Keban Barajı, Türkiye'nin Elazığ ilinde, Fırat Nehri üzerinde konumlanan, ülkenin enerji ve su yönetimi tarihindeki önemli mühendislik yapılarından biridir.

^{Keban Barajı (Devlet Su İşleri)}

İnşaat Süreci ve Teknik Özellikler

Keban Barajı'nın inşaatına 1965 yılında başlanmış ve zorlu temel şartlarına rağmen yaklaşık 10 yılda tamamlanarak 9 Eylül 1974 tarihinde işletmeye alınmıştır. Baraj, 211 metre temel yüksekliğine sahip karma bir yapıdır; kaya dolgu ve beton ağırlıklı bölümlerden oluşur. Barajın üstten uzunluğu 1125.72 metredir. Oluşturduğu Keban Baraj Gölü, yaklaşık 31 milyar metreküp su kütlesiyle 675 kilometrekarelik bir alanı kaplayarak "Türkiye'nin en büyük yapay gölü" ünvanını almıştır. Göl, doğu-batı istikametinde 125 kilometre boyunca uzanır ve yer yer 18 kilometreye kadar genişleyebilir.

Hidroelektrik santrali, 1330 MW kurulu güce sahiptir. İlk dört ünitesi 1974'te, geri kalan dört ünitesi ise 1981 yılında devreye girmiştir. Santralin tam kapasiteye ulaştığı 1982 yılında, 8.3 milyar kilovatsaat elektrik üreterek o yıl Türkiye'nin toplam elektrik ihtiyacının yaklaşık %31'ini tek başına karşılamıştır. İşletmeye alındığı dönemde ülkenin en büyük hidroelektrik santrali olan Keban HES, günümüzde hâlen Türkiye'nin en büyük üçüncü hidroelektrik santrali konumundadır. Tarım ve Orman Bakanlığı'nın verilerine göre, tesis bugüne kadar ürettiği 283 milyar kilovatsaat elektrik enerjisiyle Türkiye'nin millî ekonomisine yaklaşık 744 milyar liralık bir katkı sağlamıştır.

Barajın önemli yapılarından biri olan dolu savak, 124 metre genişliğinde olup saniyede 17.000 metreküp suyu tahliye edebilme kapasitesine sahiptir. İnşaat sürecinde Fırat Nehri'nin yatağını değiştirmek ve baraj gövdesindeki suyu kontrol etmek amacıyla kullanılan derivasyon tünelleri de projenin kritik mühendislik unsurlarındandır.

^{Keban Barajı Drone Görüntüleri (DSİ Genel Müdürlüğü)}

Ekonomik ve Sosyal Katkıları

Keban Barajı ve Hidroelektrik Santrali, ülkenin enerji arzını güvence altına almanın yanı sıra, bölgesel ve ulusal düzeyde çeşitli faydalar sağlamıştır:

• Enerji Üretimi: Ülkenin sanayileşmesi ve genel elektrik ihtiyacının karşılanmasında hayati bir rol oynamıştır.
• GAP'a Öncülük: Fırat Nehri'nin Türkiye'deki su toplama havzasının %70'ini kontrol etme kapasitesiyle, Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) kapsamındaki barajlara düzenli su temini konusunda kritik bir rol oynamış ve GAP'ın yapılabilirliğinin güvencesi olmuştur.
• Su Yönetimi: Fırat Nehri'nin akış rejimini düzenleyerek taşkın kontrolüne katkıda bulunmuştur.
• Bölgesel Kalkınma: Elazığ ve çevre illerin sosyal ve ekonomik gelişimine büyük katkı sağlamış; balıkçılık, nakliyat, eğlence ve turizm gibi yeni faaliyet alanları oluşturmuştur. Göl çevresinde feribot seferleri ve balık restoranları gibi sosyal donatılar gelişmiştir.
• Yenilenebilir Enerji Entegrasyonu: Keban Baraj Gölü, Türkiye'nin ilk yüzer güneş enerjisi santrali (GES) projesi olan Kuzova Yüzer GES AR-GE Projesi'ne ev sahipliği yapmaktadır. Yaklaşık 1 MW kurulu gücündeki bu proje, hidroelektrik enerjinin yanı sıra güneş enerjisi üretimine de katkı sağlamaktadır. 2024 yılı yatırım programında yer alan bir başka yüzer GES projesi de göl üzerinde kurulacaktır.