Kolbastı, özellikle Trabzon yöresinde icra edilen, canlı ve enerjik ritmiyle öne çıkan, müzikli bir halk oyunudur. Yöresel olarak "metelik," "hoptek" veya "Faroz kesmesi" gibi adlarla da bilinmektedir. Geleneksel horon oyunlarına kıyasla daha yakın bir dönemde ortaya çıktığı kabul edilmektedir. Oyunun figürleri, kavga, boğuşma, yaralanma ve düşme gibi mücadeleci hareketleri çağrıştıran, doğaçlama ve dramatize edilmiş bir yapıya sahiptir. Günümüzde yöresel kimliğini korumakla birlikte, ulusal popüler kültürün ve eğlence anlayışının bir parçası hâline gelmiştir.

Tarihsel Kökenleri ve Etimolojik Tartışmalar

Kolbastı oyununun tarihi kökeni ve adının nereden geldiği, kesin bir kaynağa dayanmaması sebebiyle folklor ve halkbilim çevrelerinde farklı teorilerle açıklanmaktadır. Oyunun ortaya çıkışı ve yayılması hakkında iki ana görüş mevcuttur.

İsim Kökenine Dair Teoriler

Kolcu Baskını Teorisi

Bu görüşe göre, oyunun adı, Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde kırsal alanlarda yapılan halk eğlencelerinin, “kolcu” adı verilen kolluk kuvvetleri tarafından basılması olayına dayanmaktadır. Eğlence esnasında baskınla karşılaşanların yaşadığı şaşkınlık ve kaçışma anlarının, oyundaki dinamik ve ani hareketlere ilham verdiği düşünülmektedir.

Faroz Kabadayıları Teorisi

Bu teori ise 1960’lı yıllarda Trabzon’un Faroz Mahallesi’nde bir sünnet düğününde, küs olan iki kabadayının barıştırılması için ortaya çıkarılması ve yaptıkları atışma figürlerinin mahalle sakinleri tarafından taklit edilmesiyle oyunun ortaya çıktığına dayanır. Bu teori, oyunun yerel adı olan "Faroz kesmesi"nin kökenini de açıklamaktadır. Folklor araştırmacısı Özhan Öztürk, oyunun 1943 yılından önce Trabzon'da yaşayan denizciler arasında "Hoptek" adıyla bilindiğini ve "Faroz kesmesi" adının da "deniz feneri" anlamına gelen Yunanca kökenli Faroz Mahallesi'nden geldiğini belirtmektedir.

Halk Oyunu Kimliği Tartışması

Kolbastı'nın geleneksel halk oyunlarından farklı bir gelişim süreci göstermesi, halk oyunları literatüründe "Kolbastı bir halk oyunu mudur?" sorusunu ortaya çıkarmıştır. Bu konuda iki ana görüş bulunmaktadır:

• Halk Oyunu Kabul Etmeyen Görüş: Bir grup halkbilimci, halk oyununun belirli bir kıyafet birliğine sahip olması, birden fazla alt oyundan oluşması ve her yaştan insanın oynayabilmesi gibi koşullara bağlanması gerektiğini savunarak, bu şartları tam olarak karşılamayan Kolbastı'yı geleneksel anlamda bir halk oyunu olarak kabul etmemektedir.
• Halk Oyunu Kabul Eden Görüş: Diğer bir görüşe göre ise, halk tarafından ortaya çıkarılan, benimsenen ve icra edilen her oyun, ortaya çıkış tarihi ne olursa olsun, bir halk oyunu olarak kabul edilmelidir.

Müzik ve Ritmi

Kolbastı, hareketli ve akılda kalıcı müziğiyle de öne çıkmaktadır. Kemençe, davul ve zurna gibi geleneksel enstrümanlar oyunun vazgeçilmezleridir. Özellikle kemençe, oyunun ritmini ve duygusunu belirleyen ana enstrümandır. Zamanla düğün ve eğlence ortamlarında elektro bağlama gibi modern enstrümanlar da kullanılmaya başlanmıştır. Erkan Ocaklı ve İsmail Yazıcıoğlu gibi sanatçılar, oyunun müziğinin hızlanarak bugünkü halini almasında önemli rol oynamıştır.