Oğuzlar, Çorum'un doğal güzellikleri ve tarımsal ürünleriyle öne çıkan bir ilçesidir. Özellikle ceviz üretimiyle tanınır. Obruk Barajı ve çevresindeki doğal alanlar, doğa severler için önemli rotalardır.
Oğuzlar (Çorum İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü)
Tarih
Osmanlı öncesi süreçte Oğuzlar bölgesi, 1071 Malazgirt Meydan Muharebesi sonrasında Anadolu’ya yerleşen Oğuz boylarının çeşitli kollarına ait toplulukların iskan edildiği alanlardan biridir. Bu yerleşim dalgaları sonucunda oluşan yer isimleri, günümüzde de korunduğu şekliyle köy, nehir ve mevkii adları olarak varlığını sürdürmektedir.
Karabörk Divanı adıyla anılan bu yerleşim birimi, 1272 tarihli Cacabey Vakfiyesi’nde “Kacac Özü Divanı” olarak da kaydedilmiş; Kızılpelit, Şaphane, Gökçukur, Karacaşehir ve Kozluviran gibi köyleri bünyesinde topladığı bir nahiye yapısı içinde yaklaşık 6.340 kişilik nüfusa hizmet vermiştir. 1576 yılı kayıtlarında divan statüsünde olduğu ve yirmiden fazla adı geçen köyün bağlı bulunduğu anlaşılmaktadır.
Cumhuriyet dönemiyle birlikte adı önce Karaviran, 1950’lerde Karaören olarak belirlenen yerleşim, 1964 yılında belediye teşkilatına kavuşmuş; merkezdeki yedi mahalle ile altı köyü kapsayacak şekilde düzenlenen idari yapının üzerinde 1990 yılında Oğuzlar adıyla ilçe statüsü tesis edilmiştir.
Coğrafya ve İklim
Oğuzlar ilçesi, Karadeniz Bölgesi’nin Orta Karadeniz bölümünde yer alır; Çorum il merkezine kuzeybatıda 63 km, yüzölçümüne 121 km² ve ortalama rakımına 650 m düzeyindedir. İlçe topraklarının güneydoğusunda Kızılırmak nehri, doğusunda Dodurga, batısında İskilip sınırları yer almakta, kuzey ve doğu yönlerinde yüksek dağ silsileleri görünmektedir.
Jeolojik açıdan bakıldığında ana kayaç türleri arasında kalker, andezit ve gnays sayılabilir; bunlara ek olarak bölgedeki filit ve eroptif gibi metamorfik ve iç püskürük kayaç örnekleri de yüzeylenmektedir. Akarsu vadileri, Kızılırmak’a paralel ilerledikleri güzergâh boyunca derin yarıklar ve engebeli yamaçlar oluşturarak topoğrafyaya çok katmanlı bir yapı kazandırmaktadır.
İklimsel karakter, bölgenin Karadeniz Bölgesi’nin nemli ve ılıman iklimi ile İç Anadolu’nun karasal iklimi arasında geçiş niteliği taşıdığı biçimindedir. Kızılırmak havzasının etkisiyle nispi nem oranı yükselirken mevsimsel sıcaklık farklılıkları yaz aylarında sıcak sayılabilecek, kış aylarında ise düşük düzeyde seyreden değerler gösterir.
Geçiş ikliminin sonuçlarından biri olarak bitki örtüsünde verilen örnekler çeşitlilik arz etmektedir. Otsu türler arasında geven ve sığırkuyruğu gözlenirken yaprak döken meşe, fındık, kavak ve ceviz gibi topluluklar ile karaçam, sarıçam ve ardıç gibi iğne yapraklı topluluklar bir arada gelişimini sürdürmektedir.
Nüfus ve Demografi
Oğuzlar ilçesinin toplam nüfusu 2007 yılı itibarıyla 7.930 kişi iken 2024 yılında 4.794 kişiye gerilemiş olup bu dönemde 2017–2018 ve 2022–2023 yıllarında sırasıyla 184 ve 344 kişilik artışlar; diğer yıllarda ise farklı büyüklüklerde azalışlar kaydedilmiştir. 2024 verilerine göre erkek nüfus 2.351 (%49,04), kadın nüfus 2.443 (%50,96) düzeyindedir ve cinsiyetler arasındaki fark genellikle birkaç yüz kişi ölçeğinde kalmıştır. Yıllık nüfus değişimleri idari kayıt güncellemeleri ve göç hareketleri gibi etkenlerle açıklanabilecek dalgalı bir seyir izlemiştir.
Ekonomi
İlçe topraklarının büyük bölümünü dağlık ve kayalık araziler oluşturduğundan tarım ve hayvancılık faaliyetleri sınırlı alanlarda yürütülebilmektedir. Bu koşullar, tarımsal üretimde tek ürün modelinin geliştirilmesine imkân tanımıştır.
Ekonomik yapının merkezinde, “Oğuzlar 77” adıyla patentli ceviz türü yer alır. İnce kabuk, dolgun iç kısım ve kolay ayıklanma özelliklerini bünyesinde barındıran bu ceviz çeşidi, depolama koşullarında bir ila iki yıl arasında tazelik ve besin değerlerini koruyabilmektedir.
Üretim miktarı bakımından sınırlı bir alanı kapsamasına karşın Oğuzlar cevizi, ulusal ceviz üretiminin yaklaşık yüzde beşini karşılar. Hasat edilen ürünler hem yerel işleme tesislerinde hem de ev atölyelerinde iç ceviz olarak işlendikten sonra paketlenmekte; bu süreç yerel istihdama katkı sunmaktadır.
Turizm, Kültür ve Mutfak
Turizm olanakları, başta Obruk Barajı gölü çevresinde yoğunlaşır. Baraj gölünde yat gezintisi, sürat motoru, deniz bisikleti ve kano gibi su sporları uygulanabilir. Kıyı boyunca yer alan yeme-içme tesisleri ile planlanan Bungalow tarzı konaklama birimleri ekoturizm faaliyetlerine hizmet verecek altyapıya sahiptir. Kızılırmak havzasının kuş göç yolları üzerindeki konumu, bölgeyi kuş gözlemciliği ve fotoğrafçılığı için uygun bir mekân haline getirir. Konuklar, göç eden kuş türlerinin izlenebildiği rotalar üzerinde doğa gözlemi yapabilir.
Kültürel miras, Oğuz boyu mensuplarının Anadolu’ya yerleşimini yansıtan yer isimleri ile toplumun giyim-kuşam, dil ve töre örüntülerinde sürdürülür. Karabörk Divanı dönemi kayıtlarına dayanan yerleşim birimi yapısı, kendi kendine yeterlilik esasına dayalı toplumsal örgütlenmeyi ve törenleri (örneğin yağmur duası uygulamaları) günümüze kadar taşımıştır.
Mutfak alanında, Oğuzlar cevizi esaslı ürünler temel bileşeni oluşturur. İç ceviz olarak doğrudan tüketimin yanı sıra yöresel tatlı ve atıştırmalıklarda kullanılan ceviz; gastronomik tanıtım ve hediye sektörlerinde de kullanılmak üzere paketlenip sunulur.
