Keban biberi, Türkiye’nin Elazığ iline bağlı Keban ilçesinde yetiştirilen, Solanaceae (patlıcangiller) familyasına ait, Capsicum annuum türünün C. annuum grossum çeşidinden dolmalık bir biber türüdür. 4 Kasım 2024 tarihinde mahreç işaretiyle tescillenmiş olan bu ürün, Elazığ İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, Elazığ Ticaret ve Sanayi Odası ve Keban İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü tarafından coğrafi işaret başvurusu ile koruma altına alınmıştır.
Ayırt Edici Özellikleri
Keban biberi, yeşil renkli olup acı ve tatlı varyasyonlara sahiptir. Genellikle iki veya üç parçalı, damarlı, konik ya da yarı konik şekilli meyveleriyle tanınır. Etli dokusu, iri yapısı ve parlak koyu yeşil rengiyle diğer bölge biberlerinden ayrılır. Ortalama meyve ağırlığı 110–140 gram, çapı 20–23 cm, boyu ise 10–12 cm civarındadır. Meyve eti kalın (1–3 mm), çekirdekleri ise sapına sıkıca bağlıdır. Kendine dölleyici olan bitki, dik ve kuvvetli büyür; bitki boyu 50–60 cm’ye ulaşabilir.
Keban Barajı’nın sağladığı sulama olanakları ve bölgenin yaz aylarındaki sıcaklık değerleri, Keban biberinin ekolojik olarak yöreye uyum sağlamasında belirleyici rol oynar. Gün ışığı ve ışık şiddeti, fotosentez ve meyve oluşumunu destekleyerek biberin boyutlarını olumlu yönde etkiler. Üretimde kullanılan tohumlar, yörede atadan kalma yerel tohumlardır.
Morfolojik Özellikler
Fidelerinde hipokotil bölgesinde antosiyan oluşumu görülmezken, bitki boğum seviyesinde yoğun antosiyan oluşumu gözlenir. Yapraklar konik sivri ve geniş formda olup yeşil renklidir. Meyve olgunlaşmadan önce açık yeşil renkte, olgunlaştığında ise parlak koyu yeşil renktedir. Meyve duruşu dik, yatay veya sarkık olabilir. Meyve uçları dalgalı yuvarlak, yüzeyi ise dalgalı ve parlaktır. Ortalama üç tohum odacığı bulunur.
Kimyasal Özellikler
Keban biberinin kuru madde oranı %8–9, kül oranı %0,1–1, HCl çözünmeyen kısım %0,01–0,032 ve asitlik oranı %0,01–0,03 arasında değişmektedir.
Yetiştirme ve Üretim Metodu
Tohumlar ilkbahar donlarından korunmak amacıyla sıcak yastıklara, viyollere veya saksılara ekilir. Fideler dört yapraklı hale geldiğinde ve ortalama sıcaklık 15 °C’ye ulaştığında nisan sonu–mayıs başı gibi tarlaya şaşırtma yapılır. Toprak sonbaharda derin sürülür, ilkbaharda diskaro ve tapanla hazırlanır. Fideler karık sırtlarına, tek veya çift sıra halinde dikilir. Dikim sonrası can suyu verilir. Organik gübre olarak dekara ortalama 3 ton yanmış ahır gübresi uygulanır; kimyasal gübreleme ise toprak analizine göre yapılır.
Toprak ve İklim İstekleri
Keban biberi, derinliği en az 60 cm olan, geçirgen, su tutma kapasitesi yüksek, organik maddece zengin tınlı topraklarda iyi gelişim gösterir. Kumlu-tınlı topraklar erken verim için tercih edilir. 0 °C’nin altındaki sıcaklıklarda zarar görür; 38 °C üzerindeki sıcaklıklarda ise polen canlılığı azalır ve verim düşer.
Bakım, Sulama ve Hasat
Dikimden sonra üç aşamalı çapa yapılır. Hastalıklardan ari fideler tercih edilir; fidelikler temiz ve hastalıksız alanlarda kurulmalıdır. Sulama, dikimden 10–15 gün sonra başlar ve hava sıcaklığına göre 7–10 gün aralıklarla yapılır. Eylül sonu–ekim başında sulama sonlandırılır. Hasat haziran sonu başlar, ekim ortasında sona erer; haftalık ve elle yapılır.
Depolama ve Muhafaza
Keban biberi, 8–9 °C sıcaklıkta, yeterli hava hareketi sağlanarak 20 gün kadar depolanabilir. Pazara ulaşana kadar serin, kokusuz, temiz ve kuru ortamlarda muhafaza edilmelidir.
Coğrafi Sınır ve Denetim
Tüm üretim aşamaları Elazığ ili sınırları içinde gerçekleştirilmelidir. Denetimler, Keban İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü koordinasyonunda yılda en az bir kez yapılır. Denetim kriterleri arasında ürünün fiziksel ve kimyasal uygunluğu ile mahreç işareti kullanımının doğruluğu yer alır.
