Kars el halısı, Türkiye'nin kuzeydoğusunda yer alan Kars iline özgü, zengin kültürel miras ve geleneksel el sanatlarının önemli bir parçası olan halı çeşididir. Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından coğrafi işaret tescili ile koruma altına alınan Kars el halısı, bölgenin tarihî, sosyal ve ekonomik yapısını yansıtan özgün motif ve teknik özelliklere sahiptir.

Kars el halısı, geleneksel yöntemlerle, doğal yün iplikler kullanılarak elde dokunmaktadır. Yünler, bölgedeki yerel koyunlardan temin edilmekte olup, doğal boyalarla renklendirilmektedir. Dokuma süreci tamamen el emeğine dayanmakta ve ustalık gerektirmektedir.

Üretim Süreci

Malzeme: Yerel koyun yününden üretilen iplikler, doğal ve organik boyalarla renklendirilir. Kars el halısının dayanıklılığını sağlayan yün kalitesi, halının ömrünü uzatır.

Teknik: Halı dokuma işleminde sık düğüm teknikleri uygulanır. Ortalama düğüm yoğunluğu m² başına 20.000–30.000 arasında değişir.

Motifler ve Desenler: Kars el halısında genellikle geometrik ve bitkisel motifler yer alır. Motifler, bölgenin kültürel anlatılarını ve doğasını sembolize eder. Her motifin kendine özgü bir anlamı bulunur.

Boyut ve Yapı: Halılar, genellikle 100x150 cm’den 200x300 cm’ye kadar çeşitli ölçülerde dokunur. Kenarları sağlam ve sıkı kenarlıklarla tamamlanır.

Kültürel ve Tarihsel Bağlam

Kars el halısı, bölge halkının günlük yaşamında önemli bir yer tutar. Halı dokuma geleneği, nesilden nesle aktarılmıştır ve Kars’ın kültürel kimliğinin ayrılmaz bir parçasıdır. Halılar hem kullanım hem de süs amaçlı yapılmakta olup, özel günlerde ve sosyal ritüellerde önemli bir rol oynamaktadır. Ayrıca, Kars el halısı, göçebe kültürünün ve bölgenin farklı etnik gruplarının sentezlenmiş sanat ürünüdür.

Coğrafi İşaret Süreci

Kars el halısı, 2021 yılında Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından coğrafi işaret olarak tescillenmiştir (Tescil No: 2114). Tescil süreci, halının üretim bölgesinin net olarak belirlenmesi ve kalite standartlarının korunması amaçlarıyla gerçekleştirilmiştir. Coğrafi işaret belgesi, üretimin yalnızca Kars sınırları içinde ve belirlenen geleneksel yöntemlerle yapılmasını zorunlu kılarak kalite ve özgünlük garantisi sunmaktadır.

Denetimler, yerel üretici birlikleri, belediye ve ilgili sivil toplum kuruluşları tarafından düzenli olarak yapılmaktadır. Bu mekanizma, ürünün orijinalliğini ve marka değerini korumaktadır.

Ekonomik ve Sosyal Etki

Coğrafi işaret tescili sonrasında Kars el halısı üretimi, bölgesel kalkınmaya olumlu katkılar sağlamıştır. Yerel üreticilerin gelir düzeyi artarken, el sanatları turizmi de canlanmıştır. Kars el halısı, yerel kültürün ve el sanatlarının tanıtılmasında önemli bir araç olmuş, bölgeye yönelik ilgi ve yatırımları artırmıştır.

Üretici kooperatifleri aracılığıyla bilgi paylaşımı, kalite kontrolü ve pazarlama faaliyetleri sistematik hale getirilmiştir. Ayrıca, genç kuşakların geleneksel halı dokuma sanatına ilgi göstermesi için eğitim programları organize edilmektedir.

Kars el halısı, sadece estetik bir ürün değil; aynı zamanda Kars’ın tarihî, kültürel ve ekonomik dokusunun önemli bir unsuru olarak değerlendirilmektedir. Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından verilen coğrafi işaret tescili, hem ürünün kalitesini hem de bölge kültürünün sürdürülebilirliğini garanti altına almaktadır. Bu tescil, Kars el halısının ulusal ve uluslararası pazarda tanınmasını sağlamakta, bölgesel kalkınmaya da katkı sunmaktadır.