Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu (Public Investment Fund - PIF), 1971 yılında kurulan ve 2015 yılında yapısal olarak yeniden konumlandırılan bir egemen varlık fonudur. Fon, bağlı bulunduğu Ekonomi ve Kalkınma İşleri Konseyi (Council of Economic and Development Affairs - CEDA) aracılığıyla doğrudan Suudi Arabistan Veliaht Prensi tarafından yönetilmektedir. 2016 yılında ilan edilen Vision 2030 kapsamında, PIF özellikle ekonomi için stratejik dönüşüm alanlarında etkinleştirilmiş ve bu vizyonun ana uygulayıcı aktörlerinden biri haline getirilmiştir. Fonun temel hedefleri arasında ekonomik çeşitlendirme, sürdürülebilir büyüme, istihdam oluşturma, yerli üretimi artırma ve küresel yatırımları yönlendirme yer almaktadır.

Tarihsel Gelişim

Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu (Public Investment Fund - PIF), 17 Ağustos 1971 tarihinde Kraliyet Kararnamesi (M/24) ile kurulmuştur. Kuruluşu itibarıyla Suudi Arabistan Maliye Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyet göstermiştir. Fonun temel işlevi, altyapı, sanayi, tarım ve ticaret gibi stratejik alanlarda yürütülen kamu projelerine sermaye desteği sağlamak ve ekonomik kalkınma hedeflerine yönelik yatırımlar gerçekleştirmektir. Bu kapsamda PIF, çeşitli sektörlerde faaliyet gösteren kamuya ait şirketlerin finansmanında rol alarak Suudi Arabistan’daki kurumsal ekonomik altyapının oluşumuna katkıda bulunmuştur.

1971–2014: Devlet Destekli Kalkınma Yatırımları Dönemi

Kuruluşundan itibaren uzun bir süre boyunca Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu (PIF), kamu odaklı sermaye yatırımlarına yoğunlaşmıştır. Bu dönemde fonun temel işlevi, kalkınma finansmanı sağlamakla sınırlı kalmış ve faaliyetleri büyük ölçüde Maliye Bakanlığı ile diğer ilgili kamu kurumlarının yönlendirmesiyle yürütülmüştür. Fon, özel sektörde doğrudan ticari faaliyet göstermemiştir. PIF, enerji, sanayi, ulaşım ve altyapı gibi stratejik sektörlerde kamu projelerinin finansmanına katkıda bulunarak ülkenin temel ekonomik altyapısının güçlendirilmesinde destekleyici bir rol üstlenmiştir.

2014: Yapısal Yetki Genişlemesi

2014 yılında yürürlüğe giren bir Bakanlar Kurulu kararıyla Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu’nun (PIF) yetki çerçevesi genişletilmiştir. Bu düzenleme doğrultusunda fon, Suudi Arabistan içinde ve dışında doğrudan şirket kurma, hisse satın alma ve yatırım gerçekleştirme yetkisine sahip olmuştur. Bu değişiklik öncesinde Bakanlar Kurulu onayına tabi olan yatırım kararları, yeni düzenleme ile birlikte fon tarafından daha bağımsız, hızlı ve esnek bir şekilde alınabilir hale gelmiştir. Bu gelişme, PIF’nin operasyonel kapasitesini ve stratejik karar alma süreçlerini önemli ölçüde güçlendirmiştir.

2015: CEDA'ya Bağlılık ve Kurumsal Dönüşüm

2015 yılı, Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu’nun (PIF) kurumsal gelişiminde önemli bir dönüm noktası olmuştur. Bu yıl içinde fon, yeni kurulan Ekonomi ve Kalkınma İşleri Konseyi’ne (Council of Economic and Development Affairs - CEDA) bağlanarak Maliye Bakanlığı’ndan ayrılmış ve kurumsal olarak özerk bir yapıya kavuşmuştur. Yapılan bu yapısal değişiklikle birlikte PIF, devletin stratejik yatırımlarını yönlendiren ve uygulayan merkezi bir yatırım aracı olarak yeniden konumlandırılmıştır. Aynı süreçte fonun yönetişim yapısı, karar alma mekanizmaları ve uzun vadeli hedefleri gözden geçirilerek daha bağımsız, etkin ve stratejik bir yapıya kavuşturulmuştur.

2016: Vision 2030 ile Entegrasyon

Nisan 2016’da kamuoyuna duyurulan Suudi Arabistan’ın “Vision 2030” ekonomik ve toplumsal dönüşüm programı kapsamında, Kamu Yatırım Fonu (PIF) kilit kurumsal aktörlerden biri olarak konumlandırılmıştır. Vision 2030’un üç ana bileşeninden biri olan “Gelişen Ekonomi (Thriving Economy)” hedefi doğrultusunda, PIF hem yatırım gerçekleştirme hem de stratejik yönlendirme işlevleriyle öne çıkmıştır. Bu kapsamda fon, yalnızca sermaye sağlayan bir yatırımcı değil, aynı zamanda ekonomik çeşitlenmeyi yönlendiren ve dönüşüm süreçlerini tasarlayan stratejik bir yapı haline gelmiştir. Fonun yönetişim modeli, sektörel öncelikleri ve uzun vadeli stratejileri, Vision 2030 hedeflerine hizmet edecek şekilde yeniden yapılandırılmıştır.

2017: İlk Stratejik Program – PIF Programı 2018–2020

Ekim 2017’de düzenlenen Future Investment Initiative (FII) konferansında Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu (PIF), 2018–2020 dönemini kapsayan ilk kapsamlı strateji belgesini kamuoyuna sunmuştur. Bu strateji, fonun orta vadeli yol haritasını belirlemiş ve dört ana hedef çerçevesinde yapılandırılmıştır: yönetilen varlıkların artırılması, yeni ve stratejik sektörlerin geliştirilmesi, bilgi ve teknoloji transferinin sağlanması ile uluslararası düzeyde stratejik ortaklıkların kurulması. Bu dönemde PIF, NEOM, Qiddiya ve Red Sea Project gibi giga-projelerin temelini atmış; ayrıca SoftBank Vision Fund, Blackstone Altyapı Fonu gibi küresel yatırım platformlarına katılım sağlayarak teknoloji, altyapı ve sanayi alanlarında uluslararası şirketlerle iş birlikleri geliştirmiştir. Bu süreç, fonun küresel yatırımcı kimliğini güçlendiren ve Suudi Arabistan'ın ekonomik dönüşümünü dış ortaklıklarla entegre eden bir aşama olmuştur.

2019: Yasal Statü ve Yönetmelikler

2019 yılında Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu’na (PIF) ilişkin özel bir yasal düzenleme yürürlüğe girmiştir. Bu düzenleme kapsamında fonun kamu tüzel kişiliği resmen tanınmış, yönetişim yapısı ile finansal ve idari bağımsızlığı yasal çerçevede güvence altına alınmıştır. Söz konusu düzenleme, PIF’nin yatırım kararlarını daha özerk, şeffaf ve kurumsal bir yapıyla almasını mümkün kılmıştır. Aynı yıl fon, Uluslararası Egemen Varlık Fonları Forumu’nun (International Forum of Sovereign Wealth Funds – IFSWF) belirlediği Santiago İlkeleri’ne (Generally Accepted Principles and Practices – GAPP) bağlılığını açıklayarak, kurumsal yönetim, risk yönetimi ve şeffaflık konularındaki uluslararası standartlara uyum taahhüdünde bulunmuştur.

2021: Yeni Beş Yıllık Strateji – PIF Programı 2021–2025

Ocak 2021’de Suudi Arabistan Veliaht Prensi’nin başkanlığında toplanan PIF Yönetim Kurulu tarafından, 2021–2025 dönemini kapsayan yeni strateji resmen ilan edilmiştir. Bu strateji, fonun ulusal ekonomik ve kalkınma hedeflerine katkısını artırmayı amaçlayan sekiz temel stratejik direk (directions) etrafında yapılandırılmıştır. Yeni dönem stratejisi; yerel sektörlerin büyütülmesi, emlak ve altyapı projelerinin geliştirilmesi, giga-projelerin ölçeklendirilmesi, uluslararası yatırım portföyünün genişletilmesi, ulusal kalkınmaya katkının güçlendirilmesi, portföy şirketleri arasında sinerji oluşturulması, finansman kaynaklarının çeşitlendirilmesi ve kurumsal kapasitenin artırılması gibi alanları kapsamaktadır. Bu çerçevede, yeşil finansman araçlarının (yeşil tahviller ve sürdürülebilir yatırım enstrümanları gibi) kullanımı yaygınlaştırılmış; fonun çevresel ve sosyal sürdürülebilirlik politikaları güçlendirilmiş; ayrıca yatırım coğrafyasının çeşitlendirilerek PIF'nin küresel yatırım gücü pekiştirilmiştir.

2022–2025: Sermaye Piyasaları, Yeşil Finansman ve Küresel Ortaklıklar

Son dönemde PIF, uluslararası borç piyasalarına yeşil tahvil ve sukuk ihracıyla giriş yaparak alternatif finansman araçlarına yönelmiştir. 2022 ve 2024 yıllarında toplamda milyarlarca dolarlık yeşil tahvil ihracı gerçekleştirilmiş, fonun kredi notları Moody’s tarafından “Aa3”, Fitch tarafından ise “A+” olarak belirlenmiştir. Aynı dönemde BlackRock, Neuberger Berman ve Hyundai Motor gibi aktörlerle stratejik ortaklıklar kurulmuştur.

Stratejik Amaçlar ve Programlar

Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu’nun (Public Investment Fund – PIF) stratejik planlaması, ülkenin 2030 yılına kadar ekonomik ve yapısal dönüşümünü hedefleyen Vision 2030 programı ile doğrudan entegre edilmiştir. Bu strateji, yalnızca ekonomik büyümeyi değil, aynı zamanda sektörel çeşitlilik, sürdürülebilir kalkınma ve uluslararası yatırım etkisini artırmayı amaçlamaktadır. 2021–2025 dönemi, PIF’nin Vision 2030 kapsamındaki ikinci aşama stratejik uygulama süreci olarak tanımlanmakta ve bu süreçte hem ulusal ekonomiye katkının artırılması hem de fonun küresel yatırım pozisyonunun güçlendirilmesi hedeflenmektedir. Bu doğrultuda PIF'nin stratejik programları, sekiz temel ilke (direk) çerçevesinde yapılandırılmıştır. Bu ilkeler, yatırım portföyünün coğrafi ve sektörel çeşitlendirilmesinden giga-projelerin ölçeklenmesine, yeşil finansmandan kurumsal kapasitenin artırılmasına kadar fonun faaliyet alanlarını çok boyutlu bir yaklaşımla tanımlar.

1. Yerel Sektörlerin Büyümesi ve Çeşitlendirilmesi

Fon, yerli ekonominin farklı sektörlerinde sürdürülebilir büyüme sağlamak amacıyla doğrudan sermaye yatırımları gerçekleştirmektedir. Bu strateji, otomotiv, madencilik, savunma sanayii, gıda ve tarım, finansal hizmetler, tüketici ürünleri, sağlık ve dijital teknoloji gibi çeşitli alanlarda yeni şirketlerin kurulmasını ve mevcut ekonomik yapıların güçlendirilmesini kapsamaktadır. Bu doğrultuda PIF, elektrikli araç üretimi amacıyla Ceer markasını hayata geçirmiş, savunma sanayisinin yerelleştirilmesi hedefiyle Saudi Arabian Military Industries (SAMI) şirketini desteklemiş ve tarımsal üretim ile yerel ekonomik çeşitliliği artırmak amacıyla Saudi Coffee Company gibi girişimleri finanse etmiştir. Bu yatırımlar, hem yerel üretim kapasitesini artırmakta hem de istihdam, bilgi transferi ve tedarik zinciri oluşumu gibi ikincil ekonomik etkiler oluşturmaktadır.

2. Emlak ve Altyapı Projelerinin Geliştirilmesi

Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu (PIF), kentleşme, konut, ulaşım ve temel altyapı alanlarında kapsamlı yatırım projeleri yürütmektedir. Bu yatırımlar, ülke genelinde planlı kentsel gelişimin teşvik edilmesi, konut arzının artırılması ve fiziksel altyapının güçlendirilmesi hedefleri doğrultusunda yapılandırılmıştır. Fon, konut geliştirme faaliyetlerini ROSHN Group aracılığıyla sürdürmekte; bu kapsamda çeşitli bölgelerde entegre yerleşim alanları inşa edilmektedir. Ayrıca Diriyah ve Jeddah Downtown gibi projeler aracılığıyla tarihî ve merkezi kentsel alanlarda dönüşüm çalışmaları yürütülmekte; modern şehircilik ilkeleri doğrultusunda sosyal, kültürel ve ticari işlevleri bir arada barındıran yapılar oluşturulmaktadır. Bu projeler, ulusal konut politikalarının desteklenmesi ve şehir altyapısının bütüncül biçimde geliştirilmesi amacıyla uygulanmaktadır.

3. Giga-Projelerin Desteklenmesi

NEOM, Qiddiya, Red Sea Global, ROSHN ve Diriyah projeleri, Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu’nun (PIF) giga-proje sınıfında yer alan ve ülkenin uzun vadeli kalkınma stratejileriyle uyumlu olarak geliştirilen büyük ölçekli yatırımlarıdır. Bu projeler; sürdürülebilir şehircilik, turizm, kültür, spor, konut geliştirme ve yaşam kalitesinin artırılması gibi çeşitli alanlarda yapılandırılmıştır. Her biri, sektörel çeşitliliğin artırılması, yeni ekonomik faaliyet alanlarının oluşturulması ve doğrudan yabancı yatırım çekilmesi bakımından stratejik konumda bulunmaktadır. Aynı zamanda bu projeler, Vision 2030 hedefleri doğrultusunda Suudi Arabistan'ın ekonomik yapısının dönüşümüne katkı sağlamakta; enerji, ulaşım, inşaat, hizmet ve teknoloji gibi birçok sektörde bağlantılı ekonomik hareketlilik oluşturmaktadır.

4. Uluslararası Varlık Portföyünün Genişletilmesi ve Çeşitlendirilmesi

Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu (PIF), coğrafi ve sektörel çeşitlilik esasına dayanan uluslararası yatırım stratejisi kapsamında, küresel sermaye piyasalarında etkin bir yatırım portföyü oluşturmuştur. Fon; Kuzey Amerika, Avrupa, Asya ve Latin Amerika gibi farklı bölgelerde, teknoloji, altyapı, enerji ve finans gibi stratejik alanlara odaklanan yatırımlar gerçekleştirmiştir. Bu çerçevede PIF, Uber Technologies, Lucid Motors, Jio Platforms ve Reliance Retail gibi şirketlerde doğrudan hisse sahibidir. Ayrıca SoftBank Vision Fund ve Blackstone Infrastructure Fund gibi büyük ölçekli uluslararası yatırım fonlarına iştirak ederek, küresel düzeyde uzun vadeli ve çeşitlendirilmiş sermaye tahsisi yapmaktadır. Bu yatırımlar, fonun uluslararası yatırım politikasının ticari getiri, stratejik ortaklık ve küresel etki hedeflerine yönelik yapılandırıldığını göstermektedir.

5. Ulusal Kalkınmaya Katkı ve Vision 2030'un Desteklenmesi

Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu’nun (PIF) yatırım politikası, Vision 2030 kapsamında belirlenen ekonomik çeşitlenme ve kalkınma hedeflerine uyumlu olarak, petrol dışı gayrisafi yurt içi hasılaya (GSYH) katkı sağlama, yerel istihdamı artırma ve özel sektör katılımını güçlendirme amacıyla yapılandırılmıştır. Bu çerçevede fon, 2025 yılına kadar 1.8 milyon doğrudan ve dolaylı istihdam oluşturmayı, 1.2 trilyon Suudi Riyali (SAR) düzeyinde petrol dışı GSYH katkısı sağlamayı ve PIF ile bağlı şirketlerinin gerçekleştirdiği faaliyetlerde yerel içerik oranını %60 seviyesine çıkarmayı hedeflemektedir. Bu hedefler, fonun yalnızca sermaye tahsisi yapan bir yatırım kurumu olmanın ötesine geçerek, ülke ekonomisinin yapısal dönüşümünde aktif bir araç olarak konumlandığını göstermektedir.

6. Portföy Şirketleri Arasında Sinerji Oluşturulması

Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu (PIF), portföyündeki şirketler arasında koordinasyon ve kurumsal iş birliğini artırmak amacıyla “PIF Way” adı verilen bir yönetişim modeli geliştirmiştir. Bu model, portföy şirketlerinin fonun genel stratejik hedeflerine uyumlu biçimde faaliyet göstermesini sağlamak üzere ortak kurumsal uygulamaların yaygınlaştırılmasını hedeflemektedir. “PIF Way” modeli aracılığıyla kaynakların daha etkin kullanımı teşvik edilmekte, karar alma süreçlerinin hızlandırılması ve kurumsal değer üretiminin artırılması amaçlanmaktadır. Model aynı zamanda bilgi paylaşımı, operasyonel standartların uyumlaştırılması ve sinerji oluşturacak iş birliklerinin teşvik edilmesi yoluyla portföy içi verimliliğin artırılmasına yönelik bir çerçeve sunmaktadır.

7. Finansman Kaynaklarının Çeşitlendirilmesi

Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu (PIF), yatırım faaliyetlerini yalnızca devlet kaynaklarıyla değil, aynı zamanda çeşitli finansman araçları ve sermaye piyasası mekanizmaları aracılığıyla finanse etmektedir. Fon; dış borçlanma, tahvil ihracı, yeşil tahviller, sukuk (İslami bono) ve uluslararası finans kuruluşlarıyla yapılan stratejik iş birlikleri yoluyla kaynak çeşitliliğini sağlamaktadır. 2022 ve 2024 yıllarında gerçekleştirilen uluslararası yeşil tahvil ihraçları ile çevresel sürdürülebilirlik kriterlerine dayalı finansman modellerini devreye almıştır. PIF, kredi derecelendirme kuruluşları tarafından yatırım yapılabilir seviyede notlara sahiptir; Moody’s tarafından “Aa3”, Fitch tarafından ise “A+” düzeyinde derecelendirilmiştir. Ayrıca fon, Capital Markets Program kapsamında hem kendi yapısı hem de bağlı kuruluşlarının ulusal ve uluslararası borç piyasalarına erişimini sistematik olarak güçlendirmekte ve uzun vadeli yatırım projeleri için mali sürdürülebilirlik sağlamaktadır.

8. Kurumsal Kapasitenin Artırılması

Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu (PIF), kurumsal kapasitenin güçlendirilmesi amacıyla insan kaynağının geliştirilmesi, yönetim süreçlerinin modernleştirilmesi ve dijital altyapının iyileştirilmesi yönünde kapsamlı dönüşüm projeleri yürütmektedir. Bu çerçevede, kurum içi eğitim programları, Graduate Development Program ve PIF Academy gibi yapılandırılmış gelişim girişimleri aracılığıyla çalışanların teknik ve yönetsel yetkinlikleri artırılmaktadır. Aynı zamanda, kurumsal süreçlerin dijitalleştirilmesi amacıyla Kurumsal Kaynak Planlama (ERP) ve Kurumsal Proje Yönetimi (EPM) sistemleri devreye alınmış; bu sistemler aracılığıyla veri yönetimi, performans ölçümü ve operasyonel süreçlerin verimliliği güçlendirilmiştir. Söz konusu uygulamalar, PIF’nin hem stratejik karar alma yetkinliğini artırmakta hem de büyüyen organizasyon yapısı içerisinde sürdürülebilir yönetişim standartlarının uygulanmasını desteklemektedir.

Projeler ve Uygulama Alanları

Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu (Public Investment Fund – PIF), Vision 2030 hedefleri doğrultusunda hem ulusal kalkınma süreçlerini destekleyen hem de küresel düzeyde stratejik etki oluşturan çok yönlü bir yatırım yaklaşımı benimsemektedir. Fonun yürüttüğü projeler, doğrudan sermaye yatırımı, şirket kuruluşu, uluslararası ortaklıklar, dijital altyapı geliştirme ve sürdürülebilirlik gibi temel eksenlerde yapılandırılmıştır. Bu stratejik faaliyetler, farklı ölçek ve kapsamlardaki yatırımların sistematik bir şekilde koordine edilmesini sağlamakta; ülke ekonomisinin yapısal dönüşümünü desteklerken, küresel yatırım arenasında fonun etkinliğini artırmaktadır.

PIF’nin yatırım portföyü beş ana uygulama alanı altında sınıflandırılmaktadır:

1. Giga-Projeler: NEOM, Qiddiya, Red Sea Global, ROSHN ve Diriyah gibi çok ölçekli projeler, sürdürülebilir şehircilik, turizm, konut, spor, kültür ve yaşam kalitesinin artırılması gibi tematik hedeflere dayalı olarak geliştirilmektedir.
2. Sektör Geliştirme Programları: Otomotiv (Ceer), savunma (SAMI), tarım ve gıda (Saudi Coffee Company), madencilik, sağlık, finansal hizmetler ve dijital teknoloji gibi alanlarda yeni sektörlerin kurulması ve mevcut yapıların güçlendirilmesi hedeflenmektedir.
3. Gayrimenkul ve Altyapı Projeleri: ROSHN Group öncülüğünde konut projeleri, Diriyah ve Jeddah Downtown gibi kentsel dönüşüm çalışmaları ve ulaşım, lojistik ile enerji altyapısı yatırımları bu kapsama girmektedir.
4. Uluslararası Yatırımlar: ABD, Avrupa, Asya ve Latin Amerika başta olmak üzere farklı coğrafyalarda teknoloji, altyapı, enerji ve finans sektörlerine yönelik doğrudan ve dolaylı yatırımlar yapılmaktadır. Uber, Lucid Motors, Jio Platforms gibi şirketlerde doğrudan hissedarlık ve SoftBank Vision Fund gibi fonlara katılım bu alanın örnekleridir.
5. Stratejik Ortaklıklar: Uluslararası sermaye ve uzmanlıkla iş birlikleri geliştirilmekte; sermaye piyasalarına erişim, yeşil finansman araçlarının kullanımı ve ortak yatırım platformlarının kurulması yoluyla küresel yatırım süreçlerine kurumsal entegrasyon sağlanmaktadır.

Bu uygulama alanları, fonun bütüncül yatırım stratejisini oluşturmakta; PIF’nin hem Suudi Arabistan içinde ekonomik çeşitlenmeyi destekleyen hem de küresel ölçekte etkinliği artan bir egemen varlık fonu olarak konumlanmasına katkı sunmaktadır.

Giga-Projeler

NEOM

NEOM, Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu’nun (PIF) desteklediği ve 2017 yılında kamuoyuna duyurulan en kapsamlı giga-projelerden biridir. Proje, ülkenin kuzeybatısında, Kızıldeniz kıyısında yer alan yaklaşık 26.500 kilometrekarelik bir alanda konumlandırılmıştır. NEOM, kent planlaması, enerji üretimi, ulaştırma altyapısı, eğitim, sağlık ve yaşam alanlarını bütüncül bir çerçevede bir araya getirmeyi hedefleyen entegre bir kalkınma projesi olarak yapılandırılmıştır.

Proje, %100 yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı, sıfır karbon salımı hedefleyen ve ileri teknoloji temelli çözümlerle donatılmış bir “akıllı şehir” modeli üzerine inşa edilmektedir. NEOM, farklı tematik bölümlerden oluşmaktadır:

• The Line: 170 kilometre uzunluğunda, araçsız ve sıfır emisyonlu bir lineer yerleşim hattı olarak planlanmıştır. Kentin tamamında yaya ulaşımı esas alınmakta, ulaşım altyapısı tamamen yer altına entegre edilmektedir.
• Oxagon: Sanayi, lojistik ve ileri üretim teknolojilerine odaklanan bir bölge olup, deniz üstü genişletilmiş platform yapısıyla dünyadaki en büyük yüzer sanayi komplekslerinden biri olarak tasarlanmıştır.
• Trojena: Dağlık bölgede konumlandırılan, yıl boyunca sürdürülebilir kış sporları, doğa turizmi ve açık hava etkinlikleri sunmayı hedefleyen bir turizm ve yaşam alanıdır.
• Sindalah: Lüks yat turizmine yönelik olarak geliştirilen, NEOM’un ilk işletmeye açılması planlanan destinasyonlarından biri olan ada projesidir. Bu bölge, marina, konaklama tesisleri ve özel yaşam alanları ile yüksek gelir grubuna hitap eden bir deniz turizmi merkezi olarak yapılandırılmıştır.

NEOM, Suudi Arabistan’ın uzun vadeli ekonomik dönüşüm sürecinde yüksek katma değerli sektörlerin gelişimini teşvik etmeyi ve küresel düzeyde yatırım, teknoloji transferi ve uzmanlık çekimini sağlamayı amaçlayan stratejik bir kalkınma girişimi niteliği taşımaktadır.

^{NEOM Projesi (PIF)}

Qiddiya

Qiddiya, Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu (PIF) tarafından desteklenen ve Riyad’ın güneybatısında 376 kilometrekarelik bir alanda konumlanan çok amaçlı bir yaşam, kültür ve turizm projesidir. 2018 yılında duyurulan proje, eğlence, spor, kültür ve sanat alanlarını entegre bir şekilde bir araya getirmeyi amaçlamaktadır.

Proje kapsamında yer alan başlıca tesisler arasında uluslararası standartlarda tasarlanan Six Flags Qiddiya lunaparkı, Suudi Arabistan’ın ilk su parkı, motor sporları kompleksleri, golf sahaları, sahne sanatlarına yönelik performans merkezleri ve kültürel etkinlik alanları bulunmaktadır. Qiddiya, ziyaretçilere hem rekreasyonel hem de eğitsel içerik sunmayı hedefleyen çok yönlü bir altyapı sunmaktadır.

Projenin temel hedefleri arasında, Suudi Arabistan’da yaşam kalitesinin artırılması, özellikle genç nüfusa yönelik sosyal, sportif ve kültürel imkanların geliştirilmesi, eğlence ve kültür sektörlerinin çeşitlendirilmesi ve ülkeye yıllık 48 milyon yerli ve yabancı turist çekilmesi yer almaktadır. Qiddiya ayrıca istihdam oluşturma, özel sektör katılımını artırma ve hizmet ekonomisinin büyümesine katkı sağlama açısından da stratejik öneme sahiptir.

^{Qiddiya Projesi (PIF)}

Red Sea Project (Red Sea Global)

Red Sea Project, Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu (PIF) tarafından desteklenen ve Red Sea Global şirketi tarafından geliştirilen büyük ölçekli bir sürdürülebilir turizm projesidir. Proje, Suudi Arabistan’ın batısında, Kızıldeniz kıyısında yer alan yaklaşık 28.000 kilometrekarelik bir alanı kapsamaktadır ve bu alan içerisinde 90 doğal ada, mercan resifleri, dağlık alanlar ve çöl ekosistemleri yer almaktadır.

Red Sea Project’in ana hedefi, lüks turizm altyapısı ile doğal kaynakların korunmasını entegre eden sürdürülebilir bir destinasyon geliştirmektir. Bu doğrultuda, 2030 yılına kadar bölgede 50 otel, 8.000 otel odası ve 1.300 lüks konut inşa edilmesi planlanmıştır. Projenin yıllık ziyaretçi kapasitesi 1 milyon kişiyle sınırlandırılmıştır. Bu sınırlama, doğal kaynakların korunması ve ekosistem üzerindeki baskının azaltılması amacıyla getirilmiştir.

Projenin önemli bir özelliği, alanın %75’inin doğa koruma bölgesi olarak tanımlanmış olmasıdır. Bu sayede Red Sea Project, biyolojik çeşitliliğin korunması, kıyı ve deniz habitatlarının sürdürülebilir kullanımı ve karbon nötr turizm uygulamalarının geliştirilmesi bakımından bölgesel bir örnek teşkil etmektedir. Aynı zamanda proje, yenilenebilir enerji kullanımı, atık yönetimi ve çevresel etki izleme sistemleri ile entegre bir çevre yönetim yaklaşımına dayanmaktadır. Red Sea Project, Suudi Arabistan’ın turizm sektörünü çeşitlendirme ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleriyle uyumlu biçimde dönüştürme hedefinin bir parçası olarak konumlanmaktadır.

^{Red Sea (Kızıldeniz) Projesi (Red Sea Global)}

ROSHN

ROSHN, Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu (PIF) tarafından 2020 yılında kurulan bir gayrimenkul geliştirme şirketidir. Şirketin temel amacı, ülke genelinde entegre ve planlı yerleşim alanları inşa ederek konut arzını artırmak ve yaşam kalitesini yükseltmektir. ROSHN, Suudi Arabistan’ın farklı bölgelerinde büyük ölçekli konut projeleri yürütmektedir. Bu projeler arasında Riyad’daki SEDRA, Cidde’deki ALAROUS ve MARAFY, Mekke’deki ALMANAR, Hofuf’taki ALFULWA ve Dhahran’daki ALDANAH yer almaktadır.

Projeler, konut birimlerinin yanı sıra ticaret alanları, eğitim kurumları, sağlık hizmetleri, ibadethaneler ve sosyal donatılar gibi unsurları da içeren çok yönlü kentsel gelişim alanları olarak planlanmaktadır. ROSHN’un yürüttüğü faaliyetler, Suudi Arabistan’ın konut politikası hedefleriyle uyumlu olarak, 2030 yılına kadar ev sahipliği oranını %70’e çıkarmayı hedeflemektedir. Buna ek olarak, 45.000 kişi kapasiteli ROSHN Stadium gibi altyapı yatırımları da spor ve sosyal yaşam alanlarının geliştirilmesi amacıyla projeye entegre edilmiştir. Bu çerçevede ROSHN, kentsel gelişim ve konut sektöründe uzun vadeli planlamaya dayalı, ulusal ölçekli bir uygulama modeli sunmaktadır.

Diriyah Gate Project

Diriyah projesi, Suudi Arabistan’ın ilk başkenti olan Diriyah’ın kültürel, tarihî ve ticari bir cazibe merkezine dönüştürülmesini amaçlamaktadır. 2023 itibarıyla PIF giga-projesi kapsamına alınan Diriyah, 14 km² alanda 28 otel, 18.000 konut ve 50 milyon yıllık ziyaretçi hedefiyle planlanmıştır. Projenin merkezinde yer alan At-Turaif bölgesi, UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer almaktadır.

^{Diriyah Projesi (PIF)}

Sektör Geliştirme Projeleri

PIF, stratejik öneme sahip sektörlerde doğrudan şirket kurma ve yatırım yapma yoluyla yerli üretimi ve teknolojik kapasiteyi geliştirmeyi hedeflemektedir. Bu kapsamda:

• SAMI (Saudi Arabian Military Industries): Yerli savunma sanayiini geliştirme hedefiyle kurulmuştur.
• Ceer: Elektrikli otomobil üretimini yerelleştirme projesidir.
• Saudi Coffee Company: Arabica kahvesi üretiminin ve tarımsal ihracatın artırılması amacıyla kurulmuştur.
• SAFE: Güvenlik hizmetlerini profesyonelleştirme hedefli şirket oluşumudur.
• TAQA: Enerji sahalarında teknik servisler ve teçhizat üretimi yapmayı amaçlayan bir endüstriyel girişimdir.

Gayrimenkul ve Altyapı Yatırımları

PIF, şehir içi dönüşüm, kentsel altyapı ve turizm alanlarında çeşitli gayrimenkul ve altyapı projeleri gerçekleştirmektedir. Bu yatırımlar arasında:

• Jeddah Central Development Company (JCDC): Jeddah sahil şeridinde entegre kentsel dönüşüm projesi.
• King Salman International Airport: Riyad’ın yeni uluslararası havalimanı.
• AlUla Development Company: Tarihî ve kültürel miras alanlarının yeniden yapılandırılması.
• Saudi Downtown Company: Suudi şehir merkezlerinin modernizasyonu için kurulmuş bir şirket.

Uluslararası Yatırımlar ve Ortaklıklar

PIF, küresel düzeyde finansal hizmetler, teknoloji, altyapı ve enerji gibi alanlarda stratejik yatırımlar gerçekleştirmektedir. Bu alanlardaki örnekler şunlardır:

• Lucid Motors: ABD merkezli elektrikli otomobil üreticisine yapılan büyük ölçekli yatırım.
• Uber Technologies: Küresel ulaşım platformuna yapılan sermaye yatırımı.
• Jio Platforms ve Reliance Retail (Hindistan): Dijital altyapı ve perakende alanlarında büyük pay sahibi olunmuştur.
• SoftBank Vision Fund: Yapay zekâ ve teknoloji girişimlerine odaklanan yatırım fonuna katılım.

Fon ve Sermaye Programları

PIF, yerel ve uluslararası sermaye piyasalarına erişim sağlamak amacıyla çok sayıda finansal enstrüman kullanmaktadır:

• Yeşil Tahvil ve Sukuk İhracı: 2022 ve 2024 yıllarında gerçekleştirilen ihraçlarla PIF, iklim dostu yatırımlar için sermaye toplamıştır.
• Capital Markets Program: Fon ve iştiraklerinin borçlanma kapasitesini artırmak için tasarlanmış çerçeve programdır.
• PIF Way: Portföy şirketleri arasında yönetişim ve kurumsal etkileşimi artırmak amacıyla geliştirilmiş bir stratejik modeldir.

Gelecek Perspektifi

Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu (Public Investment Fund - PIF), 2030 ve ötesi için uzun vadeli stratejik bir gelecek vizyonu benimsemektedir. Bu vizyon, yalnızca ekonomik büyümeyi desteklemekle kalmayıp, aynı zamanda Suudi Arabistan’ın küresel düzeyde ekonomik, teknolojik ve sürdürülebilirlik alanlarında önde gelen devletlerden biri haline gelmesini amaçlamaktadır. Gelecek perspektifi dört temel boyutta ele alınmaktadır: finansal ölçek genişlemesi, sektörel dönüşüm, küresel yatırım etkisi ve yapısal sürdürülebilirlik.

Finansal Büyüme ve Sermaye Derinliği

PIF, 2025 yılına kadar yönetim altındaki varlıklarını 4 trilyon Suudi Riyali’ne (SAR), 2030 yılına kadar ise 7.5 trilyon SAR seviyesine çıkarmayı hedeflemektedir. Bu hedef, fonun hem yerel ekonomiye kaynak aktarma kapasitesini artırmayı hem de küresel yatırım arenasındaki etkinliğini pekiştirmeyi amaçlamaktadır. Ayrıca fon, yıllık en az 150 milyar SAR düzeyinde yerel ekonomiye sermaye enjeksiyonu gerçekleştirmeyi planlamaktadır. Bu kaynaklar; yeni sektörlerin kurulması, girişim sermayesi fonlarının desteklenmesi ve stratejik altyapı projelerinin finanse edilmesi için kullanılacaktır.

Stratejik Sektörlerde Dönüşüm

PIF, Suudi ekonomisinin petrol dışı sektörlerini büyütmeyi ve çeşitlendirmeyi sürdürecektir. Özellikle madencilik, yenilenebilir enerji, dijital teknoloji, savunma sanayii, sağlık teknolojileri, finansal hizmetler ve lojistik gibi alanlar öncelikli gelişim eksenleri olarak tanımlanmıştır. Bu çerçevede:

• Elektrikli araç üretiminde bölgesel üretimin arttırılması.
• Güneş ve rüzgar enerjisi yatırımları ile net sıfır karbon hedeflerinin desteklenmesi.
• Yerli savunma sanayi üretiminin artırılması ve teknolojik transfer kapasitesinin büyütülmesi.
• Sağlık hizmetlerinde özel sektör ortaklıklarıyla dijitalleşmenin yaygınlaştırılması.

Ulusal Kalkınmaya Katkı

PIF’nin 2030 hedefleri, Suudi Arabistan’ın sürdürülebilir kalkınma hedefleriyle doğrudan uyumludur. Fon, doğrudan ve dolaylı olarak 1.8 milyon kişilik istihdam oluşturmayı hedeflemekte; aynı zamanda GSYH içindeki petrol dışı katkıyı 1.2 trilyon SAR düzeyine çıkarmayı planlamaktadır. Bu bağlamda PIF:

• Yerel içerik katkısını %60 seviyesine çıkarmayı,
• Küçük ve orta ölçekli işletmelerin fon projelerine entegrasyonunu artırmayı,
• Yerel tedarik zincirlerini güçlendirmeyi,
• Eğitim, yetenek gelişimi ve istihdamda genç nüfusu önceliklendirmeyi hedeflemektedir.

Bu hedefler, fonun yalnızca yatırımcı kimliğiyle değil, aynı zamanda ulusal sosyal dönüşümdeki aktör kimliğiyle de öne çıktığını göstermektedir.

Küresel Yatırım Vizyonu

PIF, önümüzdeki dönemde küresel yatırım stratejisini daha derinleştirmeyi planlamaktadır. Hedef; yalnızca varlık yönetimini artırmak değil, aynı zamanda stratejik uluslararası ortaklıklar yoluyla Suudi Arabistan’ın küresel etkisini yaymaktır. Bu kapsamda:

• Teknoloji, yapay zekâ, enerji dönüşümü ve dijital altyapı yatırımları küresel öncelikler arasında yer alacaktır.
• Afrika, Güneydoğu Asya ve Latin Amerika gibi yükselen piyasalara özel yatırım fonları ve bölgesel iştirakler kurulacaktır.
• Devletler arası fon iş birlikleri yaygınlaştırılacaktır.
• Uluslararası fon yönetimi platformları aracılığıyla Suudi Arabistan merkezli sermaye ihracı yapılacaktır.

Sürdürülebilirlik ve Yeşil Finansman

PIF, 2030’a kadar Suudi Arabistan’ın yenilenebilir enerji hedeflerinin %70’ini karşılamayı planlamaktadır. Ayrıca yeşil tahvil, sürdürülebilir borçlanma araçları ve çevresel-sosyal-yönetişim (Environmental, Social and Governance - ESG) ilkeleri çerçevesinde yatırım portföyünü yapılandırma hedefi benimsenmiştir. Fon, 2022 ve 2024 yıllarında gerçekleştirdiği yeşil tahvil ihracıyla bu alandaki taahhütlerini uluslararası düzeyde ortaya koymuştur.

Kurumsal Dönüşüm ve Dijital Gelecek

PIF, gelecek vizyonunda dijitalleşme, veri odaklı karar alma süreçleri, kurumsal eğitim altyapısı ve yapay zekâ destekli analiz kabiliyetlerinin artırılmasını öncelikli hedefler arasında sıralamaktadır. Bu bağlamda:

• “PIF Way” modeli ile tüm iştiraklerde kurumsal yönetişim standartları güçlendirilecektir.
• PIF Academy aracılığıyla genç yeteneklerin yetiştirilmesi ve uzmanlık merkezlerinin kurulması planlanmaktadır.
• ERP, EPM ve ileri veri analitiği sistemleri ile karar süreçlerinin hızlandırılması hedeflenmektedir.

PIF’nin gelecek perspektifi; yalnızca finansal büyümeyi değil, aynı zamanda ekonomik çeşitliliği, toplumsal gelişimi, çevresel sorumluluğu ve küresel stratejik ağı derinleştirmeyi içeren bütüncül bir kalkınma yaklaşımını temsil etmektedir. Vision 2030’un temel taşı olarak konumlanan PIF, bu çerçevede Suudi Arabistan’ın teknolojik, lojistik ve yatırım merkezi olarak yeniden inşasını amaçlamaktadır.