Bozyazı kavutu; keçiboynuzu (Ceratonia siliqua), yer fıstığı (Arachis hypogaea L.), susam (Sesamum indicum L.) ve akdarının (Sorghum bicolor L. Moench) dövülerek hazırlanmasıyla elde edilen, pişirme gerektirmeyen geleneksel bir Yörük yiyeceğidir. Kahverengi renge sahip, helvamsı yapıda ve çikolatalı tahini andıran aromasıyla dikkat çeker. Hafif tatlıdır ve ilave şeker içermez. Ürünün içeriğindeki yemişler doğal şeker kaynağıdır.

Geçmişte uzun yolculuklarda tercih edilmiş, hayvancılıkla uğraşanlar arasında günlük besin olarak tüketilmiştir. Bu kullanım biçimi yörede ürünün “çoban helvası” adıyla anılmasına neden olmuştur.

Bileşimi Geleneksel tarifte aşağıdaki oranlarla dört temel bileşen yer almaktadır:

• Yer fıstığı: %50
• Keçiboynuzu: %25
• Susam: %12,5
• Akdarı: %12,5

Üretim Yöntemleri

Geleneksel Yöntem: Geleneksel üretimde keçiboynuzu, yer fıstığı, susam ve akdarı yöresel olarak temin edilir ve “dibek taşı” adı verilen içi oyulmuş sert kaya içinde dövülerek helva kıvamı elde edilir. Bu işlem, “solgu” olarak adlandırılan ve katran ile ladin ağaçlarından yapılan tokmaklarla gerçekleştirilir. Keçiboynuzu öncelikle macun kıvamına gelene kadar dövülür; ardından sırayla yer fıstığı ve akdarı eklenir; en son susam katılarak karışım helva kıvamına ulaşana kadar dövülür.

Endüstriyel Yöntem

Endüstriyel üretimde bileşen oranları korunur. Üretim öncesinde gıda bileşenlerinin nem oranları ölçülür; nem giderme işlemleri kontrollü sıcaklıklarda gerçekleştirilir:

• Yer fıstığı: 80 °C’de 60 dakika
• Akdarı: 60 °C’de 45 dakika
• Susam: 60 °C’de 20 dakika

Kurutma sonrası öğütme işlemi yapılır ve karışım mikser veya değirmen yardımıyla inceltilerek yoğurma kazanına alınır. Susamın eklenmesiyle yoğurma işlemi başlar ve yaklaşık 45 dakika sonunda helva kıvamına ulaşılır. Ürün istenilen şekillerde hazırlanarak tüketiciye sunulur.

Saklama koşulları

• Oda sıcaklığı (25–30 °C): 3 ay
• Buzdolabı koşulları: 1 yıl

Coğrafi Bağ ve Tescil Bilgisi

Bozyazı kavutu, 03.09.2020 tarihinde mahreç işaretiyle tescillenmiş bir üründür. Tescil, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında alınmış olup, üretim ve işleme sürecinin tamamının Mersin ili Bozyazı ve Anamur ilçeleri sınırlarında gerçekleştirilmesi gereklidir. Ürünün ün bağı, bu coğrafi sınırda uzun yıllar boyunca geleneksel yöntemle pişirilmeden üretilmesinden kaynaklanmaktadır.

Denetim Mekanizması

Ürünün üretimi ve coğrafi işaret kullanımına ilişkin denetimler, Dokuma ve Kültür Ürünleri Geliştirme Derneği (DOKUDER) koordinasyonunda yürütülmektedir. Denetim mercii aşağıdaki kurumlardan birer temsilciden oluşur:

• Dokuma ve Kültür Ürünleri Geliştirme Derneği
• Bozyazı Belediyesi
• Bozyazı Esnaf ve Sanatkârlar Odası
• Bozyazı İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü

Denetimler yılda en az bir kez yapılmakta; ürünün üretim tekniklerine uygunluğu, bileşen oranları, coğrafi sınır içinde üretilip üretilmediği ve akdarı kullanımı gibi unsurlar kontrol edilmektedir. Gerekli görüldüğünde kamu veya özel sektörden uzman desteği alınabilmektedir. Tescil ettiren, bu kapsamda hakların korunması adına hukuki süreçleri yürütme sorumluluğuna da sahiptir.