Mırra, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, özellikle Mardin, Şanlıurfa, Gaziantep ve Adana illerinde tüketilen, geleneksel bir kahve çeşididir. Arapça kökenli olup, “acı” anlamına gelen mur kelimesinden türemiştir. Halk arasında “acı kahve” olarak da bilinmektedir. Mırra, yalnızca lezzetiyle değil, aynı zamanda hazırlık süreci ve sunum biçimiyle de diğer kahve türlerinden ayrılır. Özellikle düğün, mevlit, cenaze gibi toplumsal etkinliklerde ikram edilmesiyle dikkat çeker.

^{Mırra. (Yapay zeka ile oluşturulmuştur.)}

Hazırlanışı

Mırra, üretimi uzun süren bir içecektir. Yapımına, yeşil kahve çekirdeklerinin kavrulması ile başlanır. Kavrulmuş kahve çekirdekleri soğuduktan sonra, “kahve dibeği” olarak adlandırılan taş bir havanda dövülerek ince toz hâline getirilir. Bu işlem sonrasında elde edilen kahve, “gümgüm” adı verilen büyük metal kaplara konulur.

Hazırlık aşamasında kahve, su eklenerek yaklaşık iki saat boyunca kaynatılır. Kaynama süresi boyunca kahve karışımı birkaç kez süzülür; bu işlem sırasında dibe çöken telve ayrıştırılır. Süreç boyunca kahve ve su ilavesi yapılarak kaynatma işlemi tekrarlanır. Mırra, pekmez kıvamına ulaşıncaya kadar bu işlemler devam eder. İsteğe bağlı olarak karışıma kakule gibi aroma vericiler eklenebilir.

Bir kilogram kahve çekirdeğinden yaklaşık olarak 350 gram mırra özü elde edilmektedir. Hazırlanan bu öz, serin bir ortamda uzun süre saklanabilir ve daha sonra tekrar ısıtılarak servis edilebilir.

Sunum Biçimi

Mırra, diğer kahve türlerinden farklı olarak, sunumunda özel kurallara sahiptir. Kahve, “mekkâvî” olarak bilinen kulpsuz küçük fincanlarda ikram edilir. Genellikle bir iki yudumluk porsiyonlar hâlinde servis edilen mırranın sunumu sırasında yaşça büyük kişiden başlanarak ikram yapılır. Sunumu gerçekleştiren kişi, kahve ibriği ve fincanı aynı anda elinde taşır ve kahve kesinlikle tepsi ile sunulmaz. İçim sırasında fincan yere bırakılmaz; mutlaka sunumu yapan kişiye geri verilmelidir. Geleneksel uygulamalara göre fincanı yere koyan kişiye bazı cezalar uygulanır. Bunlar arasında kahve fincanını altınla doldurmak, kahve yapan kişi ile evlenmek, kahveyi yapan kişiyi evlendirmek veya kahveyi yapan kişinin çeyizini hazırlamak gibi çeşitli yaptırımlar yer alır. Mırra içme adabı, kahvenin toplumsal işlevinin yanı sıra saygı ve görgü kurallarını pekiştiren bir unsur olarak da değerlendirilir.

^{Kulpsuz fincanda sunulan mırra görseli. (Yapay zeka ile oluşturulmuştur.)}

Günümüzde Mırra Kültürü

Mırra, geleneksel olarak düğün, cenaze, mevlit gibi özel günlerde ikram edilmesine rağmen, günümüzde talep üzerine bazı kafe ve çay ocaklarında da servis edilmektedir. Ayrıca, hazır hâlde şişelenmiş mırra satışları da yapılmaktadır. Bu şekilde, tüketiciler yalnızca ısıtarak mırrayı içebilirler.

Bazı yörelerde mırra sunumu ilk kez yapılacaksa, ev sahibi komşularını yemeğe davet eder ve bu ikram özel bir kutlama ile gerçekleştirilir. Böylece mırra kültürü, yalnızca bir içecek olmanın ötesine geçerek, toplumsal bağları güçlendiren bir gelenek hâline gelmektedir.