Şırnak, Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan; tarihi ve kültürel derinliği, doğal güzellikleri ve stratejik konumuyla öne çıkan bir ildir. Mezopotamya, İran ve Anadolu’nun kesişim noktasında yer alması, tarih boyunca birçok medeniyetin ilgisini çekmesine ve bölgenin önemli bir yerleşim merkezi olmasına neden olmuştur. Antik çağlardan itibaren birçok uygarlığa ev sahipliği yapan Şırnak, Osmanlı döneminde Siirt’e bağlı bir ilçe konumundayken, 1990 yılında il statüsü kazanarak Türkiye’nin 73. ili olmuştur.

Şırnak, tarih boyunca farklı kültürlerin izlerini taşımakla birlikte, Hz. Nuh’un gemisinin Cudi Dağı’na oturduğuna dair inanç sebebiyle de önemli bir dini ve kültürel merkez olarak kabul edilmektedir. Bunun yanı sıra inanç turizmi, tarihi yapıları ve doğal güzellikleriyle dikkat çeken şehir, aynı zamanda son yıllarda enerji sektöründeki gelişmelerle de ön plana çıkmaktadır.

Coğrafi yapısı dağlık ve engebeli olmasına rağmen, verimli tarım arazileri, geniş mera alanları ve sınır ticaretiyle ciddi bir ekonomik çeşitliliğe sahiptir. Gabar Dağı’nda keşfedilen petrol rezervleri, Şırnak’ı Türkiye’nin en önemli enerji merkezlerinden biri haline getirerek ekonomik yapısını dönüştürmektedir.

^{Cudi Dağı【1】}

Tarih

Şırnak ili, Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer almakla birlikte, topraklarının bir kısmı Doğu Anadolu Bölgesi'ne uzanmaktadır. Coğrafi konumu itibarıyla Güneydoğu Torosları’nın uzantılarında, Namaz Dağı’nın güneybatı yamaçlarında kurulmuştur. Tarihsel süreç içerisinde Mezopotamya, İran ve Anadolu’nun kesişim noktasında yer alan bu bölge, birçok uygarlığın egemenliğine girmiştir. Ancak Şırnak ismine ilişkin tarihî kayıtlara 19. yüzyılın sonlarından önce rastlanmamakta, bu dönemde de bir köy olarak anılmaktadır. İl statüsüne kavuşmadan önce Siirt’e bağlı bir ilçe olan Şırnak, 16 Mayıs 1990 tarihli 3647 sayılı kanunla Türkiye’nin 73. ili olmuştur.

Antik Çağ ve İlk Yerleşimler

Şırnak ve çevresindeki yerleşim tarihi, MÖ 7000’lere kadar uzanmaktadır. Ancak bölgedeki arkeolojik kazıların sınırlı olması, tarih öncesi döneme ilişkin kesin bilgiler elde edilmesini zorlaştırmaktadır. Bununla birlikte, Mezopotamya ile Anadolu arasında bir geçiş noktası teşkil eden bölge; Sümerler, Subartular, Gutiler, Hurriler, Mitanniler, Babiller, Asurlar ve Urartular gibi pek çok uygarlığın hâkimiyetinde kalmıştır.

Mezopotamya uygarlıklarıyla yakın ilişkiler içerisinde bulunan Şırnak, özellikle Asur ve Babil krallıkları döneminde önemli bir stratejik konuma sahipti. Bölgede MÖ 7. yüzyıldan itibaren Kimmerler ve İskitler gibi göçebe toplulukların akınları görülmüştür. Daha sonra bölge sırasıyla Medler ve ardından Pers İmparatorluğu’nun egemenliği altına girmiştir.

Büyük İskender’in MÖ 4. yüzyıldaki seferleri sonucunda bölge Makedon hâkimiyetine girmiş, İskender’in ölümünün ardından Selevkoslar tarafından kontrol edilmiştir. Roma ve Bizans dönemlerinde de önemli bir sınır bölgesi olarak varlığını sürdüren Şırnak, Bizans ile Sasani İmparatorluğu arasındaki mücadelelere sahne olmuştur.

İslamiyet ve Orta Çağ Dönemi

Bölgenin İslam hâkimiyetine girmesi, Halife Ömer döneminde gerçekleşmiştir. 639 yılında İyâz b. Ganm komutasındaki İslam orduları, Doğu Anadolu’nun güneyini fethederek Şırnak ve çevresini Abbasi egemenliğine katmıştır. İslam hâkimiyeti altında bölge, el-Cezîre vilâyetinin Diyarbekir âmilliğine bağlanmıştır.

Orta Çağ boyunca Şırnak ve çevresi çeşitli devletlerin yönetimine girmiştir:

11. yüzyılın ortalarında Türkmen akınları başlamış, ardından Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah 1085 yılında bölgeyi fethetmiştir.
Selçuklu yönetiminden sonra Suriye Selçukluları, İnaloğulları, Artuklular ve Eyyubîler gibi hanedanlar bölgeye hâkim olmuştur.
13. yüzyılda Anadolu Selçukluları tarafından ele geçirilen bölge, daha sonra Moğolların kurduğu İlhanlılar tarafından idare edilmiştir.
14. ve 15. yüzyıllarda bölge sırasıyla Celâyirliler, Timur İmparatorluğu, Akkoyunlular ve Safevîler arasında el değiştirmiştir.

1514 yılında Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim’in Çaldıran Seferi sonucunda Safevîler’in bölgedeki hâkimiyetine son verilmiş ve Şırnak Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Osmanlı Dönemi

Osmanlı yönetimi altında Şırnak, Diyarbekir Eyaleti’ne bağlı Siirt Sancağı’nın bir parçası olmuştur. Tanzimat Fermanı’nın ilanı sonrasında Osmanlı’nın vilayet sistemine geçişiyle birlikte 1884 yılında Bitlis Vilayeti’ne bağlanmıştır. Şırnak, 19. yüzyılın sonlarına kadar Bitlis Vilayeti’nin Siirt Sancağı’na bağlı Eruh kazasına ait küçük bir köy konumundaydı.

Osmanlı Devleti'nin son döneminde, Sultan II. Abdülhamid tarafından Hamidiye Alayları kurulmuş ve bölgedeki aşiretlerden Osmanlı Devleti’ne bağlı askerî birlikler oluşturulmuştur. Şırnak’ta yerleşik hayata geçiş süreci de büyük ölçüde bu dönemde hızlanmıştır.

Cumhuriyet Dönemi ve İl Statüsü

Cumhuriyet’in ilk yıllarında Şırnak, Siirt iline bağlı bir ilçe olarak varlığını sürdürmüştür. 1925-1926 yıllarında düzenlenen Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnâmesi'ne göre Şırnak, Siirt’in Eruh ilçesinden ayrılarak bağımsız bir kaza (ilçe) statüsü kazanmıştır.

1930 yılında belediye teşkilatı kurulan Şırnak’ın nüfusu 1935’te 3594’e, 1940’ta 5033’e ulaşmıştır.
1940-1960 yılları arasında nüfus dalgalanmalar göstermiş, ancak 1970’lerden itibaren hızla artmaya başlamıştır.
1975 yılında 10.000’i aşan ilçe nüfusu, 1985’te 12.141’e ulaşmıştır.
1990 yılında çıkarılan kanunla il statüsüne kavuşmuş, Siirt’ten ayrılarak Türkiye’nin 73. ili olmuştur.

Bu süreçte, Mardin’in İdil, Cizre ve Silopi ilçeleri ile Siirt’e bağlı Güçlükonak ilçesi Şırnak’a bağlanmıştır. İl statüsüne kavuştuğu 1990 yılında 25.059 olan nüfusu, 2007’de ise 54.302’ye yükselmiştir.

Etimoloji

Şırnak adının kökenine dair farklı görüşler bulunmaktadır. 19. yüzyılda bir aşiret adı olarak anıldığı bilinen Şırnak, Osmanlı belgelerinde Şîrhâr olarak da kaydedilmiştir. Ancak yörede yaygın olan bir rivayete göre, adını Nuh Tufanı’ndan aldığı belirtilmektedir. Kur’an-ı Kerim’in Hud Suresi’nde geçen anlatıya göre, Nuh’un gemisi Cudi Dağı’na oturmuş ve tufandan kurtulanlar burada yerleşim kurmuştur. “Şehr-i Nuh” olarak adlandırıldığı iddia edilen bu yerleşimin zamanla “Şarnah”, ardından “Şırnek” ve nihayetinde “Şırnak” olarak değiştiği söylenmekte ancak bu görüşler tarihî belgelerle desteklenmemektedir.

Coğrafya

Şırnak, Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgeleri’nin kesişim noktasında, dağlık ve engebeli bir yapıya sahip stratejik bir il olup, yüksek dağları, derin vadileri ve Dicle Nehri’nin beslediği sulak alanlarıyla farklı topoğrafik unsurlar içermektedir. İl genelinde karasal iklim hüküm sürerken, güney ilçelerde daha sıcak ve kurak bir iklim görülmektedir. Bitki örtüsü ağırlıklı olarak bozkır ve dağlık alanlardaki meşe ormanları ile temsil edilir.

Konum ve Genel Özellikler

Şırnak ili, Türkiye'nin güneydoğusunda yer almakta olup güneyde; Suriye ve Irak ile, batıda; Mardin, kuzeyde Siirt, kuzeydoğuda Van ve doğuda Hakkâri illeriyle komşudur. Coğrafi konumu 37º31’ kuzey enlemleri ve 42º28’ doğu boylamları arasında yer almaktadır. Toplam yüz ölçümü 7.172 km² olan il, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile Doğu Anadolu Bölgesi'nin kesişim noktasında bulunmaktadır.

Şırnak, önemli ulaşım yollarının kavşak noktalarından birinde konumlanmıştır. Siirt’i Hakkâri’ye bağlayan yolla, Mardin’i Hakkâri’ye bağlayan yollar burada kesişmekte olup, bu güzergâhlar aynı zamanda el-Cezîre düzlüklerini Doğu Anadolu yaylalarına ve buradan Azerbaycan’a bağlamaktadır.

İl merkezinin deniz seviyesinden yüksekliği ortalama 1.375 metre olup, yer şekilleri bakımından dağlık ve engebeli bir yapıya sahiptir. Şırnak, idari olarak merkez ilçe ile birlikte yedi ilçeden oluşmaktadır:

Cizre, İdil ve Silopi ilçeleri Mardin’den,
Merkez ilçe ve Güçlükonak ilçesi Siirt’ten,
Beytüşşebap ve Uludere ilçeleri ise Hakkâri’den ayrılarak Şırnak iline bağlanmıştır.

Yer Şekilleri ve Topografya

Şırnak’ın büyük bir bölümü Güneydoğu Toroslar sistemine bağlı yüksek dağlardan oluşmaktadır. Dağlık alanlar yer yer 3.000 metreyi aşan doruklarla yükselmektedir. Bölgedeki en önemli yükseltiler şunlardır:

Karacadağ (3.275 m)
Altın Dağı (3.358 m)
Cudi Dağı (2.114 m)
Küpeli Dağı (1.848 m)
Kelmehmet Dağı (2.502 m)
Namaz Dağı (1.988 m)

Batı ve güney kesimlerinde yer alan bazı düzlükler haricinde, il genelinde akarsuların etkisiyle şekillenmiş derin vadiler ve platolar bulunmaktadır. Dicle Nehri, ilin en önemli su kaynağı olup, buna ek olarak Kızılsu Çayı, Habur Çayı ve Hezil Çayı ilin diğer önemli akarsularıdır. Başlıca vadileri ise Dicle, Kızılsu, Behram ve Habur Vadileridir.

İklim

Şırnak ilinde iklim, bölgenin yüksekliği ve coğrafi konumuna bağlı olarak farklılık göstermektedir. İlin yüksek kesimlerinde Doğu Anadolu’nun sert karasal iklimi, diğer kesimlerde ise karasal iklim hâkimdir.

Doğu Anadolu Bölgesi’nde kalan yüksek kesimlerde (Şırnak Merkez, Beytüşşebap ve Uludere ilçeleri) kışlar oldukça sert ve karlı geçer. Kuzeyden gelen soğuk hava akımları, bölgenin uzun süre karla örtülü kalmasına neden olur.
Güneydoğu Anadolu Bölgesi içinde kalan ilçelerde (Cizre, İdil, Güçlükonak ve Silopi), kışlar daha ılıman, yazlar ise aşırı sıcak geçmektedir.

Şırnak'ta yıllık ortalama yağış miktarı yaklaşık 633 mm³ civarındadır. Yaz aylarında kuraklık belirgin şekilde hissedilirken, kış aylarında yoğun yağışlar ve kar yağışı görülmektedir.

Bitki Örtüsü

Şırnak ilinin bitki örtüsü, karasal iklimin etkisiyle bozkır ve dağlık alanlara yayılmış seyrek ormanlardan oluşmaktadır. Doğal bitki örtüsü, iklimin sert ve kurak olması nedeniyle büyük ölçüde step (bozkır) bitkilerinden meydana gelmektedir.

Ovalık alanlarda kısa boylu çalılar ve bozkır bitkileri yaygındır.
Dağlık kesimlerde, özellikle Beytüşşebap ve Uludere çevresindeki yüksek rakımlı alanlarda meşe ormanları yer almaktadır.
Ormanaltı bitki örtüsü genellikle kurakçıl bitkilerden oluşur.
Cudi Dağı ve çevresinde alpin çayırları görülmektedir.

Tarım alanları kısıtlı olup, özellikle Cizre, Silopi ve İdil ilçelerinde geniş düzlükler tarımsal üretim için elverişlidir.

Demografik Yapısı

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan verilere göre, 31 Aralık 2023 tarihi itibarıyla Şırnak ilinin nüfusu 570.745 olarak kaydedilmiştir. Bu nüfus, 296.978 erkek ve 273.848 kadından oluşmaktadır; bu da toplam nüfusun %52,03'ünü erkeklerin, %47,97'sini ise kadınların oluşturduğu anlamına gelmektedir.

Şırnak, genç nüfus oranı bakımından Türkiye'de önde gelen iller arasındadır. 2023 yılında, genç nüfus oranının en yüksek olduğu il %21,5 ile Hakkâri olurken, Şırnak ve Siirt illeri %21,1 oranıyla ikinci sırayı paylaşmıştır.

İl genelinde ortalama hane halkı büyüklüğü 4,86 kişi ile Türkiye'deki en yüksek değere sahiptir. Bu durum, Şırnak'ta geniş aile yapısının yaygın olduğunu göstermektedir.

Şırnak ilinin ilçeleri arasında nüfus dağılımı şu şekildedir:

Cizre: 163.883
Silopi: 150.712
Merkez: 105.908
İdil: 76.698
Uludere: 46.221
Beytüşşebap: 14.809
Güçlükonak: 12.595

Bu veriler, Şırnak ilinin demografik yapısının genç ve dinamik bir nüfusa sahip olduğunu, ailelerin genellikle geniş yapıda olduğunu ve nüfusun ilçeler arasında belirgin bir dağılım gösterdiğini ortaya koymaktadır.

Kültür ve Turizm

Şırnak, köklü tarihi ve zengin kültürel mirasıyla dikkat çeken bir kenttir. Hz. Nuh’un kenti olarak bilinen Şırnak, Osmanlı döneminde Klasik İslam edebiyatı içinde Kürtçe yazmış meşhur şairlerin yaşadığı bir merkez olmuştur. Bazı şairler burada doğup hayatlarını burada tamamlarken, bazıları ise belli bir dönem bu topraklarda yaşamıştır. Kent, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış ve bu süreçte önemli mimari eserler bırakmıştır.

Tarihi Yapılar ve Kültürel Miras

Şırnak ve çevresi, tarih boyunca birçok önemli yapıya ev sahipliği yapmıştır. Kentin en önemli kültürel varlıkları şunlardır:

Cizre Surları ve Cizre Kalesi: M.Ö. 4000 yıllarında Guti İmparatorluğu tarafından inşa edildiği düşünülen bu yapılar, bölgenin tarihsel önemini yansıtır.
Hamidiye Kışla Binası: Osmanlı'nın son döneminde, Sultan II. Abdülhamid tarafından paşa olarak tayin edilen Cizre Miran Aşireti reisi Mustafa Paşa tarafından yaptırılmıştır.
Finik Kalesi ve Harabeleri: Güçlükonak ilçesinde, Dicle Nehri’ne hakim bir konumda yer almaktadır.
Kasrik Harabeleri: Rivayete göre Hz. Nuh zamanında sayfiye olarak kullanılmış olup, Şırnak’ın zengin tarihi dokusunu gösteren önemli alanlardan biridir.
Yafes Köprüsü ve Deşt (Akabin) Köprüsü: 1164 yılında onarılan bu köprüler, bölgenin tarihsel altyapısının bir parçasıdır.

^{Finike Kalesi ve Harabeleri【2】}

İnanç Turizmi

Şırnak, inanç turizmi açısından önemli bir merkezdir. Nuh Tufanı’na dair birçok anlatının Cudi Dağı'nda geçtiğine inanılır. Bu bağlamda, Cizre'de bulunan Hz. Nuh’un Mezarlığı ve gemi şeklindeki Cizre Surları, bu inanışı destekleyen unsurlar olarak kabul edilmektedir. Ayrıca, şehirde yer alan ibadet yapıları ve türbeler, inanç turizmi açısından büyük bir değer taşımaktadır:

Cizre Ulu Cami: 1155-1160 yıllarında inşa edildiği tahmin edilen bu cami, Selçuklu ve Atabeyler dönemine aittir.
Hz. Nuh Cami: Hz. Nuh’a atfedilen bu cami, tarihi ve manevi önemiyle dikkat çekmektedir.
Ters Kubbeli Kırmızı Medrese: Bölgenin dikkat çeken eğitim yapılarından biridir.
Abdaliye Medresesi ve Mem u Zin Türbesi: Ünlü Kürt edebi eseri Mem-u Zin’in kahramanları burada yatmaktadır. Mem u Zin, İslam edebiyatının en önemli aşk hikayelerinden biri olarak kabul edilir.
Ebu’l-İz El-Cezeri’nin Türbesi: 1136 yılında Cizre’de doğan ve robotik alanının öncüsü kabul edilen bilim insanı El-Cezeri’ye ait türbe, bölgenin bilim ve teknoloji tarihine katkısını göstermektedir.
İdil-Midyat Havzasındaki Kiliseler: Bölgenin çok kültürlü geçmişini yansıtan kiliseler, tarih boyunca farklı inanç gruplarının bir arada yaşadığını göstermektedir.

Bilimsel ve Kültürel Miras

Cizre, yalnızca dini ve tarihi yapılarıyla değil, bilim ve teknoloji alanında da önemli şahsiyetler yetiştirmiştir. Bunlardan biri de El-Cezeri’dir. 12. yüzyılda yaşamış olan bu büyük bilim insanı, pek çok otomatik makine icat etmiş ve robotik alanında çığır açan çalışmalara imza atmıştır.

Şırnak; tarihsel mirası, inanç turizmi potansiyeli ve kültürel çeşitliliğiyle önemli bir merkez olmayı sürdürmektedir.

Yayla Turizmi

Beytüşşebap ilçesinde bulunan Faraşin Yaylası, zengin bitki örtüsü ve doğal güzellikleriyle dikkat çekmektedir. Yayla, arıcılık ve küçükbaş hayvancılık yapanlar için ideal bir ortam sunmaktadır. Aynı zamanda yürüyüş, ekoturizm ve flora turizmi açısından da elverişlidir.

^{Faraşin Yaylası【3】}

Doğa Turizmi

Şırnak, zengin doğa turizmi alanlarıyla dikkat çekmektedir. Kentin sahip olduğu dağlar, akarsular ve vadiler, doğa sporları ve ekoturizm açısından büyük bir potansiyele sahiptir.

Cudi Dağı ve Gabar Dağı: Dağcılık, ekoturizm ve flora turizmi için önemli alanlar arasında yer almaktadır. Cudi Dağı, aynı zamanda dini ve tarihi önemiyle de bilinmektedir.
Şahköy Çağlayanı: Doğal güzelliğiyle dikkat çeken bu alan, doğa yürüyüşleri ve piknik için uygundur.
Herekol Dağı: Zengin bitki örtüsü ve doğal yapısıyla trekking ve doğa yürüyüşleri için elverişli bir bölgedir.
Kızılsu, Habur ve Hezil Çayları: Bu akarsular, rafting ve sportif olta balıkçılığı için uygun koşullar sunmaktadır.
Cehennem Deresi: Derin vadileri ve etkileyici kaya oluşumlarıyla doğa severler ve macera tutkunları için ilgi çekici bir destinasyondur.

Bölge, yaban hayatı açısından da oldukça zengindir. Tilki, tavşan, keklik, ördek, kaz ve turna gibi birçok yaban hayvanı Şırnak’ın doğal alanlarında yaşamaktadır. Bu yönüyle Şırnak, doğa turizmi ve av turizmi açısından büyük bir potansiyele sahiptir.

Termal Turizm

Güçlükonak’taki Hesta-Belkısana Kaplıcası ve Beytüşşebap’taki Zümrüt Kaplıcası, termal turizm açısından önemli noktalardır. Bu kaplıcalar romatizmal hastalıklar, ortopedik problemler ve cilt rahatsızlıkları gibi pek çok hastalığa iyi gelmektedir.

Geleneksel Yemekler

Şırnak mutfağı, zengin ve çeşitli yemekleriyle öne çıkmaktadır.

Perde Pilavı, tavuk eti ve bademle hazırlanan geleneksel bir yemektir.

Hekeheşandi, kıymalı ve yumurtaya bulanarak yapılan bir pilav türüdür.

Kipe, kıyma ve pirinç dolgusuyla doldurulan koyun bağırsağından yapılan bir yemektir.

Meyre (Mehir), ayran, dövme ve sebzelerle hazırlanan yoğurtsu bir yemektir.

Ekonomisi

Şırnak; tarım, hayvancılık, sanayi, madencilik ve sınır ticareti gibi çeşitli sektörlerde ekonomik faaliyetlerin yoğun olduğu bir kenttir. Son yıllarda Gabar Dağı’ndaki petrol keşfi, Türkiye’nin enerji stratejisinde büyük bir dönüşüm yaratmış ve Şırnak’ı ülkenin en önemli petrol üretim merkezlerinden biri haline getirmiştir. Bunun yanı sıra, bölgenin tarımsal ve hayvansal üretim kapasitesi ile sınır ticaretinin potansiyeli, Şırnak ekonomisinin temel dinamiklerini oluşturmaktadır.

Tarım ve Hayvancılık

Şırnak, geniş tarım arazileri ve elverişli iklim koşullarıyla tarım ve hayvancılık açısından önemli bir potansiyele sahiptir. İl arazilerinin %22’si tarımsal alan, %39’u orman alanı, %15’i çayır ve mera alanlarından oluşmaktadır. Bu veriler, tarım ve hayvancılık faaliyetleri için geniş alanların mevcut olduğunu göstermektedir.

Tarım: Şırnak'ta tarım üretimi önemli ekonomik faaliyetlerden biridir. Şırnak’ta yetiştirilen başlıca tarım ürünleri şunlardır:

Buğday, pamuk, mısır, yer fıstığı, burçak, yonca, üzüm, fiğ, arpa, mercimek, mürdümük ve korunga.
Özellikle pamuk ve üzüm üretimi bölgenin tarımsal ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır.

Hayvancılık: Şırnak’ta hayvancılık, özellikle küçükbaş hayvan yetiştiriciliği yaygın olarak yapılmaktadır. Bölgenin coğrafi yapısı ve geniş mera alanları, bu sektörü destekleyen önemli unsurlar arasında yer almaktadır. Hayvancılık sektöründe et ve süt üretimi önemli bir yer tutarken, arıcılık faaliyetleri de dikkat çekmektedir. Ayrıca, yün, kıl ve deri üretimi ile yumurta üretimi de bölge ekonomisine katkı sağlamaktadır. Hayvancılığın geliştirilmesi için destekleme projeleri yürütülmekte olup, bölgedeki üretim kapasitesinin artırılması hedeflenmektedir.

Arıcılık: Şırnak’ta bal üretimi önemli bir ekonomik faaliyettir. Yılda 603 ton bal üretimi yapılmaktadır ve uygun ortamlar sağlandığında bu miktarın önemli ölçüde artması beklenmektedir. 2018 yılında hayvancılık ve tarım destekleme projeleri için 37 milyon TL yatırım yapılmıştır.

^{Bölgedeki Küçükbaş Hayvancılık Faaliyetleriden Bir Görüntü【4】}

Sanayi ve Madencilik

Şırnak’ta sanayi sektörü tarım ve hizmet sektörüne kıyasla daha az gelişmiş olsa da, son yıllarda madencilik ve enerji alanında büyük yatırımlar yapılmaktadır.

a) Sanayi Yapısı

Şırnak’ta sanayi istihdamının %66,67’si metalik olmayan mineral ürünler, %7,76’sı madencilik ve taş ocakçılığı, %6,67’si gıda ürünleri sektörlerinden oluşmaktadır.

Şehirde; kömür madenciliği, un fabrikaları, çırçır fabrikaları, hazır beton santralleri ve plastik boru imalatı gibi sanayi dalları bulunmaktadır.

b) Organize Sanayi Bölgeleri (OSB)

Şırnak’ta 2 adet Organize Sanayi Bölgesi (OSB) bulunmaktadır:

1. Şırnak OSB (76 hektar, %8 doluluk oranı)

2. Cizre OSB (82 hektar, %42 doluluk oranı)

Ayrıca, Silopi ve İdil’de küçük sanayi siteleri kurulması için çalışmalar devam etmektedir.

Enerji Sektörü ve Petrol Üretimi

Son yıllarda Şırnak’ı Türkiye’nin enerji haritasında stratejik bir konuma taşıyan en büyük gelişme, Gabar Dağı’nda gerçekleştirilen petrol keşfidir. 2021 yılında başlatılan petrol arama çalışmaları, bölgenin büyük bir enerji merkezi haline gelmesine olanak tanımıştır.

a) Türkiye’nin En Büyük Petrol Keşfine Dair Veriler

Gabar Dağı’nda günlük petrol üretimi 75 bin varile ulaşmıştır, bu rakam Türkiye'nin toplam petrol üretimi içinde kritik bir seviyededir.
Şırnak, 77 yıldır Türkiye'nin en büyük petrol üretim merkezi olan Batman’ı geride bırakarak lider konuma yükselmiştir.
Şırnak’ın günlük üretimi 73 bin varili aşarak, Batman’ın 40 bin varil olan üretimini neredeyse iki katına çıkarmıştır.
Gabar’daki petrol üretimi; Diyarbakır, Mardin, Siirt ve Adıyaman’daki toplam petrol üretimini geride bırakmıştır.
Batman: 40 bin varil
Diyarbakır: 15-20 bin varil
Mardin: 1.400 varil
Siirt: 3.200 varil
Adıyaman: 10 bin varil
Şırnak (Gabar): 75 bin varil

Bu veriler, Gabar petrolünün Türkiye’nin en verimli sahalarından biri haline geldiğini göstermektedir.

b) Türkiye Ekonomisine Katkısı

Gabar petrol sahasında açılan 77 kuyudan her biri günlük ortalama 900 ila 1.000 varil üretim yapmaktadır.
Yıllık petrol üretimi, Türkiye ekonomisine yaklaşık 2 milyar dolar katkı sağlamaktadır.
Bu üretim, Türkiye’nin dışa bağımlılığını azaltarak enerji arz güvenliğini artırmaktadır.
Türkiye’nin ithal ettiği ham petrol miktarını önemli ölçüde düşürerek döviz rezervleri üzerinde olumlu bir etki yaratmaktadır.

c) Yerel Ekonomiye Etkisi ve İstihdam

Petrol sektöründeki büyüme, Şırnak’ta yeni iş olanakları yaratmış, yerel ekonomi canlanmıştır.
Petrol çıkarma, taşımacılık, rafineri ve enerji yatırımları ile bölgedeki altyapı projeleri hız kazanmıştır.
Gabar’daki petrol sahalarında istihdam edilen kişi sayısının artması, bölgedeki ekonomik hareketliliği artırmıştır.

Sınır Ticareti ve Habur Sınır Kapısı

2019 yılında Şırnak’ın ihracatı 374,1 milyon dolar, ithalatı ise 18,1 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
İhracatın %92,2’si Irak’a yapılmaktadır.
Habur Sınır Kapısı, Türkiye’nin en önemli kara sınır kapılarından biri olup, büyük bir ticaret hacmine sahiptir.
Siyasi istikrarsızlık ve güvenlik sorunları, ticareti zaman zaman olumsuz etkilemektedir.
İlde lojistik altyapının güçlendirilmesi, ekonomik faaliyetlerin sürdürülebilirliği açısından önem taşımaktadır.

^{Gabar Petrol Üretim Sahası【5】}

Ulaşım

Şırnak, Türkiye’nin güneydoğusunda yer alan ve hem karayolu hem de havayolu ile ulaşım sağlanan bir şehirdir. Coğrafi yapısı nedeniyle ulaşım ağı sınırlı olsa da, son yıllarda gerçekleştirilen altyapı projeleri ile ulaşım imkanları gelişmektedir.

Karayolu Ulaşımı: Şırnak, çevre illere bağlanan karayolları ile ulaşımı sağlayan bir konuma sahiptir. Şırnak-Cizre Karayolu, ilin en önemli güzergahlarından biridir ve Şırnak’ı bölgenin ticaret merkezi olan Cizre’ye bağlamaktadır. Bunun yanı sıra, Şırnak-Van ve Şırnak-Siirt yolları da ilin doğu ve kuzeyindeki bağlantıları sağlamaktadır.

Bölgenin dağlık yapısı, özellikle kış aylarında ulaşımda zaman zaman aksamalara neden olmaktadır. Ancak son yıllarda yapılan yol genişletme ve iyileştirme çalışmaları sayesinde karayolu ulaşımı daha güvenli hale getirilmektedir.

Havayolu Ulaşımı: Şırnak’a havayolu ile ulaşım Şerafettin Elçi Havalimanı aracılığıyla sağlanmaktadır. 2013 yılında hizmete açılan havalimanı, Cizre ve İdil ilçelerine yakın bir konumda bulunmaktadır ve özellikle İstanbul ve Ankara gibi büyük şehirlere düzenli uçuş seferleriyle hizmet vermektedir.

Sınır Kapısı ve Uluslararası Ulaşım: Şırnak, Habur Sınır Kapısı ile Irak’a açılan en önemli ticaret noktalarından birine sahiptir. Türkiye’nin en işlek kara sınır kapılarından biri olan Habur, hem yolcu hem de yük taşımacılığı açısından büyük bir öneme sahiptir. Irak ile yapılan ticaretin büyük bir kısmı bu sınır kapısı üzerinden gerçekleşmekte olup, lojistik faaliyetlerin yoğun olduğu bir bölgedir.

Demiryolu ve Deniz Ulaşımı: Şırnak’ta demiryolu ve denizyolu ulaşımı bulunmamaktadır. Ancak, bölgedeki sanayi ve lojistik faaliyetlerinin gelişmesiyle birlikte demiryolu projelerinin ilerleyen yıllarda gündeme gelmesi beklenmektedir.

Yönetimi

Şırnak’ta kamu yönetimi, valilik ve belediye olmak üzere iki temel yönetim birimi tarafından yürütülmektedir. Valilik, merkezi yönetimi temsil ederken, belediye yerel yönetim hizmetlerini yürütmektedir.

Şırnak Valiliği, Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı'na bağlı olarak faaliyet gösteren merkezi yönetim birimidir. Vali, Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve ilin genel idaresinden sorumludur. Valiliğin görevleri arasında kamu düzeninin sağlanması, güvenlik hizmetlerinin yürütülmesi, eğitim, sağlık, ulaşım gibi kamu hizmetlerinin koordinasyonu ve devlet politikalarının yerelde uygulanması yer almaktadır. 19 Eylül 2024 tarihinde yayımlanan Valiler Kararnamesi ile Birol Ekici, Şırnak Valisi olarak atanmıştır.

Şırnak Belediyesi, ilin yerel yönetim birimi olarak faaliyet göstermektedir. Belediye başkanı, belediye meclisi ve encümeni ile birlikte yerel hizmetlerin planlanması ve uygulanmasından sorumludur. Belediye başkanı, belediye meclis üyeleriyle birlikte seçimle belirlenir ve yerel halkın temsilcisi olarak görev yapar. Şırnak Belediyesi ve meclis üyeleri için 31 Mart 2024 tarihinde yapılan yerel seçimlerde, AK Parti adayı Mehmet Yarka, 18.033 oy alarak %47,58 oy oranıyla belediye başkanlığına seçilmiştir.

Şırnak (İL)