Meriç yer fıstığı, Türkiye'nin Edirne iline bağlı Meriç ilçesinde yetiştirilen bir yer fıstığı türüdür. Fabaceae (Baklagiller) familyasına ait Arachis hypogaea türüne mensup olan bu bitki, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında menşe adı olarak tescil edilmiştir. Tescil, Meriç Ziraat Odası tarafından 28 Nisan 2017 tarihinde başvurusu yapılarak 29 Eylül 2022 tarihinde onaylanmıştır. Ürün, Meriç ilçesinin coğrafi sınırları içinde, özellikle Meriç Nehri’nin kuzeybatı ve kuzey sınırlarında yer alan alanlarda üretilmektedir.
Ürünün Tanımı ve Özellikleri
Meriç yer fıstığı, küçük tohum yapısına sahip, ince ve kızıl renkli tohum zarına ile kolay kırılabilir ince kabuğuyla karakterizedir. Çerezlik tüketim için uygundur ve yağ endüstrisinde de değerlendirilir. Bin tane ağırlığı 532-586 gram arasında değişen ürün, %45-60 yağ, %20-30 protein, %7,13-9,78 nem, %2,29-2,41 kül ve %3,91-9,75 selüloz oranlarına sahiptir. Hasat dönemi ekim ayının ilk haftasından kasım ayının son haftasına kadar sürmekte olup, dekar başına verim 550-650 kg’dır.
Coğrafi ve İklimsel Koşullar
Meriç yer fıstığı, Meriç Nehri’nin etkisiyle alüvyonlu, gevşek, kumlu-tınlı ve taban suyu seviyesi yüksek olmayan topraklarda yetişir. İklimsel olarak yaz sezonunun kısa sürmesi nedeniyle yalnızca birinci ürün olarak ekilir. Bitkinin gelişme süresi 120-140 gün olup, optimal sıcaklık 22-28 °C ve yıllık yağış miktarı 500-600 mm/m²’dir. İkinci ürün ekiminde olgunlaşma için gerekli sıcaklık ve su sağlanamadığından bu yöntem tercih edilmez.
Üretim Süreci
Üretim süreci, Meriç yer fıstığının mayıs ayının ilk iki haftasında özel makinelerle 6-7 cm derinliğe ekilmesiyle başlar; ekim aralığı 70 cm, bitkiler arası mesafe ise 15 cm olacak şekilde kumluk arazilerde toprak patlama işlemi yapılmadan gerçekleştirilir. Sulama, doğal yağışın yanı sıra yağmurlama veya damlama sistemleriyle sağlanır ve gerektiğinde Meriç Nehri’nden su takviyesi yapılır. Olgunlaşma süresi 150-160 gün olan bitki, ekim ayının ilk haftasından kasım ayının son haftasına kadar hasat edilir; bu süreçte söküm aletleriyle topraktan çıkarılan fıstıklar hasat makinesiyle sap ve yapraklarından ayrılır, ardından açık alanda güneş altında yaklaşık bir hafta kurutulur, dış kabuk beyazlaşana ve iç zar koyu renk alana kadar bu işlem devam eder. Kurutulan ürünler, Meriç Ziraat Odası tarafından temin edilen makinelerde 25-30 dakika kavrulur ve 0,5, 1, 2 veya 5 kg’lık paketlerde piyasaya sunulurken, toptan satış 25-30 kg’lık çuvallarda yapılır; çuvallar en fazla beş adet üst üste istiflenerek 20 °C’de karanlık ve güneşten uzak bir ortamda saklanır.
Kullanım ve Tanımlama
Ürünün üzerinde veya ambalajında "Meriç Yer Fıstığı" ibaresi ile birlikte tescil logosu ve menşe adı amblemi yer alır. Bu mümkün olmadığında, işletmede görünür şekilde bulundurulur. Ürün, katılaşan bitkisel yağların işlenmesiyle elde edilen hamur ve yağ analizleriyle tanımlanır.
Denetim ve Koruma
Denetimler, Meriç Ziraat Odası koordinasyonunda Meriç İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ile Meriç Belediyesi’nden oluşan üç kişilik uzman ekip tarafından yılda bir kez düzenli olarak yapılır. Şikayet veya ihtiyaç halinde ek denetimler gerçekleştirilir. Denetim, üretim yöntemine uygunluk, ürün özelliklerinin standartlara uyumu ve logo/ambalemin doğru kullanımı gibi kriterleri kapsar. Tescil ettiren, hakların korunması için hukuki süreçleri yürütür.
Meriç yer fıstığının ekimi, yetiştirilmesi, hasadı, kavrulması, paketlenmesi ve saklanması süreçleri titizlikle takip edilir. Ürün, Meriç Nehri’nin sağladığı doğal avantajlar ve bölgenin iklimsel özellikleri sayesinde kendine özgü nitelikler kazanır.
