Yavuz Sultan Selim Köprüsü, İstanbul Boğazı üzerinde inşa edilen üçüncü köprüdür ve hem karayolu hem de demiryolu taşımacılığına olanak sağlayan hibrit yapısıyla mühendislik açısından birçok ilki temsil etmektedir. Avrupa yakasındaki Garipçe ile Asya yakasındaki Poyrazköy arasında yer alan köprü, 26 Ağustos 2016 tarihinde hizmete açılmıştır.

8 şeritli karayolu ve 2 şeritli raylı sistemin aynı tabliye üzerinde bulunduğu bu yapı, teknik özellikleri ve bölgesel etkileri bakımından Türkiye’nin sembol projelerinden biridir.

^{Yavuz Sultan Selim Köprüsü (Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü)}

Fiziki ve Mühendislik Özellikleri

Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nün toplam uzunluğu kenar açıklıklarıyla birlikte 2.164 metre, ana açıklığı ise 1.408 metredir. Bu uzunluk, köprünün “üzerinde raylı sistem bulunan dünyanın en uzun asma köprüsü” ünvanını kazanmasını sağlamıştır. Köprünün genişliği 59 metredir; bu ölçüyle dünyadaki en geniş asma köprü olma özelliğine sahiptir. Her biri 322 metreyi aşan yüksekliğe sahip kuleleri ise, eğik askılı sistemle inşa edilen köprüler arasında “dünyanın en yüksek kulesine sahip köprüsü” olarak kayda geçmiştir.

Köprü, asma köprü ve eğik askılı sistemin bir arada kullanıldığı hibrit tasarıma sahiptir. Konsept tasarımı Fransız mühendisler Michel Virlogeux ve Jean-François Klein tarafından yapılmış; yapımını IC İçtaş ve Astaldi ortaklığı üstlenmiştir. İnşasında 700’ü mühendis olmak üzere toplamda 8.000’in üzerinde personel görev almıştır. 53 adet çelik tabliyenin en ağırı 923 ton olup bu tabliyelerde kullanılan çelik malzemeler Güney Kore’den getirilerek Türkiye’de işlenmiştir.

Yapının taşıyıcı sistemlerinde kullanılan çelik kabloların toplam uzunluğu 124.382 kilometreyi bulmaktadır; bu uzunluk dünyanın çevresini üç kez dolanacak mesafeye eşittir. Tabliye alanı 83.072 m² olan köprüde kullanılan tek bir çelik segmentin ağırlığı yaklaşık 900 tondur.

Ulaştırma ve Lojistik Fonksiyonu

Yavuz Sultan Selim Köprüsü, Kuzey Marmara Otoyolu’nun Odayeri - Paşaköy kesimi üzerinde yer almakta olup İstanbul’un kuzey aksında transit taşımacılığın kilit bir kavşak noktası hâline gelmiştir. Köprü; 4+4 karayolu şeridi ve ortada 2 demiryolu şeridi ile toplamda 10 şeride sahiptir. Raylı sistemin aynı tabliye üzerinde yer alması, dünyada ilk defa bu köprüde uygulanan bir mühendislik çözümüdür.

İstanbul Havalimanı'na erişimi kolaylaştıran köprü, özellikle ağır vasıta trafiğinin şehir dışına yönlendirilmesini sağlayarak mevcut Boğaziçi ve Fatih Sultan Mehmet köprüleri üzerindeki yükü azaltmış, şehir içi ulaşımda zaman, yakıt ve iş gücü tasarrufu sağlamıştır. Lojistik sektöründe, teslimat sürelerinin kısalması ve taşıma maliyetlerinin düşmesi yönünde doğrudan etkileri olmuştur. Araştırmalara göre, köprünün hizmete girmesiyle yılda yaklaşık 1,45 milyar doları enerji, 335 milyon doları iş gücü olmak üzere toplamda 1,78 milyar dolarlık ekonomik kaybın önüne geçilmesi hedeflenmiştir.

^{Yavuz Sultan Selim Köprüsü (AA)}

İnşaat Süreci ve İşletme Yapısı

Yavuz Sultan Selim Köprüsü'nün temeli 29 Mayıs 2013 tarihinde atılmış, 3 yıl gibi kısa sürede tamamlanarak 26 Ağustos 2016’da açılmıştır. İnşaat süreci, her iki yakada eş zamanlı olarak yürütülmüştür. Projenin yapım ve işletme hakkı 10 yıl 2 ay 20 gün süreyle ICA (IC İçtaş–Astaldi ortaklığı) firmasına verilmiştir. Köprüden geçişler, ilk etapta 31 Ağustos 2016’ya kadar ücretsiz yapılmış, sonrasında ücretlendirme başlamıştır.

Sosyal ve Çevresel Etki

Köprü, Türkiye’de mevcut Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED), Stratejik Çevresel Değerlendirme (SÇD) ve Kümülatif Etki Değerlendirme (KÇED) raporlarına sahip olmamakla birlikte, yalnızca uluslararası finans kuruluşları tarafından 2013 yılında hazırlanmış olan bir Sosyal Etki Değerlendirmesi (SED / SIA) raporuna sahiptir. Bu raporda, uluslararası standartlara uygun şekilde paydaş analizi, etki tespiti, risk değerlendirmesi ve katılım süreçleri yer almıştır.

Makro düzeyde, projenin gerçekleştirilme aşamasında kamuoyu bilgilendirme süreçleri sınırlı kalmıştır. Ancak sosyal etki değerlendirme raporları, demografik yapının dönüşümü, ekonomik ilişkiler, toplumsal kabullenme, ulaşım alışkanlıkları ve mekânsal yeniden yapılandırmalar açısından veri üretmiştir. Özellikle kırsal alanların otoyolla kesilmesi, bazı yerleşimlerde erişilebilirliğin yeniden düzenlenmesini gerektirmiştir. Türkiye mevzuatında sosyal etki değerlendirme (SIA) zorunlu tutulmadığından, bu süreç yalnızca dış yatırımcıların talebiyle hayata geçirilmiştir.

Açılış ve Simgesel Anlam

Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nün açılışı, 26 Ağustos 2016 tarihinde İstanbul’un Sarıyer ilçesi Garipçe semtinde düzenlenen törenle gerçekleştirilmiştir. Açılışa dönemin Cumhurbaşkanı, Başbakanı, Bakanlar Kurulu üyeleri ile birlikte Azerbaycan, Bahreyn, KKTC, Makedonya, Bosna - Hersek gibi ülkelerden üst düzey yetkililer de katılmıştır. Açılışta yapılan sembolik toplu dua ve kurdele kesimi, yapının hem teknik hem de kültürel boyutunu öne çıkaran unsurlar arasında yer almıştır.