Hatay Arkeoloji Müzesi, Türkiye’nin Hatay ilinde bulunan ve bölgenin binlerce yıllık geçmişine ışık tutan önemli bir kültür kurumudur. Müze, paleolitik dönemden Orta Çağ'a kadar çeşitli dönemlere ait eserleri barındırmaktadır ve özellikle mozaik koleksiyonu ile bilinmektedir.
Hatay Arkeoloji Müzesi. (T.C. Hatay Valiliği)
Kuruluş ve Tarihçe
Hatay’daki arkeolojik kazılar 1932 yılında başlamış, 1933-1938 yılları arasında Amik Ovası’nda Cüdeyde, Dehep, Çatalhöyük ve Tell Tainat gibi alanlarda Chicago Üniversitesi Oriental Institute tarafından yürütülmüştür. 1936 yılında British Museum adına Sir Leonard Woolley Samandağ El-Mina Mevkii'nde; 1937-1948 yılları arasında ise Tell Atçana'da (Aççana Höyüğü) kazılar gerçekleştirilmiştir. Princeton Üniversitesi’nin 1932-1939 arasında yürüttüğü kazılar sonucunda ortaya çıkan mozaikler, müzenin temel koleksiyonunu oluşturmuştur.
Hatay Arkeoloji Müzesi’nin ilk binası 1939 yılında tamamlanmış, müze 23 Temmuz 1948 tarihinde ziyarete açılmıştır. Ancak artan koleksiyon ve ziyaretçi yoğunluğu nedeniyle müze yapısı yetersiz kalmış ve 2011 yılında yeni müze binasının inşaatı başlamıştır. Yeni bina 28 Aralık 2014 tarihinde hizmete girmiştir.
Mimari ve Teknik Donanım
Yeni müze binası 53.500 metrekarelik bir arazi üzerinde yer almakta olup 32.754 metrekare kapalı alana ve 10.700 metrekarelik sergi alanına sahiptir. Müze, interaktif paneller, dijital ekranlar ve mimari canlandırmalar gibi çağdaş donanımlarla zenginleştirilmiştir. Ayrıca, Prehistorik Çağ'dan Roma ve Bizans dönemine kadar uzanan yapı canlandırmaları da sergi deneyimini desteklemektedir.
İç Mekan. (T.C. Hatay Valiliği)
Arkeolojik Kazılar
Müzenin arkeolojik koleksiyonu, Hatay ve çevresinde gerçekleştirilen çok sayıda kazıdan elde edilen buluntulara dayanmaktadır. Chicago Üniversitesi Oriental Institute, British Museum ve Princeton Üniversitesi’nin yürüttüğü kazılar sonucunda, Cüdeyde, Dehep, Tell Tainat, Tell Aççana, El-Mina ve Amik Ovası’ndaki diğer höyüklerden sayısız eser çıkarılmıştır. Özellikle Roma ve Bizans dönemine ait mozaikler, müzenin temel koleksiyonunun önemli bir bölümünü oluşturur. Bu mozaiklerin bir kısmı günümüzde Hatay Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmekte, bir kısmı ise yurtdışındaki müzelerde ve özel koleksiyonlarda yer almaktadır.
Yakto Mozaiği. (Kültür Portalı)
Koleksiyonlar
Müze koleksiyonu, tarihî süreçlere göre kronolojik bir düzende yedi tematik başlık altında sunulmaktadır:
- Prehistorik ve Paleolitik Dönem Kültürü: Üçağızlı Mağarası canlandırması ve Amik Ovası höyüklerinden elde edilen buluntular.
- Helenistik ve Roma Dönemi: Antiocheia’nın kuruluşu ve dönemin günlük yaşantısını yansıtan eserler.
- Bizans Dönemi: Bu dönemin mozaik sanatı ve dini etkileriyle şekillenmiş eserler.
- Nekropol Kültürü: Mezar stelleri, lahitler ve diğer defin kültürü buluntuları.
- Orta Çağ ve İslam dönemi eserleri.
- Güncel kazı ve sergi alanları.
- Hatay arkeolojisi genel sunumu.
Hatay Kronolojisi. (Turkish Museums)
Mozaik Koleksiyonu
Müzede sergilenen mozaiklerin toplam yüzölçümü 3.250 metrekare olup bu özellik Hatay Arkeoloji Müzesi’ni dünyadaki en büyük mozaik koleksiyonuna sahip müzelerden biri hâline getirmiştir. “Terkedilmiş Ariadne Mozaiği”, “Yakto Mozaiği”, “İskelet Mozaiği”, “Mevsimler Mozaiği” ve “Venüs’ün Doğuşu” gibi eserler bu koleksiyonun öne çıkan örnekleri arasında yer almaktadır.
Mozaik koleksiyonunun yanı sıra müzede taş heykeller, mimari öğeler, yazıtlar, sikkeler ve günlük yaşam eşyaları da bulunmaktadır. Tell Tayinat’ta ortaya çıkarılan Geç Hitit Dönemi’ne ait Şuppiluliuma heykeli, Antakya Lahdi, Tyche heykeli gibi örnekler koleksiyonun dikkat çeken parçaları arasındadır. Ayrıca Helenistik dönemden İslamî döneme kadar uzanan geniş bir zaman dilimini kapsayan arkeolojik malzeme, farklı kültürlerin Hatay coğrafyasındaki izlerini belgelemektedir.
Taban Mozaiği. (Kültür Portalı)
Öne Çıkan Eserler
Müzede yer alan eserlerin her biri, dönemlerinin kültürel ve sanatsal özelliklerini yansıtır. Öne çıkan bazı eserler şunlardır:
Kral Şuppiluliuma Heykeli: Geç Hitit Krallığı'na ait Luvi dilinde yazıtlar içeren yaklaşık 1,5 ton ağırlığında heykel, bazalttan yapılmıştır. Bu heykel, Tell Tayinat Höyüğü'nde bulunmuştur.
Şuppiluliuma Heykeli. (Kültür Portalı)
Antakya Lahdi: Roma Dönemi’ne ait bu lahit, saygın bir kişiye ait olduğunu düşündüren figürlerle süslenmiştir.
Tanrıça İştar Heykelciği: Lapis Lazuli taşından yapılmış bu eser, Geç Tunç Çağı’na tarihlenir ve müzenin en özel parçalarından biridir.
Tyche Heykeli: Antiokheia’nın talih tanrıçası olarak tanınan bu figür, Helenistik ve Roma dönemlerinden kalmadır.
Tyche Heykeli. (Kültür Portalı)
Aba ve Meşlah Dokumaları
Müzenin etnografya bölümünde Hatay yöresine ait aba ve meşlah dokumalarından oluşan özel bir koleksiyon yer almaktadır. Bu dokumalar sosyal statü göstergesi olarak kullanılmış, ayrıca soğuk ve sıcaktan korunma amacıyla giyilmiştir. Hatay Arkeoloji Müzesi envanterinde kayıtlı olan bu dokumalardan beşi sırma aba, biri ise meşlahtır. Dokumaların çözgüsünde pamuk, atkısında yün, bezemede ise sim sırma ve ipek gibi malzemeler tercih edilmiştir. Motifler arasında göz, akıtma, saç bağı, kurtağzı, stilize çiçek ve geometrik desenler yer alır.
Ziyaret Bilgileri
Müze, yıl boyunca her gün ziyarete açıktır. Kış döneminde (2 Ekim - 14 Nisan) 08:30-17:00, yaz döneminde (15 Nisan - 1 Ekim) ise 08:30-19:00 saatleri arasında hizmet vermektedir. Müze, Hatay ili Antakya ilçesi Maşuklu Mahallesi Atatürk Caddesi üzerinde yer almaktadır. Ziyaretçiler Müzekart ile giriş yaparak sesli rehberlik hizmetinden yararlanabilmektedir.
