Güce, Karadeniz Bölgesi’nde yer alan Giresun'un bir ilçesidir; Karadeniz sahil yoluna yaklaşık 55 km, Giresun il merkezine ise yaklaşık 90 km uzaklıktadır. 2024 yılı ADNKS verilerine göre nüfusu 8 303 kişidir. İlçenin ekonomisi ağırlıklı olarak fındık ve çay üretimine dayanır ve 7 Ocak 2020 tarihli Resmî Gazete kararıyla yayla turizm merkezi ilan edilerek bölgesel turizm potansiyeli güçlendirilmiştir.
Tarih
Güce ilçesi, Karadeniz’in iç kesimlerinde konumlanan ve tarih boyunca bölgesel savunma, göç yolları ile tarımsal ürünlerin üretim ve ticaretine ev sahipliği yapmış çok katmanlı bir yerleşim alanıdır. İlçenin adı, Türkçe sözvarlığında “kırılmış buğday, yarılmış mısır ve burçak” anlamlarına gelmekte, bazı yerel incelemelerdeyse “küçe” sözcüğüyle semantik yakınlığı vurgulanmaktadır. Bu toponimin kökeni, İslamöncesi dönemde bölgeye iskân edilen Turanî kökenli Kavimler’e; özellikle Karlukların bir kolu olan Küçeli oymağına dayandırılır. Yerleşim birimlerinden Gücesey ve Kızıltaş köyündeki Göcü Mahallesi ise bu kavimlerin bölgedeki varlığının coğrafi izleri olarak yorumlanır.
Tarihi gelişim sürecinde Karadeniz sahil şeridindeki kolonileşme eğilimlerinin bir parçası olarak adı anılan coğrafya, sırasıyla Kaslar, Gutiler, Mosklar, Tibarenler, Kimmerler, İskitler ve Medler; daha sonra Pers hâkimiyetine bağlı Kolhlar, Diriller ve Halipler gibi halklarca ziyaret ve iskâna açılmıştır. Bu kavimlerin sahil boyunca kurdukları ticari yerleşmelerin Güce topraklarına nasıl nüfuz ettiği kesin olarak bilinmemekle birlikte, bölgedeki arkeolojik ve toponomik araştırmalar, çok katmanlı bir iskân tarihine işaret eder.
İslamiyet’in bölgeye yayılması, Çepni Türklerinin Yukarı Kelkit havzasından başlayıp Harşit Vadisi’ni izleyerek iç bölgelere inmesiyle hız kazanmıştır. On dördüncü yüzyıl ortalarından itibaren Melik Ahmed Bey ve oğlu Melik Mehmed Bey gibi Çepni önderlerinin teşvik ve organizasyonuyla gerçekleşen bu göç dalgası, bölgenin Türk düzenine uyumunu sağlamış, yeni köy yerleşmelerinin temelini atmıştır.
Osmanlı idari düzeni içinde, Güce ve çevresi uzun yıllar Tirebolu kazasına bağlı bir nahiye olarak kalmış; 1486 tarihli tahrir defterlerinde Alahnas nahiyesi adıyla dokuz köyden oluşan bir mali–idari birim olarak yer almıştır. Cumhuriyet’in ilanından sonraki ilk tasnif çalışmalarında da Güce, aynı statüsünü koruyarak Tirebolu’ya bağlı bucak ya da nahiye düzeyinde varlığını sürdürmüş, coğrafi konumu ve zengin orman varlığı sayesinde hem geçiş güzergâhı hem de yöresel ekonomi açısından hayati önem taşımıştır.
1975 yılında, Giyimli, Kemaliye ve Tevekli köylerinin birleştirilmesiyle Güce belde belediyesi teşkil edilmiş; bu gelişme, yöredeki yönetim ihtiyaçlarını karşılama yönünde atılan ilk formal adımdır. Bunu takiben, 20 Mayıs 1990 tarihli ve 3644 sayılı Kanun ile Güce, bağlı olduğu Tirebolu ilçesinden ayrılarak müstakil bir ilçe haline getirilmiş; ilçe teşkilatı ise 5 Ağustos 1990 tarihinde fiilen faaliyete geçmiştir.
Coğrafya ve İklim
Güce, 40° 53′ K enlemleri ile 38° 48′ D boylamları arasında yer alır ve deniz seviyesinden ortalama 341 m yükseltidedir. Giresun–Trabzon sahil yolundan 14 km içeride, il merkezine 49 km, Espiye’ye 18 km, Tirebolu’ya 21 km ve Ordu–Giresun Havalimanı’na 78,5 km uzaklıktadır. İlçe, kuzeyde Tirebolu; doğuda Tirebolu ve Doğankent; batıda Espiye; güneyde ise Gümüşhane ili Kürtün ilçesi ile çevrilidir. Bu konum, hem sahil bölgelerine yakınlık hem de iç kesimlere yönelik doğrudan geçiş imkânı sunar.
Güce’nin arazi yapısı genel olarak engebeli olup, Doğu Karadeniz Dağları’nın batıya uzanan kolları üzerinde şekillenir. Kuzeyden güneye doğru yükselen yamaçlar, Gelevera, Karaovacık ve Karadoğa dereleri ile bunların kollarınca derin, dar tabanlı vadiler oluşturur. İlçenin en yüksek noktasını, 2 120 m ile Ciritli Tepesi teşkil eder; ayrıca Çaldağı, Alitepe, Pehlivantepe, Şıhtepe, Civiltepe, Gürcütepe ve Hambartepe gibi zirveler de yer alır. Yüzölçümü 351 km²’yi bulan alanda, arazi genellikle dik ve parçalı bir yapı sergiler. Jeolojik olarak, bölge Mezozoik dönemde oluşmuş olup, yer yer Üst Kretase yaşlı volkanik fasiyes özellikleri gösterir. Bu nedenle kayacılık ve toprak özellikleri, hem doğal bitki örtüsünün çeşitlenmesine hem de erozyon ve heyelan riskine zemin hazırlar. İlçe, Türkiye’nin 4. derece deprem riski taşıyan zonu içinde yer alır.
Güce’nin başlıca akarsuları, ilçe sınırları içinde doğan ve çevre vadileri derinleştiren Gelevera, Karaovacık ile Karadoğa dereleridir. Gelevera Deresi, adını Gelevera yaylasından alır ve Özlüce Deresi olarak da bilinir. Gümüşhane sınırlarında bir mesafe kat ettikten sonra Giresun sınırına girer; 1 545 m rakımda Gökçebel Barajı’nda toplanan suları, Espiye yönünde Karadoğa Deresi ile birleşerek yoluna devam eder. Yaklaşık 80 km uzunluğundaki bu dere, bölgedeki akarsu rejiminin sürekliliğini ve vadisel oluşum süreçlerini belirler.
İlçede iklim, tipik Karadeniz ikliminin tüm karakteristik özelliklerini taşır. Yazlar serin, kışlar ise ılık geçer; yağış rejimi yıl boyunca düzenli dağılır ve nem oranı yüksektir. Bu iklim yapısı, su kaynaklarının sürekliliğini sağlarken, yamaçlardaki zengin orman örtüsünü de besler.
Nüfus ve Demografi
Güce ilçesi, Karadeniz Bölgesi’nin doğu kıyı kuşağında yer alan, tarımsal üretime dayalı kırsal bir merkeze sahiptir. 1975 yılında belde konumuna kavuşan yerleşim, 20 Mayıs 1990 tarihli ve 3644 sayılı kanun ile resmî olarak ilçe statüsüne terfi etmiş; ilçe kaymakamlığı 1991 yılında fiilen görev yapmaya başlamıştır. İlçe merkezinin deniz seviyesinden ortalama 340–360 metre yükseklikte konumlanması, hem iklimsel hem de ekonomik özellikleri üzerinde belirleyici olmuştur.
2024 yılı nüfus sayımına göre Güce’nin toplam nüfusu 8 303 kişidir. Bu nüfusun 4 232’sini erkekler, 4 071’ini kadınlar oluşturmaktadır; cinsiyet dağılımı yaklaşık olarak %51 erkek, %49 kadın şeklinde dengelidir. İlçenin son on sekiz yıllık dönemde kaydettiği nüfus değerleri, göç hareketleri ve doğal artış arasında dalgalı bir seyir izlemiştir. 2008 yılında 8 839’a ulaşan en yüksek değerini takiben, tarımsal geçim kaynaklarının kısıtlılığı ve ekonomik alternatif arayışlarının artmasıyla 2015’te 7 740’a gerileyen nüfus, 2023’te 8 574 ile yeniden yükselişe geçmiş, 2024’te ise 8 303’e çekilmiştir. Bu dalgalanmalar, özellikle genç ve çalışma çağındaki nüfusun büyük kentlere yönelen iç göç eğilimini yansıtmaktadır.
Cinsiyet temelli analizde erkek nüfusun kadın nüfusu yaklaşık olarak yıldan yıla %1–2 oranında aşması, tarımsal emek yoğunluğunun erkek işgücüne olan talebinin bir yansıması olarak yorumlanabilir. Yaş gruplarına ait detaylı veriler bulunmasa da, belde-köy yapısının yoğunluğu kırsal aile modeli ve geleneksel kalabalık hane yapısını koruduğunu göstermektedir. İlçe merkezi ile bağlı köyler arasındaki nüfus dağılımında merkez aleyhine hafif bir nüfus yoğunlaşması gözlenmekte; merkez nüfusunun 4 957 kişi olduğu, köy ve beldelerde ise 3 346 kişinin yaşadığı tahmini olarak bildirilmektedir.
Coğrafi erişilebilirlik bakımından ilçe, Giresun merkezine yaklaşık 55 kilometre, Tirebolu’ya 21 kilometre, Espiye’ye 18 kilometre mesafede yer alır. Komşu idari birimler arasında Tirebolu, Doğankent, Espiye ve Gümüşhane’nin Kürtün ilçesi bulunur. Bu konum, ticaret ve hizmet hareketliliğinde sınırlı da olsa bir hassasiyet doğurmakta, özellikle genç nüfusun eğitim ve istihdam arayışları için büyük merkezlere yönelişini kolaylaştırmaktadır.
Ekonomi
Güce ilçesinin ekonomik yapısı, coğrafi ve iklimsel koşulların yoğun şekilde şekillendirdiği, çeşitlilikten ziyade belirli kırsal faaliyetlere dayalı bir profil çizmektedir. İlçenin arazi envanteri, genel olarak dik yamaçlara sahip bir yapıda olup, yalnızca ilçe merkezi ve çevresinde sınırlı düzlüklere rastlanmaktadır. Bu topoğrafya, tarımsal üretim modelinin büyük ölçüde fındık bahçelerine yönelmesine imkân tanımakta, daha sınırlı ölçekli çay ve diğer örtü altı ürünlerinin yetiştirilmesine alan açmaktadır. Böylece ilçe ekonomisinin omurgasını, eğimli arazilerde yoğunlaşan modern ve geleneksel fındık tarımı oluşturmaktadır.
Tarım sektörü içinde fındık üretimi, hem ilçe topraklarının hem de nüfusun önemli bir bölümünün geçim kaynağını teşkil eder. Ekip dikilebilir alanların büyük kısmında yoğun fındık bahçeleri yer alırken, geri kalan kısımlarda çay tarımı yapılmaktadır. Bunun yanı sıra, halkın kendi ihtiyaçlarını karşılamak üzere mısır, sebze ve meyve üretimi düzeyinde küçük ölçekli ekim alanları da bulgundur. Yetiştirilen ürünlerin hasadı, daha geniş bölgesel pazarlarla ilişkilendirilerek kırsal ekonomiye doğrudan katkı sağlar; buna karşılık ürün fiyatlarındaki dalgalanmalar, üreticileri ekonomik belirsizliklerle yüz yüze bırakabilmektedir.
Hayvancılık, arıcılık ve ormancılık, tarıma ek olarak ilçedeki diğer tarımsal/erişilebilir faaliyet alanlarını oluşturur. Ahır hayvancılığı düzeyinde yürütülen küçükbaş ve büyükbaş hayvancılık, özellikle mera alanlarının elverişli olduğu yayla mevsimlerinde yoğunlaşır. Apilik faaliyetleri (arıcılık) ise çiçek çeşitliliği yüksek orman içi ve yayla ekosistemleri sayesinde önemli bir yan gelir kalemi yaratır. Öte yandan, ilçe sınırları içinde yaygın orman varlığı, hem odun hammaddesi temini hem de bal, mantar ve yemiş gibi orman ürünlerinin ticarete konu olması bakımından kırsal gelir çeşitliliğini destekler.
Sanayileşme düzeyi kırsal profilin doğal bir uzantısı olarak sınırlı kalmakta, ilçede ölçekli tek sanayi tesisi olarak özel sektöre ait bir çay fabrikası faaliyet göstermektedir. Bunun yanında, kereste işleme ve ağaç doğrama atölyeleri gibi küçük ölçekli dönüşüm işletmeleri, yörede üretilen hammaddeyi katma değerli ürüne dönüştürerek yerel istihdama katkıda bulunur. Ancak bu işletmeler, artan rekabet ve lojistik zorluklar nedeniyle genellikle mevsimlik veya parça başı üretim modelini sürdürmektedir.
Doğa turizmi açısından büyük bir potansiyele sahip olan ilçe, bu imkânı ekonomik bir avantaja dönüştürememiştir. Zengin orman örtüsü, yüksek yayla alanları ve Karadeniz ikliminin sunduğu eşsiz biyolojik çeşitlilik, henüz planlı turizm altyapısı ve hizmetleriyle bütünleştirilememiş; bu nedenle turizm kaynaklı gelir akışı ihmal edilebilir düzeyde kalmıştır. Mevcut koşullar, ekoturizm, yaya ve bisiklet rotaları ile kırsal turizm modelleri için fırsatlar barındırsa da, yatırım ve tanıtım eksikliği bu potansiyelin güncel ekonomik katma değere dönüşmesini engellemektedir.
Yaylacılık, hem geçim hem de kültürel boyutlarıyla ilçenin ekonomi ve sosyal hayatında önemli bir yer tutar. Haziran ve temmuz aylarında bölge halkının yüksek rakımlı yaylalara göç ederek gerçekleştirdiği hayvancılık faaliyetleri ve yayla şenlikleri; süt, peynir ve diğer hayvansal ürünlerin üretimini, mevsimlik iş imkânlarını ve yöresel el sanatlarının pazarlanmasını beraberinde getirir. Bu dönemde artan nüfus hareketliliği, küçük ölçekli ticaret ve hizmet sektöründe canlılık yaratır.
El sanatları ve yöresel üretim de kırsal ekonominin ayrılmaz bir parçasını oluşturur. Odun ateşinde pişirilen geleneksel ekmekler, Tevekli beşiği üretimi, ağaç oymacılığı ve son zamanlarda gelişme eğilimi gösteren halı-kilim dokumacılığı, hanelere ve yerel pazarlara ek gelir sağlamaktadır. Bu faaliyetler, kültürel mirasın korunmasına aracılık ederken, kırsal turizmin gelişimi ve yerel markalaşma açısından da potansiyel taşımaktadır.
Turizm - Kültür - Mutfak
Güce, Karadeniz’in doğu kıyı kuşağında, Giresun il merkezine yaklaşık 57 km uzaklıkta konumlanmış, tipik yayla yerleşim örneklerinden biridir. 20 Mayıs 1990 tarihli 3644 sayılı kanunla ilçe statüsüne kavuşan bölge, hem doğal hem de kültürel unsurları bir arada barındıran özellikleriyle öne çıkar. Karadeniz sahil yoluna 55 km, Ordu-Giresun Havaalanı’na 110 km mesafede yer alan ilçe, 2020 yılında “Güce Yayla Turizm Merkezi” ilan edilerek bölgesel turizm planlamalarında önemli bir yayla destinasyonu haline gelmiştir.
İlçe topraklarının büyük bölümü hafif eğimli ve kol çatallı yayla düzlüklerinden oluşur; merkez dışında düzlük arazi neredeyse yok denecek kadar azdır. En yüksek nokta 2 120 m ile Ciritli Tepesi olarak kaydedilmiştir. Turizm merkezinin toplam alanı 1 201 hektar olup, yayla teması ekseninde çevre düzeni planları tamamlanmış, nazım imar planı ise 2023’te onaylanmıştır. Bu yaylalarda; haziran-temmuz aylarında düzenlenen şenliklerle bölgeye özgü folklorik öğeler sergilenirken, konuklarına doğa yürüyüşleri, foto-safari ve yayla kültürünü deneyimleme imkânı sunulur.
Güce’nin halk ağzında “yerleşim yeri” anlamına gelen adı, Türkmen kökenli Gücefteroğulları’ndan gelir. İlçe ve köylerinde, halkın kolektif belleğinde yaşatılan geleneksel yayla şenlikleri; horon, kemençe eşliğinde türküler ve yerel oyunlarla zenginleşir. Yaylalar arasında özellikle Ağaçbaşı ve Garaovacık’ın adı anılır. Yayla kültürüyle iç içe gelişen ağaç oymacılığı, tevekli beşik yapımı, kilim ve halı dokumacılığı gibi el sanatları kuşaklar boyu aktarılır. Bölge halkı, odun ateşindeki tandırda pişirilen ekmekleri, cukka mantısı ve geleneksel yayla peyniri eşliğinde tüketerek hem mutfak hem de zanaatkârlık mirasını korur.
Güce mutfağı, Karadeniz’in zengin tarımsal ürünleriyle şekillenir. Taze süt mısır ve fasulye başta olmak üzere kara lahana, çalı çileği, yöreye özgü mendek çorbası mutfağın ayırt edici tatlarıdır. Kuru fasulye ve yeşil fasulye, fırın usulü etli versiyonlarıyla sofralarda yer bulurken, mantar kavurması da kestane ormanlarının sunduğu lezzetli alternatifler arasındadır. Odun ateşiyle ısınan tandırda pişen ekmekler, yemeklerin vazgeçilmez tamamlayıcısıdır. Konuklarına yöresel kahvaltı ve yemek deneyimi sunan işletmeler, bu özgün tarifleri korumayı ve yaygınlaştırmayı amaçlar.
