Göynüş Vadisi, Afyonkarahisar ili, İhsaniye ilçesi sınırlarında yer alan, Frig dönemine ait kaya anıtları, mezarlar, yerleşim alanları ve dinsel yapıları ile öne çıkan bir arkeolojik peyzaj alanıdır. Frigya'nın en yoğun kült alanlarından biri olarak kabul edilen vadide kaya bloklarına oyulmuş yapılar, açık hava tapınakları, mezar odaları ve anıtsal düzenlemeler görülmektedir. Bölge, volkanik tüf formasyonlarının aşınmasıyla oluşan doğal kaya oluşumlarının Frig dönemi ustaları tarafından işlenmesiyle kültürel bir doku kazanmıştır. Vadide Aslantaş, Yılantaş, Maltaş ve Kumcaboğaz anıtları bulunmaktadır.

Coğrafi Özellikler

Vadi, Afyonkarahisar’ın kuzey kesiminde, İhsaniye ilçesine bağlı Kayahan (Kayıkhan) kasabası yakınlarında konumlanmaktadır. Jeomorfolojik açıdan tüf yapılı kayalık alanların hâkim olduğu bölge, hem doğal hem de kültürel unsurların bir arada bulunduğu arkeolojik bir peyzaj niteliğindedir. Bu doğal kayaç yapısı, Frigler tarafından oyularak barınma, gömü ve ibadet amaçlı mekânlara dönüştürülmüştür.

Tarihsel Bağlam

Göynüş Vadisi, Frig kültür coğrafyasının önemli merkezlerinden biridir. Kaya anıtları ve mezar mimarisi, Friglerin hem inanç dünyasına hem de sosyal yaşam pratiklerine dair ipuçları taşımaktadır. Vadideki anıtsal örnekler, bölgenin ritüel ve anıtsal mimari açısından uzun süreli kullanım gördüğünü göstermektedir. Ayrıca vadi, Orta Frig döneminin kült yaklaşımını temsil eden bir kutsal alan düzeni sunmaktadır.

Arkeolojik Unsurlar

Göynüş Vadisi, kaya anıtları, mezar odaları ve nişlerle birlikte geniş bir arkeolojik çeşitliliğe sahiptir. Kayalıkların cephelerine işlenmiş anıtsal mezarlar, dini amaçlı kaya işçiliği yapıları ve yer yer mekân düzenlemeleri vadinin kutsal bir kompleks olarak kullanıldığını göstermektedir. Anıtların ölçüselliği ve konumlandırılışları, bölgenin yalnızca yerleşim değil, aynı zamanda ritüel bir merkez olduğunu da ortaya koymaktadır.

Koruma Durumu

Göynüş Vadisi, sahip olduğu kültürel peyzaj ve Frig kaya anıtları nedeniyle korunması gerekli kültürel miras alanı olarak değerlendirilmektedir. Arkeolojik dokunun hem doğal hem de insan kaynaklı tahribata karşı korunması, bölgenin taşıdığı tarihsel önem nedeniyle önem taşımaktadır. Türkiye’de Frig vadileri kapsamında değerlendirilen bu alan, bilimsel ve turistik yönüyle kültürel bir miras konumundadır.