalnızca mutfak eşyası üretiminde kullanılan Altınözü cimemi, günümüzde modern tasarımlarla çanta, sepet, bardak altlığı gibi farklı alanlarda değerlendirilmektedir. Sıfır Atık projesiyle uyumlu üretim modeli sayesinde sapın her bölümü işlenerek değerlendirilir.
Kursiyerler tarafından üretilen ürünler yurt içi ve yurt dışına satılmakta, bölge ekonomisine katkı sunmaktadır. Özellikle genç kadınların ilgisiyle bu sanatın sürdürülebilirliği güvence altına alınmaktadır.
