Basın Müzesi, İstanbul’un Fatih ilçesi Çemberlitaş semtinde, Maarif Nazırı Saffet Paşa tarafından 1865 yılında Neo-klasik tarzda inşa edilen tarihi binada yer alan, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’ne bağlı bir ihtisas müzesidir. Türkiye’nin ilk basın müzesi olmasının yanı sıra, dünyadaki sayılı basın müzeleri arasında yer almaktadır. Müzede, Türk basın tarihine ait belgeler, gazetecilik mesleğinde kullanılmış araçlar, önemli gazetecilerin kişisel eşyaları ve çeşitli sergiler yer alır.

Tarihi Bina ve Kuruluş Süreci

Basın Müzesi’nin bulunduğu bina 1865 yılında Maarif-i Umumiye Nezareti olarak inşa edilmiştir. Sonrasında İstanbul Darülfünun olarak kullanılmış ve 1875 yılında bu binada Uluslararası Resim Sergisi düzenlenmiştir. II. Abdülhamit döneminde bina sansür dairesi olarak kullanılmış, 1908 yılında ise İstanbul Belediyesi’ne devredilmiştir. 1908–1983 yılları arasında belediyenin çeşitli birimleri tarafından kullanılmıştır.

1983 yılında dönemin İstanbul Belediye Başkanı Abdullah Tırtıl ile Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Yönetim Kurulu (başkan Nezih Demirkent) arasında yapılan görüşmeler neticesinde binanın Basın Müzesi’ne dönüştürülmesi kararlaştırılmıştır. 1984–1988 yılları arasında binada restorasyon çalışmaları yapılmış ve müze 9 Mayıs 1988 tarihinde hizmete açılmıştır.

Genel Yapı ve İşlev

Müze, dört kattan oluşan bir yapıya sahiptir. Çemberlitaş’taki konumu itibarıyla Sultanahmet – Beyazıt turistik bölgesinin kültürel ve sanatsal merkezlerinden biri durumundadır. Müze, yalnızca sergileme amacı taşıyan bir yapı değil; aynı zamanda kültürel etkinliklerin, panellerin, seminerlerin ve sanat sergilerinin düzenlendiği çok işlevli bir yapıdır. Müze; sergileme alanlarının yanı sıra sanat galerileri, kütüphane, arşiv ve belge merkezi, el sanatları salonu gibi birimlere de sahiptir.

Müze Yapısı ve Kat Planı

Dört kattan oluşan müzede, basın teknolojileri, gazetecilik tarihine ait belgeler, kişisel eşyalar, sanat galerileri ve kütüphane gibi bölümler yer alır. Sultanahmet – Çemberlitaş – Beyazıt bölgesindeki konumuyla önemli bir kültür-sanat merkezi niteliğindedir.

Müze Bölümleri

Basın Tarihi Bölümü

Bu bölümde Osmanlı’dan Cumhuriyet dönemine uzanan süreçte Türk basınının gelişimi belgeler ve yayın örnekleriyle aktarılmaktadır. 1729 yılında İbrahim Müteferrika tarafından kurulan matbaanın 1/1 oranındaki maketi bu bölümde sergilenmektedir. Matbaanın bastığı örnek yayınlar ve dönemin gravürleriyle zenginleştirilmiş sergi düzeni bulunmaktadır. Ayrıca Türkiye’deki ilk gazetecilik faaliyeti olan Vekayi-i Mısriye gazetesine (1828) ait belgeler, 2. Meşrutiyet döneminde yaşanan basın hareketliliğine dair yayınlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin açılışını duyuran yayınlar ve Harf Devrimi sonrasına ait Türkçe ve Latin harfli gazeteler bu bölümde ziyaretçilere sunulmaktadır.

Dizgi ve Baskı Makineleri Bölümü

Basın teknolojisinin tarihsel gelişimini belgeleyen bu bölümde taşbaskıdan ofsete kadar pek çok baskı türüne ait makineler yer almaktadır. Taş baskı örnekleri, 1870 tarihli prova tezgâhı, 1892 tarihli tipo baskı makinesi, entertip dizgi makinesi, kurşun harf döken aygıtlar, prova presleri, giyotinler ve ofset makineleri bu bölümde bulunmaktadır. Leipzig yapımı Spies marka ofset baskı makinesi çalışır durumda sergilenmektedir. Tipo baskı tekniği için kullanılan çeşitli kalıplar, tahta harf kasaları ve kabartma makineleri de bu bölümde yer almaktadır. Klişehane kısmında klişe üretiminde kullanılan araçlar, Anadolu Ajansı’nın erken dönemlerde kullandığı makinelere ait örnekler de bulunmaktadır.

Anı Eşyaları Bölümü

Bu bölümde Türk basın hayatına iz bırakmış gazeteci ve yazarların kişisel eşyaları sergilenmektedir. Abdi İpekçi, Çetin Emeç, Sabiha Sertel, Zekeriya Sertel, Nazım Hikmet, Sabahattin Ali, Peyami Safa, Namık Kemal, Reşat Nuri Güntekin, Burhan Felek, 15 Temmuz şehidi Mustafa Cambaz,Sedat Simavi, Cihad Baban, Ahmet Emin Yalman gibi isimlere ait objeler bu alanda yer almaktadır. Sergilenen bazı örnekler arasında Abdi İpekçi’nin ilk maaşından sakladığı para, vurulduğu sırada üzerinde bulunan ve kurşun nedeniyle kırılan kalemi; Çetin Emeç’in suikasta uğradığında taktığı kravat ve son okuduğu kitap; Mehmet Ali Birand’ın saati; Burhan Felek’in eski Türkçe yazdığı köşe yazıları; Sedat Simavi’nin göz banyosu kabı; Orhan Erinç’in Yassıada duruşmalarına ait giriş kartı gibi nesneler bulunmaktadır. Cemiyet tarafından yaptırılan yağlı boya portreler ve anı defterleri de bu koleksiyonun bir parçasıdır.

^{Sergilenen Objeler (AA)}

^{Sergilenen Objeler (AA)}

Sanat Galerileri

Basın Müzesi bünyesinde yer alan altı ayrı sanat galerisi, resim, seramik, heykel, gravür, tezhip, minyatür, hat ve ebru gibi sanat dallarında sergilere ev sahipliği yapmaktadır. Her 19 günde bir yenilenen sergilerle yerli ve yabancı sanatçıların eserleri ziyaretçilere sunulmaktadır. Salonlar, sanatçıların eser sayısı ve teknik ihtiyaçlarına göre farklı boyutlarda hazırlanmıştır. Aydınlatma sistemleri izleyici ve sanatçılar açısından uygun koşullar sağlamaktadır.

Kütüphane ve Belge-Bilgi Merkezi

1998 yılında yeniden düzenlenen Basın Müzesi Kütüphanesi, medya, gazetecilik, iletişim, sosyoloji, tarih ve kültür alanlarında uzmanlaşmış bir araştırma merkezidir. Kütüphane koleksiyonunda gazete ve dergi ciltlerinin yanı sıra binlerce kitap bulunmaktadır. Kütüphane, sessiz çalışma ortamı sunan 25 kişilik bir okuma salonuna sahiptir. Dijital ortamda 1.081 adet gazete PDF’si kayıtlıdır. Demirbaş kaydında 26.786 nesne yer almakta olup, toplam arşivlenen materyal sayısı yaklaşık 30.000’e ulaşmaktadır. Müze objelerine dair kayıtlı envanter sayısı 204’tür.

El Sanatları Sergi Salonu

Yerli ve yabancı sanatçılara açık olan bu salonda her yaş grubundan ziyaretçiye hitap eden el sanatları ürünleri sergilenmektedir. Hafta içi ve cumartesi günleri 10:00–19:00 saatleri arasında açıktır.

Ziyaret Bilgileri

Basın Müzesi ziyarete açık ve ücretsizdir. Müze katı, hafta içi her gün 14.00–16.30 saatleri arasında gezilebilir. Turist grupları ve okul ziyaretleri gibi toplu geziler için önceden Basın Müzesi Müdürlüğü’ne yazılı başvuru yapılması gerekmektedir.

Müze Envanteri

• Demirbaş kayıtlı nesne sayısı: 26.786
• Toplam kayıtlı eser/evrak sayısı: 30.000’e yakın
• Dijital kayıtlar: 1.081 gazete PDF’si
• Objeler: 204 adet

Ziyaretçi Profili

Müze; yerli ve yabancı turistler, araştırmacılar, iletişim fakültesi öğrencileri ve medya profesyonelleri tarafından ziyaret edilmektedir.